El burto anareto

Da Wikisource.
danese

Hans Christian Andersen Ernesto Majoni Coleto Fiabe letteratura El burto anareto Intestazione 13 novembre 2015 50% Da definire

El burto anereto

de

Hans Christian Andersen

ea na ota un anera che, via par un istade gran cioudo, ra coaa i voe. R aea fato ra coa sote l muro de un babo castel, inze meso ra cianes cresciudes su pede un caneo che l corea là daejin. Duto d intorno l ea ra canpagna, e de là del muro un gran purinei.

R anera ra traedaa che i voe i se daersesse. Dapò de aé spetà tanto a ra longa, un dì dai voe l é vienù fora sete biei pitusc. Dute fora che un. L ea vanzà un voo gros e grisc, diferente da chi outre, e someaa che el no n aesse propio chera de se daerse. L é passà da chera na anera vecia. “Cemodo vara?” ra i à damandà a sa mare dei sete pitusc.

R anera ‘soena ra i à respondù: “Sto voo el no vo insaé de se daerse. Vardà mo chi outre anerete: i é dute bianche e rosc e sane e i somea a sa pare.”

“Pizora, fejeme mo vede l voo che l no vo se daerse: ió ei pratega de sta robes. Uh, el i somea tanto a un voo de dindio. Par me l é meo che te l lasces là e t i tendes a chi outre.”

“Ma ió vorae l coà ancora nafré. Son ruada fin ca e voi ‘sì inaante.” “Fesc pura ce te os” r a respondù ra vecia secada, e ra sin é ‘suda.

A ra fin, dapò de aé tanto spetà, el voo el s à daerto e l é vienù fora un pitusc pi gros e duto grisc.

“Zerto, el no i somea po tanto a sò fardiei” r à pensà r anera a l vede. “Che no see propio un dindieto? Bè, ades el porto là dal parù. Voi el vede inze r aga pede chi outre.”

El dì dapò i é ‘sude dute là dal parù. R anera daante, drio de era i sete anerete che fejea pio, pio, e ‘sodalpè l anereto grisc.

“Cua, cua, cua” r à dà ordin r anera e, un drio l outro, pluf! pluf! pluf! i pitusc i s à bicià dute inze inze r aga. Dinprin i à indujià nafré, ma dapò i stajea dute par sora e l ea algo de bel a i vede. L “Varda ce ben che i noda, e l ultimo l é ancora pi brao de sò fardiei. Mancomal, ades no n ei pi sospete. Almanco sei che no n é un dindio”, r à dito sa mare contenta.

Alora, r anera r à deziso che l ea ora de i fei vede i sò pitusc al mondo intiero.

“Pize, vienì drio de me. Voi ve mostrà a dute chi del purinei. Ve preo, stajé su drete e no incrojade ra zates. E soralduto, pensave de i fei un bel inchino a r anera pi vecia.”

Inze l purinei stajea na vecia anera spagnola, rispetada da ra besties e dai ome. Par fei capì che r ea nobile, ra s aea betù na fascia rossa intor ra zata dreta. Inze l purinei dute i ra servia e i fejea scioria. I anerete i é passade daante chera sciora e i à fato un bel inchino. “Biei, i tò anerete. Fora che chel pi gros lasò: el somea finamai mazalì” r à abù dito ra vecia anera.

“L é vienù fora tarde dal voo, ma aassà da vede ce ben che l noda! E l é un gran bon” r à dito sa mare par el defende. “Co l cresce el deentarà conpain de sò fardiei, scì zerto. Epò l é un mas-cio, san e forte: el fejarà tanta strada.”

Solo che dute cuante i à scomenzà alolo a tormentà e mincionà chel por anereto. Ra pites l becaa sun testa e un dindio l à finamai scomenzà a l sgrinfà daparduto. E pò i à tacà a l tormentà anche sa mare e sò fardiei.

Stufa de vede maltratà coscita chel por pitusc, sa mare i à dito: “Arae propio acaro che te tin ‘sisses fora de ca!”

