Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. II, 1936 – BEIC 1961223.djvu/156

414

pars posterior - caput xx - principium

gnabant, eodem iure appellatae¹. Graecis autem θεορεῖν dicitur contemplari deum². Hebraeis autem «caelum» dicitur sedes et thronum Dei. At gentibus caelum ipsum deus habebatur. Quare, cum ex vero hebraeis vere ineffabilis Deus esset, unde [testo ebraico] scribunt, non proferunt, gentibus caelum ineffabile credebatur, ut docet illud poetae, apud Ciceronem³;

Adspice hoc sublime cadens, quem omnes invocant Iovem.

Idque factum, quia prima corruptorum hominum oratio ad deum, ut Strabo tradit, contemplatio, ope sensuum tamen fuit; quae successit orationi Adae integri, quae fuerat contemplatio ex mente pura Veritatis aeternae⁴.

Ex contemplatione oculari orta idolatria et divinatio —
«Mathematici» unde dicti? — Θεώρημα quid?

[3] Ex hac caeli contemplatione oculari orta idololatria, astrorum apud chaldaeos primum, deinde apud alias gentes, quae Solem, Lunam, Iovem, Martem, Venerem, quia insigniores lumine et motu, fecere deos. Et idololatriam divinatio comitata: cuius qui peritiam iactabant «chaldaei» et, ab ea contemplatione, latinis «mathematici» dicti sunt; et in philosophorum scholis mansit ut quae mathesis vera contemplanda proponit θεωρήματα, quae tantundem sonant ac «divina contemplanda», dicantur.

[4] Apud europaeos autem, uti graecos et latinos, aliud divinationis genus similiter ortum: auspicia.

«Impetrire» quid?

[5] Atque ab eo tempore, quum dii «patres» appellabantur, incepisse auspicia, dat coniicere verbum «impetrire», quod in iure augurio significat «a diis impetrare»; de cuius origine multa inepta dicunt grammatici, cum sit, a «patribus» seu diis,

1. Cfr. Notae, 47 [Ed.].
2. Cfr. Notae, 48 [Ed.].
3. De nat. deor., II, 2 e 25; III, 4 e 16 [Ed.].
4. Hoc libro, parte I, capite IV.