Opere minori 1 (Ariosto)/Poesie latine/Liber primus/Carmen XI

Da Wikisource.
Carmen XI

../Carmen X ../Carmen XII IncludiIntestazione 17 luglio 2015 75%

Liber primus - Carmen X Liber primus - Carmen XII
[p. 339 modifica]

XI.

DE DIVERSIS AMORIBUS.1


Est mea nunc Glycere, mea nunc est cura Lycoris,
     Lyda modo meus est, est modo Phyllis amor.
Primas Glaura faces renovat, movet Hybla recentes,
     Mox cessura igni Glaura vel Hybla novo.
Nec mihi, diverso nec eodem tempore, sæpe
     Centum vesano sunt in amore satis.
Ut sum, si placeo, me me sic utere virgo,
     Seu grata es, seu iam grata futura mihi.
Hoc olim ingenio vitales hausimus auras,
     Multa cito ut placeant, displicitura brevi.

[p. 340 modifica]

Non in amore modo mens hæc, sed in omnibus impar,
     Ipsa sibi longâ non retinenda morâ.
Sæpe eadem Auroræ roseâ surgente quadrigâ
     Non est quæ fuerat sole cadente mihi.
O quot tentatas illa est versata per artes
     Festivum impatiens retulit unde pedem!
Cum primum longos posui de more capillos,
     Estque mihi primum tradita pura toga,
Hæc mihi verbosas suasit perdiscere leges,
     Amplaque clamosi quærere lucra fori;
Atque eadem optatam sperantem attingere metam,
     Non ultra passa est improba ferre pedem:
Meque ad Permessum vocat, Aoniamque Aganippem,
     Aptaque virgineis mollia prata choris;
Meque iubet docto vitam producere cantu,
     Per nemora illa, avidis non adeunda viris.
Iamque acies, iam facta ducum, iam fortia Martis
     Concipit æternâ bella canenda tubâ.
Ecce iterum male sana, inquit: — Quid inutile tento
     Hoc studium? vati præmia nulla manent.
Meque aulæ cogit dominam tentare potentem
     Fortunam obsequio, servitioque gravi.
Mox ubi pertæsum est male grati principis, illa
     Non tulit hic resides longius ire moras.
Laudat et æratis ut eam spectabilis armis,
     Et meream forti conspiciendus equo.
Et mihi sunt aptæ vires, patiensque laborum
     Corpus, et has possunt tela decere manus.
Nec mora: bellator sonipes, et cunctâ parantur
     Istrumenta acri commoda militiæ;
Iuratusque pio celebri sub principe miles,
     Expecto horrisonæ martia signa tubæ.2

[p. 341 modifica]

Iam neque castra placent, rursus nec classica nobis:
     Ite procul, getici tela cruenta Dei.
Humanone trucem fœdabo sanguine dextram,
     Ut meus assiduo sub bove crescat ager?
Et breve mortis iter sternam mihi, ut horridus umbram
     Horreat immitem portitor ipse meam?
Atque aliquis placidâ aspiciens a sede piorum
     Me procul Eumenidum verbera sæva pati:
— En qui Musarum liquit grata ocia, dicat,
     Anxius ut raperet munere Martis opes; —
Manibus et sociis narret me digna subîsse
     Supplicia, haud ullâ diminuenda die?
Antra mihi placeant potius, montesque supini,
     Vividaque irriguis gramina semper aquis;
Et Satyros inter celebres, Dryadasque puellas
     Plectra mihi digitos, fistula labra terat.
Dum vaga mens aliud poscat, procul este Catones;
     Este quibus parili vita tenore fluit;
Quos labor angat, iter cupientes limite certo
     Ire sub instabili cuncta novante polo.
Me mea mobilitas senio deducat inerti,
     Dum studia haud desint quæ variata iuvent.
Me miserum! quod in hoc non sum mutabilis uno,
     Quando me assiduâ compede vincit Amor:
Et nunc Hybla licet, nunc sit mea cura Lycoris,
     Et te Phylli modo, te modo Lyda velim;
Aut Glauram aut Glycerem, aut unam aut sæpe ducentas
     Depeream, igne tamen perpete semper amo.




Note

  1. De suâ ipsius mobilitate, è, invece, il titolo che pur trovasi in talune edizioni. A noi piace più quello che qui viene preferito, perchè diffatti la vita dell’autor nostro ce lo dimostra assai meno nelle azioni incostante, di quello che, quanto a’ pensieri, piacque a lui stesso rappresentarsi in questa singolare poesia.
  2. Che Lodovico già si trovasse, e forse con l’arme in mano, in un campo di battaglia, potè vedersi nell’Elegia X, v. 37 e seg. Di qui più chiaro apparisce com’egli esercitasse per qualche tempo la milizia; del che rende ancora testimonianza Gabriele suo fratello in questi versi citati dal Baruffaldi:
                             Tu tamen interea telis instructus, et ipse
                             Spectandi haud studio pugnam pugnæque canendi
                             Facta, paratus ades seu pulchro occumbere letho
                             Pro patriâ, egregiis atque addere rebus honorem.
    Crede esso biografo, che il nostro poeta, con tre altri della famiglia Ariosti, impugnasse la spada allorquando Alfonso ed Ippolito d’Este combatterono con felice successo contro i Veneziani alla Polesella (22 dicembre 1509), e suppone che le parole pio sub principe accennino l’essere ascritto ad «una squadra comandata da alcuno della famiglia Pio di Carpi.» Vita ec., pag. 135-137.