La Ninetta del Verzee

Da Wikisource.
milanese

Carlo Porta 1815 poesie dialettali letteratura La Ninetta del Verzee Intestazione 12 settembre 2008 75% letteratura

 
Bravo el mè Baldissar! bravo el mè nan!
l'eva poeù vora de vegnì a trovamm...
T'el seet mattascion porch che maneman
l'è on mes che no te vegnet a ciollamm?
5Ah Cristo! Cristo! com'hin frecc sti man!
Bell bell... speccia on freguj... te voeu geramm,
bolgirossa! che giazz! aja i mee tett!
che bell cojon, sont minga on scoldalett.

Pover tett nèe?... te sentet com'hin froll?
10Ma, gh'hoo avuu ona passion, varda, in sti dì
che l'è stada, per brio! el mè tracoll.
L'è quaj cossa ancamò se sont inscì.
Ven scià... settet giò on poo... già l'è anmò moll,
e poeù coss'eet de fà? l'è venerdì,
15gh'è minga d'opra: descorremm on poo,
chè subet che l'è all'orden te la doo.

Varda el mè Baldissar se se pò dà
on mond pussee carogna, on mond pù infamm!
Te se regordet d'avemm vist per cà
20quell gioven magher, longh come on salamm,
ch'el me vegneva a toeù de andà a ballà?
Che di voeult te l'ee vist a peccenamm?
Ben: sent adess, sto roffianon strozzaa
che tir fioeul d'ona negra el m'ha giugaa.

25Prima de tutt t'ee de savè che fina
de vint agn fa, quand sont restada indree
della povera mamm, la mia medina,
che adess, jesuss! l'è al Gentilin anca lee,
per no invodamm a santa Catarina,
30o lassamm andà in cà d'on quaj mestee,
la m'ha tiraa in cà sova e tegnuu inguala
d'ona soa tosa vera e naturala.

Sta mia medina l'eva ona tetton,
matta, allegra quell mai che se pò dà:
35ghe piaseva a paccià del bell e bon
e andà dent per i boeucc a boccalà:
ma sora tutt poeù la soa gran passion
l'eva quella de fassela fregà:
oh intuitù de quest gh'è nient de noeuv,
40desdott in fira e fresca come on oeuv.

In quell temp la gh'aveva per gimacch
on gioven d'offellee, fort, traccagnott,
ch'el stava lì in la porta e in l'uss attacch.
Costuu, me cunten ch'el gh'avess de sott
45on peston de pirotta masiacch,
ma basta, fussel mò per sto bescott,
o per quij del mestee ch'el ghe portava,
l'offellee l'eva lu ch'el le ciavava.

S'ha mò de dà l'inconter che costuu
50el gh'ha giusta d'avegh anch lu on bagaj,
che l'è nient alter che quell porch fottuu
che m'è costaa in sti dì tanto travaj.
Inscì, cont el stà insemma tutt e duu,
col giugà insemma e fà quij cattanaj
55che fan tucc i fioeu, semm rivaa a quell
de trovass cott tutt duu senza savell.

Intrattanta, per via della via
dell'intrigh inscì faa della medina,
ne faven dormì nun bardassaria
60foeura di pee de lor in la cusina;
là ne saraven sù all'ave maria
de sira fina a quella de mattina,
e là nun de per nun tutta la nocc
sevem patron de fà onia sort de locc.

65Fin però che semm staa duu cisquittitt,
ciovè a dì de des, vundes, dodes agn,
se semm faa quaj carezz e quaj basitt,
e poeù voltavem là come lasagn;
ma quand emm comenzaa a sentì i gallitt
70vers la part che comenzen i cavagn,
se semm accort d'avegh di olter besogn
on poo pussee gajard de quij del sogn.

Ma sì! per dilla giusta, in quant a mì,
sto besogn savarev minga spiegall...
75soo che sentiva el sangu come a buì,
che gh'aveva ona voeuja de tentall
e in l'istess temp vergogna a comparì.
Soo anch che andava in broeuda in del basall,
e soo che quand el me toccava i tett
80trepillava del gust come on gallett.

Soo de giunta che, quand alla mattina
me toccava de andà a tend in Verzee
alla banca del pess della medina,
ogni bott che passass on perrucchee
85o quajghedun con bianca la marsina,
me sentiva a rugà fina in di pee:
me andava insemma i onz della stadera
e el coeur l'andava a vella e el coo a stondera.