Martorisà da dute, pien de pascion, el burto anereto l à deziso de scanpà. L à ciapà ra oga, l à proà a oujorà ma l no n é ‘sù adora e l é tomà ‘sò malamente daante l purinei. A l vede, alcuante ouzeluche i se r à mocada, pies de paura.

El, poereto, che l cardea che i s aesse spasemà a l vede, el s à betù a core e core e core, fin che el no in podea propio pi. E coscita l burto anereto l é ruà daejin de un parù pien de anera selvateghes. El s à betù a sosta inze meso ra cianes e l sin é stà là duta note, zenza oussà se fei vede. El dì dapò, l ea coscì infamentà che l à abù da vienì fora par forza da chel busc. Ra aneres es l à vedù e es é ‘sudes ves de el a curiosà. L anereto el 's à saludades dutes con riguardo.

“Bè, te sos ben nafré un burto, ma se te vos te pos t in stà ben ca” r à dito un anera a gnon de dutes. “Basta che no te pratendes de maridà una de nosoutres.”

L anereto l no n aea propio chera de se maridà, l ea l ultimo dei sò pensiere, parceche l ea ancora pizo. El vorea solo podé sin stà in pasc, ciatà algo da magnà e mangare podé baratà parola con calchedun. Calche dì dapò, l é ruà là dal parù doi anerete. L ea doi mas-ce ‘soen, vienude fora da poco dal voo, che i no saea nuia del mondo ma istesso i aea na gran blaga. I à vedù l anereto e i à dito: “Bondì, amigo. Vosto vienì con nosoutre? Ca pede l é un parù pi gran de chesto, pien de oca selvateghes: es é duta beles, ‘soenes e de ra leje. Se te vienes con nosoutre, te res conosciaras.”

I anerete i no n aea gnanche fenì de parlà che pim, pum, pam! l é vienù fora un cuarantaoto. I cazadore, che i stajea de paissa intrà ra cianes, i aea scomenzà a sbarà. I doi anerete i é stade ciapade da ra sciopetades e inze un vede e no ede i ea inze r aga morte.

Chel por pitusc, duto spasemà, el no n à podù fei outro ca sconde ra testa sote r oujores e vardà de no se fei brincà, parceche là intorno l ea duto un caramus. Ra s-ciopetades es ruaa senpre pi daejin, e canche i cazadore smiraa polito, da su outo pioea nossicuanta anera mortes. Se sentia daparduto i ome che fejea cercio intorno l parù e i cei che cainaa e pò i corea a curà su r aneres.

Co l é ra fin, l bordel l é fenì: el burto anereto l à fato par leà su, ma in chera l s à ciatà propio defaza un cianon che baiaa e renjea. L é restà là fermo, come che l spetasse ra fin. El cian el l à snasà e pò, varda ti, l i à mostrà l cu e l sin é ‘sù. R ea ‘suda ben!

I cazadore i à seguità dutaldì. Inze par intrà ra cianes s à sentù sciopetà un gran toco a ra longa e i cei i à baià come mate. E r é ‘suda coscita anche del indoman: e pò, dinultima, s à chietà duto.

I cazadore e i cei i sin ea ‘sude. L anereto l à spetà ancora nafré, con un gran festide che chel cuarantaoto l no fosse ancora fenì. Solo ves sera l à oussà bete ra testa fora da ra cianes par vede cemodo che ra ‘sia. ‘Sà che intorno l ea duto ceto, l é soutà fora dal pontuin e l s à betù a core desperà, fin che l n à pi vedù l parù.

L à scaazà fora cianpe e prade e dinultima, ignante note, l à darsonto na ciaseta. Ra lun r ea inpizada e ra porta daerta, coscita l é ‘sù inze. Là inze stajea na veceta, che r aea un jato e na pita. El jato l ea gros e rossito. El passaa ra ‘sornades cuzà ‘sò sui ‘senoe de ra parona, che ra l slecaa e ra l macoaa come che l fosse sò fiol. E el, par fei capì che l ea contento, l i fejea un bel ron ron. Al jato i piajea se fei slecà: el sò pelo ros el fejea borifes e parea finamai che l ciapasse fo.

