La nomina del Cappellan

Da Wikisource.
milanese

Carlo Porta 1819 poesie dialettali letteratura La nomina del Cappellan Intestazione 12 settembre 2008 75% letteratura

 
Alla Marchesa Paola Cangiasa,
vuna di primm damazz de Lombardia,
gh'era mort don Gliceri, el pret de casa,
in grazia d'ona peripneumonia
5che la gh'ha faa quistà in del sforaggiass
a mennagh sul mezz dì la Lilla a spass.

L'eva la Lilla ona cagna maltesa
tutta goss, tutta pel e tutta lard,
e in cà Cangiasa, dopo la Marchesa,
10l'eva la bestia de maggior riguard,
de moeud che guaja al ciel falla sguagnì,
guaja sbeffalla, guaja a dagh del tì.

El l'ha savuda el pover don Galdin,
che in de la truscia de l'elevazion
15avendegh inscì in fall schisciaa el covin
gh'è toccaa lì a l'altar del pret cojon,
e el sò bon tibi, appenna in sacrestia,
de mett giò la pianeda e trottà via.

In mezz a questa appenna don Gliceri
20l'ha comenzaa a giugà a l'amora el fiaa,
è cors da tutt i part on diavoleri
de reverendi di busecch schisciaa
per vedè de ottegnì la bona sort
de slargaj foeura in loeugh e stat del mort.

25Chè infin di fin, se in cà de donna Pavola
no gh'era per i pret on gran rispett,
almanca gh'era on fioretton de tavola
de fà sarà sù on oeucc su sto difett
minga domà a on gallupp de on cappellan,
30ma a paricc di teologh de Milan.

Gh'era de gionta la soa brava messa
a trenta borr, senza manutenzion,
allogg in cà, lavandaria, soppressa,
ciccolatt, acqua sporca a colazion,
35bona campagna, palpiroeu a Natal,
sicché, se corren, cazz, l'è natural!

Ma la Marchesa, che no la voreva
seccass la scuffia con la furugada,
l'ha faa savè a tucc quij che concorreva
40che dovessen vegnì la tal giornada,
che dopo avej veduu e parlaa con tutt
l'avria poi fatt ciò che le foss piacciutt.

Ecco che riva intant la gran mattina,
ecco el palazz tutt quant in moviment,
45pret in cort, pret suj scal, pret in cusina,
pienn i anticamer de l'appartament,
gh'è i pret di feud, el gh'è i Còrs, gh'è i nost,
par on vol de scorbatt che vaga a post.

El gran rembomb di vòlt, el cattabuj
50de la mormorazion che ghe fan sott,
el strusament di pee, di ferr de muj
che gh'han sott ai sciavatt quij sacerdott,
fan tutt insemma on ghett, on sbragalismo,
ch'el par che coppen el Romanticismo.

55Baja la Lilla, baja la Marchesa
tutt e dò dessedaa del gran baccan;
i pret che hin solit a sbraggià anca in gesa
ghe la dan dent senza rispett uman,
quand on camerleccaj dolz come on ors
60el corr a strozzagh lì tucc i discors.

Semm in piazza, per Dio, o indove semm?
Sangue de dì, che discrezion l'è questa!
Alto là, citto: quij duu in fond... andemm...,
chè la Marchesa la gh'ha tant de testa!
65Hin mò anch grand e gross, e on poo de quella,
per Dio sacrato, el sarav temp de avella!

Dopo quell poo de citto natural
che ven de seguit d'ona intemerada,
vedend sto ambassador del temporal
70che nol gh'ha intorna on'anima che fiada,
el muda vos, el morbidiss la ciera,
e el seguita el discors in sta manera.

Se poeù anch de prima de parlà con lee
di voeult gh'avessen gènni de sentì
75quaa hin i obbligazion del sò mestee,
senza fà tante ciaccer, eccoj chì;
inscì chi voeur stà stà, chi no voeur stà
el ghe fa grazia a desfesciagh la cà.

Punt primm: in quant a l'obbligh de la messa
80o festa o nò gh'è mai or fiss de dilla;
chi è via a servì n'occor che l'abbia pressa;
i or hin quij che lee la voeur sentilla:
se je fass stà paraa dò, trè, quattr'or,
amen, pascienza, offrighela al Signor.