Mì el mè Pepp el vedeva de per tutt,
90e semper ghe l'aveva de denanz:
mì el vedeva in di tèmol, in di trutt,
in di micch, in la suppa, in di pittanz,
no gh'eva giovenott, nè bell nè brutt,
che se podess ris'cià de famm di avanz:
95respondeva pesciad, desgarb e slepp,
e tutt sti coss in grazia del mè Pepp.

Nè l'è minga de dì che fin d'allora
el m'avess missa alla comunion.
On cazz! Me poden dà on cortell in gora
100se mì pensava mai che in di colzon
ghe fudess dent de quella sort de bora!
A vedè come el mond l'è mai cojon!
Tucc me credeven ona gran canonega,
e seva fatta pesc che nè ona monega.

105Anzi gh'hoo anmò in la ment la gran paura
che hoo avuu, quand de lì a on pezz me l'ha daa in man,
l'hoo creduu on boll, ona besiadura,
on bugnon (soeuja mì), on quaj maa de can,
e soo che m'è soltaa ai oeucc addrittura
110come on s'cioppon de piang, ma lu, el giavan,
da bravo perucchee el s'è miss a rid
e a saramel pù strenc in mezz ai did.

Cristo! che sgarbiada de cervell
l'è staa per mì quell cioll in ardion.
115Poss dì ch'el m'ha daa in man minga on usell,
ma el manegh de tucc quanc i cognizion;
allora subet hoo capii tutt quell
che se daven d'intend paricc smorbion
quand lì alla banca me diseven milla
120cinad sulla panscietta e sulla inguilla.

Lì emm comenzaa tutt duu de sto moment
a lavorass intorna de fadiga,
lu a fà onia possa per sonamel dent
e mì olter tant per stoppagh sù la figa.
125Fors anca el sarà staa on presentiment,
ma l'ha avuu pari a sbatt, l'hoo faa stà in riga,
ghe l'hoo basaa, menaa, gh'hoo daa de tetta,
ma de pondamel?... voj! ciappa sta fetta.

Sent mò che macciavella de birbon
130l'è rivaa a tirà a man per mettem sott.
L'ha comenzaa a fà el trist, el lumagon,
a fass vedè a mangià pocch o nagott.
Lu el me schivava, el fava repetton,
el sospirava come on mantes rott,
135e con pù mì ghe andava per el vers
con pussee el fava el pregn, el gnucch, l'invers.

Infin quand l'ha creduu de vess a tir
vedi ch'el mett a voltra on cortellasc
e ch'el sbassa i cannij incontra al fir:
140mì, bona a dagh a trà, fermegh el brasc,
e prepotenta e franca come on sbir,
Cossa farisset mai, dighi, pajasc?...
Cossa vuj fà, el respond... mazzamm... morì...
fornì sta vitta... contentatt anch tì...

145Sanguanon! che dianzer de paroll!
m'è calaa i forz de sbalz, m'è vegnuu frecc.
Me sont pondada a lu coj brasc al coll,
e lu borlonem là a travers al lecc,
e lì in terra el cortell, in aria el cioll,
150lecchem, basem, stroffignem, brascem strecc,
Ninin... tas... lassem fà... pensa nagotta...
sto fioeul d'ona vacca el me l'ha rotta.

Ona voeulta poeù rotta che l'è stada
no gh'è staa pù resguard nè pù respett.
155Via ona ciavada on'altra gran ciavada,
no se fava olter facc che quell giughett,
e se con tant piccià nol m'ha impregnada
l'è proppi robba de fà fà on quadrett,
tanto pù che sti usij già hin certi ordegn
160che fornissen el gioeugh con lassà pregn.

L'eva trii agn pocch manca che st'istoria
l'andava quietament semper inscì,
quand la medina, che Dio l'abba in gloria,
l'ha tolt sù ona fevrascia de morì.
165I dottor l'han creduda inflammatoria
e gh'han faa vint solass in tredes dì,
ma el dì adree, giust in quella che han dezis
de faghen pù, l'è andada in paradis.

