Pinochio par anpezan/Capitolo 36

Da Wikisource.
../Capitolo 35

../ IncludiIntestazione 15 settembre 2014 75% Da definire

Carlo Collodi - Pinochio par anpezan (1883)
Traduzione dall'italiano di Ernesto Majoni Coleto (2008)
Capitolo 36
Capitolo 35 Pinochio par anpezan

Capitolo 36

Co l é dinultima, Pinochio el fenisce de esse un buratin e l deenta un brao pizo

Fin che Pinochio el nodaa de oga ves el lido, el s à inacorto che sa pare, che l i ea montà su sun schena e l aea ra janbes meses in bian, el tremaa: someaa che chel poranima l aesse na fiora da caal.

Che l tremasse dal fiedo o dal festide? Cissà! ... Fosc nafré da un e nafré dal outro. Pinochio el cardea che l tremasse dal festide, e par el tirà su l i à dito:
- Corajo, pare! Ca de poco ruaron via sul lido sane e salve.
- Ma agnó elo mo sto lido benedeto? - l i à damandà el veceto, che el no n aea pi pasc e l tiraa i oce cemodo che fesc i sartuos canche i infira na bujela. – Son che vardo de dut i veres, ma no vedo outro ca zielo e mar.
- Ió inveze vedo anche el lido, - l i à dito el buratin. Aé da saé che son come i jate: vedo meo di note ca via par el dì.

Chel por Pinochio el fejea finta de esse de estro, e inveze … inveze el scomenzaa anche el a se perde de corajo: i manciaa ra forza, el tiraa el fiado senpre pi desgario … el no in podea pi, e l lido l ea ancora indalonse.

L à nodà fin che l à riesciù, e pò el s à voltà ves Bepeto; el parlaa ormai mozo:
- Pare mè … diame … che mo…ro! …

Deboto pare e fiol i se sofeaa, canche i à sentù na osc ziela che ra i dijea:
- Ci elo là che more?
- Ió e l mè por pare! …
- Sta osc ra conoscio! Tu te sos Pinochio! …
- Scì zerto: e tu?
- Ió son el Ton: seon dute doi insieme inze inze ra panza del Pescion. - E cemodo asto fato a scanpà?
- Ei fato conpaign de te. Te m as insegnà agnó ‘sì, e dapò de te son scanpà anche ió.
- Ton mè, te capites proprio polito! Te preo, par duto l ben che t i vos ai tò fioi, dieme, che sedenò da ca no vienon pi fora.
- Vorentiera, con duto l cuore. Tacave pura dute doi inze ra mè coda, e lascià che ve tire ió. Inze cuatro menute ve meno là dal lido.

Podé ve pensà: Bepeto e Pinochio i à azetà de bon saó, solo che, inveze de se tacà inze inze ra coda, i à pensà che l ea meo se scentà su a caaloto del pesc.
- Pesone massa? – l i à damandà Pinochio.
- Pesà? Gnanche par insogno, me par de aé sora doa cogoia voites – l i à respondù el Ton, che l ea coscì stagno che someaa un vedeluco de doi ane. Na ota ruade sul lido, Pinochio l é soutà ‘sò par prin, par dià sa pare, el s à voltà ves el Ton e l i à dito, duto ingropà:
- Amigo mè, t as salvà mè pare! No sei cemodo te dì gramarzé! Lascia almanco che te busce, parceche son obligà con te fin che vivo!…
El Ton l à betù el mus fora de r aga, Pinochio el s à insoneà ‘sò sul lido e l i à dà un gran bajo sul mus. Chel por Ton el no n ea tanto usà a ste jeste; l ea coscì ingropà, che l se vargognaa de se fei vede in lagremes come un pizeto. Coscì, el s à tirà alolo sote aga e l sin é ‘sù in prescia.

Intanto l ea vienù dì.

Pinochio l i à dà l brazo a Bepeto, che el no stajea deboto pi in pès, e l i à dito:

- Tienive pura inze l mè brazo, pare, e ‘sossin. Caminon pian pian come ra formies, e canche son strache se pousson.
- E agnó one da ‘sì? – l à damandà Bepeto.
- A vede de na ciasa agnoche i me daghe un bocon de pan par carità e nafré de strame da se conzà ‘sò.
I no n aea fato gnanche zento pasc che i à vedù, scentades da longo de ra strada, doa ghignes che damandaa ra carità.

L ea el Jato e ra Volpe, ma no n ea pi chi de na ota.

Pensave che l Jato l aea fato senpre finta de esse orbo e dinultima el s aea orbì dassen: ra Volpe, vecia, piena de rogna e mesa stinca, ra no n aea pi gnanche ra coda. Ce po! Chera ladra de na Volpe, restada zenza nuia, un dì r aea finamai abù da i vende ra sò bela coda a un crumar, che l ra doraa par fei na scuriada.