85La messa poeù, s'intend, puttost curtina...
on quardoretta, vint minutt al pù:
dò voeult la settimana la dottrina
per i donzell e per la servitù,
de sira semper la soa terza part,
90men che al tarocch no ghe callass el quart.

Chì mò, sentend che on patt inscì essenzial
l'eva quell de savè giugà a tarocch,
ghe n'è staa cinqu o ses che han ciappaa i scal,
e tra i olter (peccaa) on certo don Rocch,
95gran primerista fina de bagaj,
ch'el giuga i esequi on mes prima de faj.

(E quell el tira innanz) Portà bigliett,
fà imbassad, fà provist, toeuss anca adree
di voeult on quaj fagott, on quaj pacchett,
100corr dal sart, daj madamm, dal perucchee,
mennà a spass la cagnetta e se l'occor
scriv on cunt, ona lettera al fattor.

Anca chì el n'è sblusciaa de on sett o vott,
vun per quella reson de la cagnetta,
105on segond per reson de quij fagott,
e i olter cinqu o ses han faa spazzetta
per no infesciass coj penn, coj carimaa,
e ris'cià de sporcà i dit consacraa.

In tra sti ultem che han veduu a andà via
110gh'è staa on certo don Giorg de Zuccoirin,
maester de eloquenza e poesia
del famoso sur Carlo Gherardin
e autor d'on codez de beccopulenza
stampaa da Isepp Forlan de Porta Renza.

115(E quell el tira innanz) Quant al disnà
de solit el gh'è el post con la patrona,
via giust che no vegna a capità
on disnà de etichetta, o ona persona
d'alto bordo o de impegn, chè in sto cas chì
120mangem tra nun, cont i donzell e mì.

In campagna poeù el cas l'è different:
vegniss el Pappa, disnen tucc con lee.
Là la se adatta anch con la bassa gent,
magara la va a brazz col cangelee;
125tutt quell de pesc che là ghe possa occor
l'è quell de lassass god d'on sojador.

Del rest, rid e fà el ciall, no contraddì,
no passà la stacchetta in del rispond,
a tavola che s'è lassass servì,
130no fà l'ingord, no slongà i man suj tond,
no sbatt la bocca, no desgangaralla,
nè mettes a parlà denanz vojalla.

Tegnì giò i gombet, no fà pan moin,
no rugass in di dent cont i cortij,
135no sugass el sudor cont el mantin,
infin nessuna affatt di porcarij
che hin tant fazil lor sciori a lassà corr,
come el mond el fudess tutt sò de lor.

Chì, vedend quell balloss d'on camarer
140che quij bon religios stan lì quacc quacc
senza dà el minim segn de disparer
via de quaj reffign, de quaj modacc,
d'on salt el passa al fin de l'orazion
cont el recciocch de sta perorazion.

145Quell che ghe raccomandi pù che poss
l'è quella polizia benedetta,
che se regorden che col tanf indoss
de sudor de sott sella e de soletta,
e con quij ong con l'orlo de vellù,
150se quistaran del porch e nient de pù.

Certe lenden suj spall, cert collarin
che paren faa de foeudra de salamm,
certi coll de camis, de gipponin,
hin minga coss de portà innanz ai damm;
155omm visaa, se soeul dì, l'è mezz difes,
hoo parlaa ciar, e m'avaran intes.

Stremii, sbattuu, inlocchii come tappon
quij pover pret s'hin miss tra lor in croeucc,
e infin, fussel mò effett de la session,
160o d'on specc che gh'avessen sott i oeucc,
fatto stà che de on trenta amalappenna
el se n'è fermaa lì mezza donzenna.

A sto pont ona gran scampanellada
la partezipa a tucc che Soa Eccellenza
165donna Pavola infin la s'è levada
e che l'è sul prozint de dà udienza;
el camarer allora el corr, el truscia,
e i pret fan toilett con la bauscia.

La Marchesa Cangiasa, in gran scuffion
170fada a la Pompadour tutta a fioritt,
coj sò duu bravi ciccolattinon
de taftà negher sora di polsitt
e duu gran barbison color tanè,
l'eva in sala a specciaj sul canapè.