Morta lee, bona nocc ai sonador
170s'è barattaa la scenna in d'on moment;
mì sont andada in cà del cogitor
e el Pepp l'è andaa in cà anch lu d'un sò parent,
e lì, via de vedess e de descor
quaj voeulta per el dì denter per dent,
175resguardo sia alla prozion de mezz,
sant March! gh'è staa sù el gatt per on bell pezz.

Ma mì, tra che a trovamm inscì ligada
in cà del pret moriva de passion,
e tra che el Pepp el m'eva sueffada
180de bon'ora a saggià certi boccon,
assa brutta on bell dì ciappi la strada
e pienti el cogitor come on fuston
ressolutta de tend al fatto mè
senza tance seccad de barolè.

185Deffatt per quant sto pover religios
l'abba faa, l'abba ditt per famm capì
ch'el pass che fava l'eva on pass ris'cios
e che la purgarev forsi on quaj dì,
l'ha traa via el sò fiaa e la soa vos,
190anzi el gh'ha avuu de grazia a mondamm lì
de circa milla lir, che la medina
la m'ha lassaa tra pilla e robba fina.

Con cà pientada, e con quij pocch danee,
fresca, giovena e grassa come sera,
195gh'aveva semper gent innanz indree
alla mia banca mej che nè a ona fera;
de coeugh poeù gh'en vegneva di vivee,
e a quist basta domà che ghe fass ciera,
se gh'avess anch venduu merda per pess
200sti facc de porca even content l'istess.

E che fior de partii ch'hoo possuu fà!
(Inscì magara avess vorsuu dattamm)
fioretton de marcant, de famm marcià
inguala di primm sciori, di primm damm;
205e se fuss stada tosa de trattà
soo che on fraa Geromin l'ha vorsuu damm
del pelter assossenn, famm desmett banca,
mandamm in fiacca, e lu comparì nanca.

Ma mì ciocca, imbriaga, incarognada
210de sto razza de can d'on tajapioeucc,
tant e quant ghe n'è staa che m'han cercada
olter tant n'hoo casciaa foeura di oeucc;
e sì che giamò on pezz m'en seva dada
ch'el me fava scusà de stoppaboeucc,
215ma già nun vacch de donn semm tucc inscì,
se al mond gh'è on crist el vemm proppi a sciarni!

E dininguarda a nun poeù a fass toeù via,
en fan toninna, en fan de sott e doss.
Pur tropp l'è inscì: mì ch'hoo provaa la mia,
220soo cossa gh'è de noeuv con sti balloss.
Pur tropp sont dada denter in la stria,
e el cogitor l'ha induvinaa tutt coss.
Ah roffianon d'on Pepp!... Varda el mè nan
se gh'è on cristo compagn in tutt Milan!

225Minga content sto faccia de figon
de vess staa lu el strozzaa che el me l'ha rotta,
d'avemm traa i mej partii tucc a monton,
d'avemm drovada pesc d'ona pirotta,
d'avemm semper goduu i pù bon boccon
230che gh'aveva alla banca, e per nagotta,
sagg de mì, del mè ton, della mia inguilla
l'ha comenzaa a miramm anca alla pilla.

In prenzipi col sloffi de dovè
comprà ona cossa o l'oltra a ona quaj posta
235el me cercava in prestet per piasè;
ma in seguet poeù, quand el m'ha vist desposta
a lassagh god in pas el fatto mè
l'andava al cantarà lu de soa posta,
e lì, servo umelissem sur baslott,
240ogni freguj, allon, giò on scopellot.

Ma sè! impiastraa de vizzi come l'era,
lallela! gh'en voreva olter che inscì:
l'avarav traa in setton la cà Mellera,
l'Archint, el Greppi, el Melz, staghela lì.
245Dì cojon! Lu ostarij, trissett, primera,
lu scènn, lu palch, lu donn de mantegnì;
e mì ciollatononna de massee
compramm i corna cont i mee danee!

Olter che corna! l'ha tentaa per fina
250de taccamm ona pesta bolgironna;
e se no sont allesta ona mattina
a tirà i ciapp indree t'el me le sonna.
Per fortuna del ciel che intanta fina
che hoo faa per compagnamel in la monna
255hoo miss i did in mezz a on masarott
de filapper consciaa cont el scirott.

