Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/609

Da Wikisource.
1193 habilitas hactenus 1194

come cavalleria, Liv.: habilis armis, atto alle armi, Vell.: habiis militiae, atto alla milizia, Curt.: parum habilis proelio, Tac. b) intellett.: α) di c. inan.: negotia, Sen.: con ad e l’acc., numquam ingenium idem ad res diversissimas, parendum atque imperandum, habilius fuit, Liv. β) di pers., col dat., habilis publico muneri, Suet.: habilis capessendae rei publicae, Suet.: con in (in) e l’abl., sunt autem quidam ita in eisdem rebus habiles, ut etc., Cic.

hăbĭlĭtās, ātis, f. (habilis), attitudine, disposizione, habilitates corporis, Cic. de legg. 1, 27.

hăbĭlĭtĕr, avv. (habilis), acconciamente, comodamente, Liv. epit. ed a.

hăbĭtābĭlis, e (habito), abitabile, regiones habitabiles (contr. omni cultu propter vim frigoris aut caloris vacantes), Cic.: cinguli (terrae), Cic.: quamvis angustum pedem (areae) dispositio fecit habitabilem, Sen.

hăbĭtātĭo, ōnis, f. (habito), I) abitazione, Cic. ed a.: merces habitationis, fitto, pigione, Caes. II) meton., pigione, fitto, affitto, Suet. Caes. 38.

hăbĭtātŏr, ōris, m. (habito), abitatore, abitante in una casa, specialm. inquilino, Cic. ed a.: mundi habitatores Lamiae, buoni inquilini della famiglia Lamia, Cic.

hăbĭto, āvi, ātum, āre (frequentativo di habeo), I) tr., abitare, urbes, Verg.: Gelonon, urbem ligneam, Mela: casas, Verg.: passivo == essere abitato, haec pars urbis habitatur frequentissime, Cic.: arx procul eis, quae habitantur, Liv.: agellus habitatus quinque focis, Hor.: quae sit tellus habitanda (sibi) requirit, Ov. II) intr.: A) trovarsi (come habeo), quindi dimorare, abitare, essere, hodieque ibi, Liv.: alibi, Liv.: peregre, Liv.: pagatim, Liv.: laxius, contractius, Sen.: bene (comodamente), Nep.: ad ovv. apud alqm, presso alc., in casa di alc., Cic.: cum alqo, insieme ad uno, Cic.: habito triginta milibus (aeris), Cic.: nunc si quis tanti (a sì alta pigione) habitat, Vell.: populus habitat duabus urbibus, Liv.: Athenis, Nep.: Capuae, Liv.: juxta forum, intra palatium, Suet.: sub tegulis, Suet.: sub his tectis, Sen.: ad litora, Verg.: in Co insula, Quint.: in via (sulla via, contr. devium esse), Cic.: in montibus vicatim, Liv.: gratis in alieno, Cic.: habitari in luna (esservi abitanti nella luna) ait Xenocrates, Cic.: Argos habitatum (ad abitarvi) abire, Nep.: partic. sost., habitantes, gli abitanti, Ov. e Mela.: fig., metus habitat in vita beata, Cic.: animus cum curis habitans, Cic. B) trasl.: a) dimorare in qualche luogo == rimanere, star sempre, in foro, Cic.: in oculis, essere sempre davanti agli occhi, farsi vedere continuamente, Cic.: quorum in vultu habitant oculi mei, Cic. b) rimanere in q.c. == occuparsi, attendere, porre il suo principale studio, la principale occupazione, in hac una ratione tractanda, Cic.: in eo genere, Cic. c) trattenersi a discorrere di q.c., ibi commorer, ibi habitem, ibi haeream, qui mi trattengo, mi fermo, mi fisso, Cic.: quonam modo ille in bonis haerebit et habitabit suis? difenderà e conserverà le sue possessioni, Cic.

hăbĭtūdo, dĭnis, f. (habeo), costituzione esteriore, complessione, corporis, Ter., Cornif. rhet. ed a.

1. hăbĭtus, a, um, part. agg. (da habeo), I) tenuto in qualche modo, cioè disposto, tale, di tal natura, ut patrem tuum vidi esse habitum, diu etiam turbas dabit, Ter. heaut. 402. II) partic., di corpo, di bell’aspetto, in carne, si qua (virgo) est habitior paulo, Ter. eun. 315

2. hăbĭtŭs, ūs, m. (habeo), abito, I) apparenza esteriore, aspetto, forma del corpo, corporatura, complessione, portamento (bello o brutto) del corpo e delle sue parti, A) in gen., con e senza corporis, Sen., Curt. ed a.: habitus oris, aspetto, fisionomia, Cic.: habitus oris et corporis, Curt.: habitus oris lineamentaque, Liv.: habitus haud indecorus, Curt.: anche la momentanea positura, attitudine, posizione, giacitura, sedentis, Suet.: habitus corporis quiescenti quam defuncto similior, Plin. ep.: durante adhuc habitu, in quo mors quemque deprehenderat, Curt. B) partic., vestimento, abbigliamento, foggia, 1) propr.: vestis, Liv. e Curt.: spesso coord., habitus atque vestitus, habitus vestitusque, habitus cultusque, cultus habitusque, Cic., Liv. ed a.: e così virginalis, Cic.: citharoedicus vel tragicus, Eutr.: regum Persarum, Justin.: pastorum, Liv. 2) meton., l’abito stesso, permutato cum uxore habitu, Quint.: sparsi per domos occulto habitu, Tac.: fig., suo habitu vitam degere, nel proprio abito (non in abbigliamento fittizio) == secondo il propreo stato, la propria condizione, Phaedr. 1, 3, 2. II) trasl.: A) condizione, natura, proprietà, stato, situazione, generic., pecuniarum, condizione finanziaria, Liv.: Italiae, Cic.: novae fortunae, Liv.: naturae ipsius habitu prope divino, per naturale facoltà quasi divina, Cic. B) partic., 1) == stato passivo, abito, disposizione, temperamento, qualità dell’anima e del corpo, a) generic.: optimo habitu, nel fiore delle sue forze fisiche, Cic.: animi habitus, Cic.: quindi b) disposizione == sentimento, animo, provinciarum, Tac.: civitatis, Vell. 2) come t.t. filosofico, proprietà spiccata, dote, qualità personale (individuale), Cic. de inv. 1, 36 e 2, 30.

hāc, avv. (abl. da hic, sc. parte ovv. viā), di qua, per di qua, Cic. ed a.: hac atque illac, di qua e di là == per ogni dove, in ogni verso, Ter.

hactĕnus, avv. (propr. hāc parte tenus), fin qui, fino a questo punto, I) propr., per indicare la meta nello spazio == fin qui, fino a questo punto, hactenus dominum est illa secuta suum, Ov.: e fin qui == entro questi limiti, Ov. met. 13, 700; cfr. Tac. Germ. 385. II) trasl.: A) per indicare qualunque limite: 1) fin qui, sino a questo punto (di uno scritto, in antitesi a quanto ancora segue o per qualche ragione si tace), hactenus mihi videor de amicitia quid sentirem potuisse dicere; si qua praeterea sunt etc., Cic.: hactenus fuit, quod caute a me scribi posset, fin qui arriva quello che io poteva == tanto potevo, ecc., Cic.: quindi (ellitticam.) per escludere una più lunga indagine o un più lungo discorso, sed haec hactenus, ma basti il fin qui, Cic. ed a.: e sempl. sed hactenus, Cic.: e nel passaggio a q.c. di nuovo, sed haec hactenus; nunc ad ostenta veniamus, Cic. 2) a indicare il limite fino a cui