De constantia iurisprudentis liber alter/Pars posterior - De constantia philologiae/Caput VI
 |
Questo testo è completo. | |
| ◄ | Pars posterior - De constantia philologiae - Caput V | Pars posterior - De constantia philologiae - Caput VII | ► |
CAPUT VI
DE ALTERA LIBERTATIS PARTE: TUTELA
Tutela quid? — Tutela imperium cum homine natum.
[i] De tutela superest ut dicamus. Eam definivimus libertatem tuendi per vim se et sua1, sive est naturale imperium cum homine natum, quo qui iniustum aggressorem ob sui suarumve rerum tutelam occidit, si aliter tueri nequeat, iure superioris occidit2.
«Virtus» cur primum corporis? cur deinde animi dicta? —
Actiones, accusationes: tutelae species.
[2J Ab ea vi «virtus» principio appellata, quae viribus corporis alienae vi illatae obsisteret eamque superaret: sed, latis postea legibus, a vi corporis ad vim animi translata est, et vis ad suam naturam concessit, estque ius sua vindicandi aut ulciscendi in iudicio. Et in iudicio privato dicitur «actio», «accusatio» in publico: nam utraque est iuris nostri legibus praeformata tutela3, dum formulae vigebant; at, postquam viguit ius naturale philosophorum, et iuris nostri tutela a ratione dictata.
Unde genita libertas civilis? dominium vere civile, quod vulgo «eminens» dicunt? imperium civile seu summum? auctoritas civilis? — Auctoritas civilis est vulgi philosophia.
[3] In rerumpublicarum autem fundatione, ut diximus libro superiore4, ex libertatibus singulorum libertas civilis extitit, quae tum maxime celebratur quum omnes legibus serviunt. Ex dominiis singulorum dominium eminens conflatum, quo, tanquam reipublicae patrimonio, omnium privatorum iura continentur; et ex singulorum tutelis natum summum imperium, quod sua vi armata legum cunctos cives tuetur. Et ex singularibus auctoritatibus auctoritas civilis coorta, quae, praeterquam quae sunt natura debita, honesta quoque naturae officia iubere potest, quae autem natura sunt licita prohibere. Et sic auctoritati civili haec humanitas, qua exculti publice sumus, est, ut vulgi philosophiae accepto, referenda.
Quae essent profanae historiae principia?
[4] Ut autem sciamus quibus rationibus haec civilis auctoritas a primis generis humani exlegis temporibus ad has respublicas, in quibus nunc versamur, perducta sit, historia temporis obscuri ex nostris principiis est contexenda: quae sane fuerint principia, quae hactenus desiderantur, profanae historiae universae. In quo conatu si defecerimus, studium saltem tanta cognitione iuvandi universum genus humanum certe aliqua indignum laude non fuerit.