Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, XI.djvu/154

Da Wikisource.
144 Gian Maurizio

da la cuntreda. Quist drian pais è cumpost da tantan chiäsetta pita fra lan quela as ved e s’alzer 3 bei Palaz tancu tre grang omman fra una rocca da mani. Jen stag fag sü e abiteda da lan famiglia de Salis originaria da Soi e ch’eran stagia potenta e ricca ent i secul passaa. Un ’altra famiglia da quist pais quela di Ruvinel ha er giü oman distint per saveri. Soi è ’l pais pü popolus da la val, e ha üna popolaziun da gent granda e forta e l’è quela c’ha cunserva al plü lan usanza veila. E stär sül sagra as god üna gran bela vista vers al vadreg da la Bondasca e sü la selva da Brentan.

Gnind da Castasegna per la streda maestra as vè e dregia davè da la Maira e indua cai va ent la Bondasca al pais da Bond en üna bela planüra. Er quist è tutt circanda da albar da früt. Lan castegna nu vegnan sempar grossa e madüra ma lan nusc en da sort buna. Bond posseid bei bosc en la bela val da la Bondasca, e l’è in quel raport üna da lan Cumün pü ricca dal Cantun.

In una bela situaziun fra Bond e Prumantögn as trova i Crott indua ca la gent dal pais vegn la seira da stèt e’ n beivar ün got e passer qualgi mument in legra cumpagnia. Sül dos dal munt e dretgia da Prumantögn tutt’è crep da tantan bela forma as vè al mür veil da la Porta e pü in sü al rovers ai è anca una torr o castel c’as clama Castelmür e una bela baselghetta lo daspair ch’è stagia ristaureda poc temp fa, numineda Nossa Dona, ca evant la riforma era un santuari da tüt la val e lög da pelegrinagi.

Issa um riva sül territori da sur Porta. Al clima è gio un’altar, la natüra guard’ora altrament. Doma el pè da lan motta e la sneistra davi da la Maira as vè anca qualgi castegnari dascpers. La pü part da la campagna cultivëda cunsest en pra c’as sega dua o tre volta e l’ann, in camp plantà cun tartüfal e chilò e lò cun gran, lin, reva, gabusc, arbeia o guat. Evant cu river el pais da Stampa ch’è sü la streda, as vè e la sneistra da vi da l’ana i löghet da Muntac e Caltüra. Quist ultim l’ha una bela situaziun sü üna splanëda in mez e pradaria d’indua ca guarda vers la streda ün bel palaz nöif cun intorn ün bel giardin ben cultivà da proprietà d’una da lan famiglia da Castelmur ca cufà quel an di Pravost di Salis, di Ruinei di Stampa quintevan öman ca figüran in lan memoria storica dal pais per fatg da guera e per impiegi politic e civil. Da quisti drian l’ha giü al nom la tera pü granda da quiscta cumüna. Un quart d’ura pü dalonc al vegn Burnöif cha fa part da la Cumün da Stampa insemal cun Caltüra Muntacc e cat Cadcior, e un quart d’ura pü in ent cu quist Visavran ün lög veil che statg per tantgi secul al capolög da la Bargaia. Ent i temp passà i contorn da quist pais formëvan bellan