Pagina:Italiani illustri ritratti da Cesare Cantù Vol.1.djvu/401

Da Wikisource.

ovidio 379

piedi il timore del fato e dell’averno, e consiglia a goder la vita finchè n’è tempo, nulla curandosi del domani1.

Chi sa che di esempj tali non si schermisse Ovidio, se mai qualche spigolistro nel rimproverasse? Egli se ne scagiona col dire che gl’insegnamenti suoi dirigevansi solo a donne libere, a fanciulle, a cortigiane; raccomanda alle caste di non accostarsi a’ suoi libri, i quali voglionsi riservati a quelle che non son legate da voti2.

Pure egli rammenta anche qualche donna virtuosa, come Marzia moglie di Fabio Massimo, bella e colta, e insieme savia e pudica3; e Perilla poetessa, il cui ingegno non nocque alla purezza dei costumi, e scarsa di fortune, viveva accanto alla madre, solo occupata di libri e delle Muse. Ovidio ne conobbe l’ingegno fin dai primi anni e la eccitò, prevedea che avrebbe pareggiato Saffo, e ne correggeva le composizioni, come esso le leggeva le sue4.

  1.                Felix qui potuit rerum cognoscere causas,
                   Atque metus omnes et inexorabile fatum
                   Subjecit pedibus, strepitumque Acherontis averni.

    Georg. II, 490.

                   Pone merum et talos: pereant qui crastina curant!
                        Mors, aurem vellens, Vivite, ait: venio.

    Catalecta.

  2.                En iterum testor, nihil nisi lege remissum
                        Luditur in nostris instita nulla jocis....
                   Dum facit ingenium, petite hinc præcepta, puellæ,
                        Quas pudor et leges et sua jura sinunt,
                   Sed quoniam, quamvis vittæ careatis honore,
                        Est vobis vestros fallere cura viros.

    Ars Am. II e III.


                   Thais in arte mea; lascivia libera nostra est;
                        Nil mihi cum vitta; Thais in arte mea est.

    De Rem.


                   Scripsimus hæc istis, quorum nec vitta pudicos
                        Contingit crines, nec stola longa pedes.

    De Ponto, III, "3.

  3.                Par animæ quoque forma respondet in illa;
                        Et genus et facies, ingeniumque simul.

    Fasti, VI.

  4.                Nam tibi cum facie mores natura pudicos
                        Et raras dotes ingeniumque dedit.

    Trist. III, 7.


                   Aut illam invenies dulci cum matre sedentem,
                        Aut inter libros, Pieridasque suas.
                   Primus id (ingenium) aspexi teneris in virginis annis,
                        Utque patet, venæ duxque comesque fui....
                   Ergo si remanent igne tibi pectoris idem,
                        Sola tuum vates Lesbia vincet opus....
                   Dum licuit, tua sæpe mihi, tibi nostra legebam,
                        Sæpe tui judex, sæpe magister eram.

    Trist. III, 7.