175Ma la Lilla, che l'eva arent a lee
quattada giò cont on sciall noeuv de Franza,
appenna che la sent quij dodes pee
la salta in terra, scovand giò per stanza
el sciall noeuv e bojand a pù no poss
180con tutt e quant el fiaa di sò trii goss.

E boja e boja e rogna e mostra i dent,
don Malacchia che l'è on poo fogos,
vedendes saraa in bocca el compliment,
el perd la flemma e el ghe dà su la vos,
185e menter el ghe dà de la seccada
el fa l'att de mollagh ona pesciada.

On'orsa (come disen i poetta),
che la se veda toeù da on cacciador,
o ferì on orsettin sott a la tetta,
190no la va in tanta rabbia, in tant furor,
come la va Sustrissima a vedè
don Malacchia cont in aria el pè.

Per fortuna del ciel che la Lillin,
con quell intendiment che l'è tutt sò,
195l'ha savuu schivà el colp in del sesin
col tirà arent la cova e scrusciass giò,
del restant se no gh'era sta risorsa
vattel a pesca cossa fa quell'orsa.

Schivaa el colp, descasciaa don Malacchia,
200even i coss asquasi quiettaa;
già la dondava la cappellania
su i ceregh de quij pocch cinqu candidaa,
quand on olter bordell, on olter cas
el ne manda anmò on para in santa pas.

205E l'è che l'illustrissima patrona,
menter la va a cuu indree sul canapè
per mett in statu quoniam la persona
stada in disordin per l'affar del pè,
in del lassass andà, cajn, cajn,
210la soppressa col sedes la Lillin.

Don Tellesfor e don Spiridion,
duu gingella che riden per nient,
dan foeura tutt duu a on bott in d'on s'cioppon
de rid inscì cilapp, inscì indecent,
215che la Marchesa infin scandalizzada
la dà foeura anca lee con sta filada.

Avria suppost che essendo sacerdott
avesser un pò più d'educazion,
o che i modi, al più pegg, le fosser nott
220de trattar con i damm de condizion;
m'accorgo invece in questa circostanza
che non han garbo, modi, nè creanza.

Però poi che l'Altissim el ci ha post
in questo grado, e siamm ciò che siamm,
225certississimament è dover nost
il farci rispettar come dobbiamm;
saria mancar a Noi, poi al Signor
passarci sopra, e specialment con lor.

Quanto a lor due, o malizios o sempi
230che sia el lor fall, basta così: che vadan!
Quanto agli altri, me giova che l'esempi
je faccia cauti e me ne persuadan.
Così è: Serva loro: adesso poi...
(Lillin? quietta!!)... veniamo a noi.

235La Cagnetta che fina a quell punt là
l'eva stada ona pesta indiavolada
l'ha comenzaa a fà truscia, a trepillà,
a fà intorno la frigna e l'inviziada,
e a rampegà suj gamb a don Ventura,
240on pretoccol brutt brutt che fa pagura.

Don Ventura, che l'era in tra quij trii
el pussee bisognos del benefizzi,
el stava lì drizz drizz, stremii stremii,
per pagura de fass on pregiudizzi;
245el sentiva a slisass quij pocch colzett,
eppur, pascienza, el stava lì quiett.

Ma la Marchesa, che con compiacenza
la dava d'oeucc a quella simpatia,
sebben che la gh'avess a la presenza
250duu pret de maggior garb e polizia,
vada todos, premura per premura,
l'ha dezis el sò vôt per don Ventura.

Appenna s'è savuu dalla famiglia
che l'eva deventaa el sò cappellan,
255se sbattezzaven tucc de maraviglia,
no podend concepì come on giavan,
on bacilla d'on pret, on goff, on ciall
l'avess trovaa el secrett de deventall.

Col temp poeù s'è savuu che el gran secrett
260l'eva staa nient olter, finalment,
che l'avegh avuu adoss trè o quatter fett
de salamm de basletta involtaa dent
in la Risposta de Madamm Bibin
de quell'olter salamm d'on Gherardin.