Eppur: coss'eel?... l'eva inscì tant vergnon,
tant marcadett e tanto fin d'ingegn,
che hoo avuu de grazia a fagh la remission;
260anzi l'ha tiraa i coss finna a quel segn.
de pacciamm (direv squas) anca i mincion,
perchè a furia de vend e de fà pegn
el m'ha sbiottada e el m'ha redutt in pocch
come on oss spuvaa foeura d'on pitocch.

265No gh'aveva olter pù che el lecc, i scagn,
la cros de perla e quatter strasciarij,
inscì tra robba dora e quij pocch pagn,
quand besognos de vendem anca quij
on dì el m'è vegnuu in cà, torber compagn
270de quand el s'è vorsuu tajà i cannij,
e piovend giò daj oeucc acqua a monton
press a pocch el me parla de sto ton.

Sent Ninetta, el me dis, i creditor
m'hin taccaa al cuu come tanc can mastin;
275se no i paghi in sti pocch vintiquattr'or
gh'è già in pront la fameja e i manezzin;
donca on fioeu par mè! on fioeu d'onor
l'avarà de reduss a fà sta fin?...
Ah nò Ninetta!... innanz de famm granì
280già l'è on moment... faroo quell che soo mì.

Mì dolza come l'uga, appenna senti
dove van a fornì sti ultem paroll,
deventi smorta, tremi, me spaventi,
e poeù al solet ghe metti i brasc al coll;
285infin voo al cantarà: lì me resenti
della cros, di peritt, del tornacoll,
e ghe dighi, piangend, Ciappa antecrist,
deggià ch'eet mangiaa el rest, mangia anca quist.

Redutta che son stada ona pitocca
290senza credet, nè robba, nè danee,
s'hoo avuu de pagà el ficc, de mett in bocca,
hoo proppi dovuu mettem al mestee.
Ma fina che gh'hoo avuu taccaa alla socca
sto sanguetta fottuu d'on perucchee,
295on quattrin che on quattrin, nanca a pagamel
sont mai stada patronna de vanzamel.

Infin per compì l'opra adess mò sent
cossa ghe solta in coo a sto porch infamm!
Giust on mes fa el ven chì, el me sara dent,
300e el me dis ch'el gh'ha voeuja de ciavamm;
voo sul lecc: me le mett lì inscì on poo arent,
e poeù, paffeta, el fa per inculamm;
mì allora streng el ghicc, dagh on button,
e dighi... Ovej!... coss'hin sti pretension!

305Nanca el cuu poss salvamm sangua de dì!
Malarbetto ludron, brutto pendizzi!
el cuu l'è mè, vuj fann quell che vuj mì
nè hoo besogn de cavatt de sti caprizzi.
S'avess vorsuu dall via, a st'ora chì
310sarev fors maridada a vun d'offizzi.
Figuret mò se sont inscì cojonna
de mettem sott a tì a fà la seggionna!

Infin vedend che dura come on sass
no dava a scolt pù al piang nè al sospirà,
315nè al solet sloffi de vorè mazzass,
el s'è ressolt de fammela pagà;
nè savend toeù oltra straa de vendicass
l'è andaa a cercà on poetta e el m'ha faa fà
ona dianzer d'ona bosinada
320de famm fà la minee perfinna in strada.

Ecco el mè Baldissar, ecco on trattin
la reson bolgironna di passion
che me deslenguen come on candirin.
Ma el pussee pesc anmò di mee magon
325l'è a vedè che sta birba d'on bosin
tra i lapp ch'el dis per mettem in canzon
el ghe ne infira voeuna, el mè car nan,
che tend nient manca che a famm perd el pan.

L'è rivaa fina a dì che gh'hoo in di oss
330on morbo vecc de brusà via l'usell!
Ma se pò dà on trattà pussee balloss,
on'azion pussee infamma e de cortell?
Pacciamm tutt, godemm tutt, e de maross
taccamm anca in l'onor, toeumm anca quell?
335Questa per cristo no la poss capì:
mì impestada?... Buffon!... dighel mò tì.

Dighel mò tì, per brio! se gh'è ona donna
pussee sana de mì in tutt quant Milan!
Te le taccarà ben lì alla Coronna
340la Mora del sciall giald, ma mì, doman!
Ma ovej!... varda che aria bolgironna
l'ha ciappaa sto tò cioll!... scià... scià el mè nan...
dammel car... toeù... l'è tova... ah dio!... ciccin...!
Vegni... ve... gni... ghe sont... Cecca?... el cadin.