Ra pita l ea na ciocia grassa e bianca, co ra zata curtes e fortes. Ra veceta ra slecaa anche era, parceche ra pondea un grun de voe bianche e tonde. Ra ra ciamaa Zatacurta e, conpain del jato, ra pita sin aprofitaa de ra parona par fei outo e bas. Inze chera ciasa, ra doa besties es se sentia parones.

Canche l burto anereto, pien de surizion, l é ruà inze, Zatacurta ra i à fato bon azeto co ra piumes su dretes e l jato el s à betù a sofià come un fol. Ra veceta ra s inacorto che l ea l anereto, ma ‘sà che ra no vedea tanto polito, ra l à tolesc par un anera e r à dito: “Polito, polito. Inze sta ciasa vorea esse anche un anera. Coscita ades, pede i voe de Zatacurta, se no te sos un mas-ceto, arei anche i tuoi.”

R à betù l anereto a ponde, ma, cemodo che se pó capì, el no n à fato nuia. El jato e ra pita i l à vardà da sora in ‘sò e i à dito: “Nosoutre ca, nosoutre là, nosoutre su, nosoutre ‘sò …”.

L anereto el vorea ben dì ra soa, ma chi doi comandesse i l à betù alolo a taje. “Sosto bon de ponde un voo, de firà?” E canche l à dito de no, lore i à respondù seco “Alora sara chera bocia, tu no te pos dì propio nuia.”

L anereto el sin stajea solo e inciantonà, e pi passa l tenpo pi l pensaa a chi biei dis de fora, co l se biciaa inze inze r aga del parù. L aea tanta pascion de ra nodades che l s aea finamai desmenteà de ra spasemades e ra catieries che l aea abù da padì in chi dis.

“Arae propio chiza de fei na bela nodada” l i à dito un dì a ra ciocia. “Poh, ce te soutelo par ra testa? Proa mo inveze a ponde un voo!” ra i à respondù era.

“Ma l é coscita bel sin stà inze r aga, se bicià inze e nodà … “ l à dito l anereto. “Oh, sasto ce bel che l à da esse!” l à ‘sontà el jato, duto stizà. “Vosoutre no podé capì” l à respondù l anereto, deboto sote osc. El jato e ra ciocia i à cridà: ”Sentelo mo, sto ca! Te sos propio un malingrato: no te laores, no te sos bon de fei nuia, te magnes a maca, e oussesto ancora te lagnà?”

L anereto, stufo de chera vita coscita noiosa, l à dito ” Me sa che m in ‘sirei”. E l à fato propio coscita.

L à scomenzà danoo a sin stà de fora. Daparduto l ea paricol, zerto, ma l ea tanto bel! L é vienù d auton, dai brascioi tomaa ‘sò ra foies e r aria r ea deentada fieda. Scomenzaa a smaià.

Chel por anereto el ‘sia senpre a sosta intrà ra cianes de un parù. Na sera el vento l aea netà fora l zielo e l soroio el l aea piturà color del oro: in chera l é ruà na neola de ouziei bianche. L anereto el no n aea mai vedù ouziei coscita biei inze l zielo. I oujoraa pian pian, e i tiraa inaante el col longo e fin: l ea i cigne, che i moea ves paese pi cioude, agnó passà l inverno.

L anereto l i vardaa e l ea tanto avelì. A vede chi ouziei i é vienù algo de stragno, come na gran pascion. “Se podesse min ‘sì via con lore …”. Canche el no n à pi vedù i cigne, el s à bicià inze inze r aga col cuore che l petaa forte.

L é ruà l inverno, e l é vienù un crudo da morì. Chel por anereto l à proà a se voltà pi che l podea contra l fiedo, par no se jazà.

El zapotaa e l sguataraa dute i dis, ma l busc agnoche l nodaa el se saraa senpre de pi e ra jaza ra cuersea r aga. Fin che, na note pi fieda de ches outres, el s à indromenzà e canche l s à descedà, ra sò zates es ea sarades inze inze ra jaza che cuersea l parù.

El dì dapò el l à ciatà un contadin, ormai deboto jazà. L òn l à pestà su ra jaza, l à tirà fora l anereto, el l à fascià su con na cuerta e el se l à portà a ciasa.