- Pinochio – r à sgnoufà ra Volpe co na ojeta rouca – no i dajaraesto algo par carità a ste doi por vece marade?
- Marade! – l à dito anche l Jato.
-Ve saludo, carnaai! – l i à respondù el buratin. M aé inbroià un colpo, ma ades no me ciapà pi!
- Credeme, Pinochio, ades son propio poerete e desgraziade!
- Propio! – l à dito l Jato.
- Se sé poerete, vosc dan. Tienive a mente l dito “Roba robada no n à durada”. Ve saludo, carnaai!
- Ebe conpascion de nosoutre! …
- De nosoutre! …
- Ve saludo, carnaai. Tienive a mente l dito “Peta cruda vien renduda!”
- No me lascia sole!…
- … ole! – l à dito l Jato.
- Ve saludo, carnaai. Tienive a mente el dito “Ladro pizo no stà a robà, che l ladro gran te fesc picà!”

Pinochio e Bepeto i à seguità par ra sò strada zenza pi se voltà. I no n aea fato zento pasc che, fora in son de na stradela inze meso ra canpagna, i à vedù un bel cason de strame, coi cope sun cuerto.
- Là inze sarà de seguro calchedun – l à dito Pinochio. – ‘Son a vede. I é ‘sude e i à petà su ra porta.
- Ci elo? – à respondù na ojeta.
- Pare e fiol, doi poerete zenza ciasa e zenza nuia da magnà –l à respondù el buratin.
- ‘Sirà ra ciae, e daersé ra porta – r à dito danoo chera ojeta.
Pinochio l à ‘sirà ra ciae, e ra porta ra s à daerto. Na ota inze, chi doi i à vardà in ca e in là, ma i no n à vedù negun.
- Agnó elo el paron? – l à damandà Pinochio.
- Son cassù!

Pare e fiol i s à voltà a vardà su sote, e i à vedù sun un trao el Soutaruco-che-parla.
- Oh! El mè bel Soutaruco – l à dito Pinochio, duto pien de creanza.
- Ades te me ciames “el mè bel Soutaruco”, gnero? Te pensesto che, par me parà fora de ciasa toa, te m aees tirà un martel? …
- T as rejon, Soutaruco! Pareme via anche me … tireme anche a mi el martel, ma ebe almanco conpascion de chel por pare …
- Me fesc pecà el pare e anche l fiol; ma voi solo te fei vienì in mente ra stanpata che t as abù incraota con me, par t insegnà che inze sto mondo, se se pó, l é meo esse cortejane con dute, se voron che chi outre i see cortejane con nosoutre canche on bisoin.
- T as rejon, Soutaruco, toa da doi; me tienarei a mente chel che te m as insegnà. Ma dime, cemodo asto fato a te cronpà sto casoneto?
- Sto casoneto me l à lascià agnere na bela cioureta zeleste.
- E ra cioura agnó era ‘suda? – l à dito Pinochio, con na gran chiza de saé.
- No sei.

- E can tornera?
- Ra no torna pi. R é moesta agnere, duta ingramazada: ra chetinaa e someaa che ra voresse dì: “Por Pinochio … no l vedarei mai pi … da sta ora se l arà beleche magnà el Pescion! …”
- Ara dito propio coscì? Alora l ea era! … l ea era! … l ea ra mè Fatazina bona! … l à scomenzà a craià Pinochio, e l bregaraa come na feda.