Chel contadin l aea doi pize: canche i à vedù l anereto, i s à betù a craià dute contente e i se l à slecà su. Co l à daerto i oce, l anereto l à pensà che ra carezes fosse paches, el s à spasemà e l s à betù a core fora par ra cojina.

El s à inzanpedonà e l é tomà inze inze l vas del late, pò - senpre pi spasemà - l é tomà anche inze inze ra pegna. L é vienù fora un gran bateboi: i pize i vorea l brincà, sa mare ra craiaa: senpre pi spasemà, l anereto l é ‘sù inze inze un fol, da agnoche l é tornà fora duto bianco. Par fortuna che ra porta maestra r ea daerta: desperà, el pitusc el s à bicià fora e via de coren inze l gnee.

Da in chel dì chel por anereto l à abù ‘sornada tristes e senpre pi fiedes. El sin stajea indalonse da ra ciases: i ome che l aea conosciù i aea fato solo del mal. L à proà a sin ‘sì a sosta pede un parù, agnoche ra cejes es ea pi fisses: almanco là negun i secaa i corne. R aneres es ea oujorades via e poca besties es oussaa zapegà intrà ra cianes jazades. L à abù anche ra fortuna de no ciatà mai ra olpe né l loo. “Almanco ca me poussarei” l à dito chel por nesc. E coscita, un dì dapò chel outro el burto anereto l magnaa ce che l ciataa e l ‘sia a se conzà ‘sò intrà ra brusces par no se jazà, e l é ‘sù adora a passà l inverno.

Infinalmente, l é ruà l ausciuda. Ra ‘sornades es s à slongà, r aria ra s à scioudà e sui rame l é spontà i prime bute. L é tornà ra zilies e sui brascioi s à betù danoo a zizidà i ouziei. Par ra prima ota in vita soa, l anereto l ea contento. L à daerto r oujores, dinprin con festide, pò el ‘s à moestes pi seguro e duto inze un colpo el s à betù a oujorà.

L oujoraa, l oujoraa contento de ra sò oujora grandes e fortes fin che l é ruà sora un orto pien de fiore che inprofumaa r aria. Propio inze meso chel orto l ea un lagheto, e su r aga se moea chi biei ouziei bianche che l aea vedù moe d auton.

Duto frastornà, l anereto l é ‘sù fin ‘sò su r aga. El vorea vede chi biei ouziei, i ‘sì pede e baratà parola con lore, ma l no oussaa. “Son seguro che, co i me vedarà i se stizarà con me e i me coparà. Passienza, meo esse copà da lore che becà da ches outra aneres o mincionà dai jate e da ra pites o morì da fiedo via par l inverno.” El se dijea duta sta robes par se fei corajo e nodà ves i ouziei, canche doi cigne i l à vedù e i é ‘sude incontra.

“Son parecià par morì” l à dito a osc outa chel poranima: l à sbassà ‘sò ra testa e l s à vedù inze inze r aga. A se vede l é restà incantà. Chel burto anereto co ra piuma grijes el no n ea pi: inze inze r aga neta del lagheto l à vedù inveze un gran ouzel bianco con el col longo e deslesurà, conpain de chi ouziei bianche che l aea daejin. L ea deentà un gran bel cigno. El burto anereto l ea un cigno!

In chera, l é ruà là da r aga doi pize, che i à craià: “L é un cigno noo, l é un gran bel, el pi bel de dute.” Dute a petà ra mas contente e i à ciamà chi outre pize che l ea inze inze l orto.

A i sentì craià, l é ruà dute i cigne del lago, i à fato un inchino a chel noo e na gran festa. “On acaro che te sees ruà ca da nosoutre” i à dito. E el s à sentù pien de alegreza e l à desmenteà duto l fiedo, ra fame, ra parolates. Riden ma pien de surizion, l à scondù ra testa sote r oujora. El, che l ea stà betù da na banda da dute, ades l ea el pi ben vorù e stimà. L aea ciatà l sò posto inze l mondo, chel posto che l aea senpre tarentà. L à alzà ra testa e l é ‘sù dai sò amighe. Da in chel dì, el sarae restà là con lore, par senpre.