Canche l à bregarà assei, el s à spazà via i oce, l à ingrumà nafré de strame par fei conzà ‘sò el vecio Bepeto, e pò l i à damandà al Soutaruco:
- Dime Soutaruco: agnó pode ciatà na copa de late par chel por pare?
- Fora ca par ra canpagna, l é ‘Sorso el frutariol, che l à anche armentes. Là da el te ciataras el late che te dores.
Pinochio l é ‘sù de coren da ‘Sorso, e l frutariol l i à dito:
- Cuanto late vosto?
- In voi na copa piena.
- Par na copa piena voi doa lires. Dameres, e te dago el late.
- No n ei gnanche un cru – l à respondù Pinochio duto pascionà.
- Malamente, buratin – l à dito el frutariol. – Se tu no t as gnanche un cru inze scarsela, ió no n ei gnanche un diedo de late in ciasa.
- Passienza! – l à dito Pinochio, e l à fato par sin ‘sì.
- Speta, speta – l à dito ‘Sorso. - Podasson anche se cordà, nosoutre doi. T induraraesto a tirà su aga?
- A fei ce?
- A tirà su aga dal pozo, par bagnà l orto.
- Podarae proà … - Alora tireme su zento sees de aga, e te pago co na copa de late. - Son intendude. ‘Sorso l à menà l buratin inze orto e l i à insegnà cemodo tirà su r aga dal pozo. Pinochio el s à betù alolo a lourà, ma ignante de aé tirà su zento sees l ea ormai duto inpionbà, da ra testa fin ‘sò dai pès. De seguro el no n aea mai fato na fadia coscì granda.
- Fin ancuoi, ra fadia de tirà su r aga dal pozo – l à dito el frutariol – i ra fejee fei al mè musc: ma ades chera por bestia r é deboto fora in son.
- Me menao a l vede? – l à dito Pinochio.
- Aì, vorentiera.
Ruà inze inze stala, Pinochio l à vedù un musc conzà ‘sò sul strame, meso ‘sù da ra fame e dal laoro. El l à vardà fis e l à dito, nafré scoutrì:
- Epura ió el conoscio, chel musc! Ei beleche vedù chel mus! El s à sbasà ‘sò ves de el e l i à damandà, inze ra parlada dei musc: - Ci sosto?
A se sentì damandà sto tanto. el musc l à daerto i oce, che ormai i no lujia pi, e l à balbotà, senpre inze ra parlada dei musc: - Son Pa … e … ro …
In chera, l à sarà i oce e l é morto.

- Oh! por Paero! – l à dito Pinochio sote osc: l à tolesc su na brancia de strame e l s à spazà via ra lagremes che es i corea ‘sò par ra goutes.
- Sosto coscì pascionà par un musc che el no n ea gnanche tò? – l à dito el frutariol. - Ce arae da dì ió, che me l aee cronpà par un grun de sode?
- Ve dijarei … l ea un mè amigo! …
- Un tò amigo?
- L aea stà a scora con me!…
- Ce?! – l à dito ‘Sorso, e l s à betù a ride. – Ce?! Tu t aees un musc a scora con te! Cissà cuanto che aré inparà! … El buratin, avelì da chera paroles, l à tajù, l à tolesc su ra copa de late ancora cioudo e l sin é tornà ves ciasa. 151 E da in chel dì, par zinche mesc e passa, l é leà duta ra bonores da res cuatro par ‘sì a tirà su aga e se guadagnà na copa de late, che ra i fejea tanto ben a sa pare coscì cripel. Ma l no se contentaa de chesto: fora ora, l à inparà anche a fei zeste col venco, e i sode che l ciapaa el i doraa par chel che vorea esse in ciasa. Pede outra robes, el s aea fato su anche un zezo par menà a spasso sa pare e i fei ciapà un bocon de aria co l ea bon tenpo.
Da dassera, ignante de ‘sì a dromì, el inparaa a liese e a scrie. Inze l paes là daejin l aea ciatà par poco un gran libro meso scadarlì, e sun chel el inparaa a liese. Par scrie, el doraa un macheto spizà come un lapisc: ‘sà che l no n aea né calamaro né inciostro, el lo tociaa inze inze na bozeta de sugo de jajenes e ciariejes.
Co l é dinultima, con nafré de voia de s insegnà, de lourà e se tirà inaante, l é stà bon de mantienì polito sa pare, che l ea senpre maradizo, e par de pi el s à anche betù via otanta lires par se cronpà i sarvije noe.

Un dì l i à dito a sa pare:
- Vado ca via dal mercà, a me tuoi na fanela, na bareta e un pei de scarpe. Co torno a ciasa (l à ‘sontà riden) sarei viestì coscì polito, che vardarei fora come un scior.
Fora de ciasa, el s à betù a core duto contento. In chera, el s à sentù ciamà par gnon: el s à voltà e l à vedù na bela boligana che vienia fora da na ceja.
- No me conoscesto pi? – r à dito ra Boligana.
- Fosc scì e fosc no.
- No te recordesto pi de ra Boligana che fejea ra massara in ciasa de ra Fatazina coi ciaei zelestes? No te sovienelo incraota che son vienudà ‘sò a te daerse e te sos restà là con un pè fondà inze inze ra porta?

- Aì, ades me sovien – l à craià Pinochio. – Dime, Boligana bela: agnó asto lascià ra mè bona Fatazina? Ce fejera? M ara pardonà? Se pensera ancora de me? Me vora ancora ben? Stara indalonse da ca? Pode ‘sì a ra ciatà?
A duto chel che Pinochio el i damandaa zenza ciapà fiado, ra Boligana r à respondù co ra sò fiaca solita:
- Pinochio mè! Chera por Fatazina l é inze un lieto sul ospedal!…
- Sul ospedal?…
-Taje taje … R à abù nossicuanta desgrazies, ra s à marà e ra no n à pi nuia, gnanche da se cronpà un toco de pan.

- Dassen?… Oh, ce un gran despiazer! Oh! Por Fatazina! Poereta ra mè Fatazina! Poereta ra mè Fatazina! Se aesse un milion, corarae alolo a i lo dà ... Ma ei solo otanta lires … veres ca: see drio a ‘sì a me cronpà i sarvije noe. Tolteres, Boligana, e portires alolo a ra mè bona Fatazina.
- E i tò sarvije noe? …
- Ce m inportelo dei sarvije? Dajarae via anche sta cuatro strazes che ei inze daos, par ra podé dià! Vatin, Boligana, sentreete: ca de doi dis torna ca, che spero de te podé dà ancora algo. Fin ades ei lourà par mantienì chel por pare: da ancuoi, lourarei zinche ores de pi par mantienì anche chera por mare. Sanin dapò, Boligana, te speto ca de doi dis.

Ra Boligana, che par solito ra ‘sia pian pian, ra s à betù a core come na zeramandola sote l soroio de agosto.

Canche Pinochio l é ruà a ciasa, sa pare l i à damandà: - E i sarvije noe?
- No in ei ciatà gnanche un che me ‘sisse ben. Passienza! … M i cronparei un outra ota.

In chera sera Pinochio, inveze de stà su fin res diesc, l à stà su fin dapò mesanote: e inveze de paricià oto zete de venco el in a paricià sedesc.

L é ‘sù inze lieto e l s à indromenzà come un cionco. Fin che l dromia, i à parù de vede ra sò bela Fatazina che ra ridea, ra l busciaa e ra i dijea:
- Brao Pinochio! ‘Sà che te sos un pizo de bon cuore, te pardono duta ra malagrazies che t as conbinà fin ancuoi. I pize che i tende vorentiera e con amor ai sò jenitore canche i no riesce pi i merita senpre un gramarzé e l nosc benvoré, anche se i no n à senpre obedì e i à fato calche malagrazia. See senpre judizios anche un doman, e te saras contento.

Propio in chera, Pinochio el s à descedà e l à spalancà i oce da ra mereea.

Pensave ce de mereea che l s à d aé fato, canche l s à inacorto che l no n ea pi un buratin de len, ma l ea deentà un tos come chi outre. L à dà un ociada intorno, e inveze de un cason de strame, el s à ciatà inze na bela camereta neta e co ra mobilia noa, propio caruza. L é soutà ‘sò de lieto e l à ciatà un grun de sarvije noe, na bareta noa e un pei de stiai de pel che i stajea propio polito.

Na ota viestì, el s à betù ra mas inze scarsela e l à tirà fora un tacoineto de pel, agnoche l ea ingravierà su sta paroles: “Ra Fatazina coi ciaei zelestes ra i rende al sò Pinochio otanta lires e ra i disc gramarzé ben del sò bon cuore.” Inze inze l tacoin, inveze de otanta lires de ran, lujia cuaranta beze de oro, dute noe fiamantes.

L é ‘sù a se vardà inze inze l specio, e i parea de esse un outro. Inze l specio el no vedea pi l solito mus del buratin de len, ma el museto siesto de un bel tos coi ciaei scure, i oce zelestes, contento come na Pasca.

L ea una mereea drio cher outra, e Pinochio el no capia pi se l s aea descedà o se l ea drio a s insonià.

In chera l à dito: - Agnó elo mè pare? –, e inze ra camera là daejin l à ciatà el vecio Bepeto san, svijà e contento come na ota, che l s aea betù danoo a lourà de intaio e l ea drio a paricià na gran bela soasa piena de foies, fiore e testes de un grun de besties.

- Dijeme mo, pare: cemodo polo esse che son canbiade coscì, duto inze un colpo? – l à damandà Pinochio, fin che el lo inbrazoraa e el busciaa su daparduto.
- Duto sto cuarantaoto in ciasa nostra l é merito tò – l i à dito Bepeto. - Parcé merito mè? …
- Parceche canche i pize catie i deenta boi, i và adora a fei canbià in meo anche ra sò families.
- E l Pinochio de len de na ota agnó s aralo scondù?
- Velo là! – l i à respondù Bepeto, e l i à fato vede un buratin pornà su par na carega, co ra testa voltada in ‘sò, i braze a pendoron e ra janbes incrojades e ingroforides, che sarae stà un miracol el fei stà su dreto.

Pinochio el s à voltà a l vardà, e canche el l à vardà polito, l à dito con nossicuanto acaro:

- Ce un buratin da ride che see na ota! E ce contento che son ades, che son deentà un pizo da sesto!…

Fin