Prova nel dialect da Müstair: or da Wilhelm Tell

Da Wikisource.
romancio

Justinian Lombardin 1887 Prova nel dialect da Müstair: or da Wilhelm Tell Intestazione 24 ottobre 2015 25% Da definire


Prova nel dialect da Müstair.

Or da Wilhelm Tell,

viöut a sentimaint in Ladin da Mtistair da P. Justinian Lombardin.

Secunda scena.

Fersunas: Pfeifer da Luzern, Stauffacher et sia consorta Getruda. Lö : Steinen in Sviz; ün tigl avaunt la chasa da Stauffacher, spera la punt et il stradun.

Pfcifer: Schi, schi, Ser Werner, sco s'nha dit,
All' Austria pür disdit!
L'incunter tegni la düra,
Sco fettat fin in quii,
Prol' imperi! Diou parchüra
Voss' antica libertà!
(Al squitscha il maun et vò ir.)
Stauffacher: Stat quâ infin mia donna vegn,
Il chèl eis da plövia cregn,
Stat in Sviz vu sott meis quern,
Voss jast sarâ jau in Luzern.
Pfeifcr: Ingraziond! Stun oz amö a Gersau ir.
Hauat eir bleras da patir
Da voss chastlauns avars, grondès,
Pazienzia! Quell' eis l'ajüd da blers.
Mond e gliòut variabels sun,
Ün ater rai po gnir sül trun;
Ma liats all' Austria üna jâ,
Eestauat seis südits saimperma.
(El và. Cun grev cor sa sainta Stauffacher sott
il tigl. Uschè il chatta Getruda, sia consorta,
seza jö sper el et il contaimpla üna peza senza
dir ün pled.)
[256]Getruda: Non ta cognosch plü, meis spus,
Tii eisch uschè trist e seriüs.
Sun dits, cha contaimpel tia fatscha;
Eis ailch sün teis cor, chi'l smatscha
Ta confida eir a mai üna jada,
A mai, tia donna fidada!
Bain jent sün mai vögli tor
La metâ del grev da teis cor.
(Stauffacher alla sporgia la maun e tascha.)
Non das-chi savair mai bricha
Quai cha teis cor taunt sguitscha?
Benedida eis, guarda, l'aisleza tia,
In flur sta tia economia,
Noss tahlats sun plains
Da graunezas e fains;
Tot teis muel eis bain gratiâ
Dallas alps quist onn tuormi;
Usehè lischs e grass chavòs
Non sa chatti in ater lòs;
Hasch pavel abott pels invêrnar,
Tots basögns sun facil da quêrnar;
Et chütta quà
Sta nossa cha
Da nov fabrichada
Et bain masürada,
Dal palanchin infin il schler
Da fanestras dâ aint il cler,
Armas, imaschnas eir sun
Sün ogni mür, parai e chantun,
Cun dittas lasura taunt sabias e bellas,
Cha mincha passant s'miravcgla dad ellas.
Stauffacher: Bain stâ ferm nossa châ in nuota,
Ma la fundamainta siglotta!
Getruda: Meis Werner, co incleasch tii quai?
Stauffacher: Id era ün bell di da sulai,
Sezda sco oz in quista sumbriva,
Dallas reuschidas containt ma saintiva,
Qua vegn a chavai da Küssnacht naun
Cun sia diogna il chastellaun.
EI sa ferma et sa sbondriescha,
Ch'iin paur palazs fabrichescha.
Jau lev, sco fu conven'aint,
[257]Et sottamiss ad el am preschaint,
Siond nome del rai el cumonda.
„Da chi è quist palaz?" El dumonda.
Jau respond sveglâ:
„Patrun della châ
„Eis l'imperatur
„Et con sia favur
„Eschen nu duoi impergnâ
„Fittadins della châ."
El am rinfatscha sün quai:
,Jau cumond nel pajais
„In nome del rai,
„Et j a u sun offais,
„Schâls paurs chasas biaien
„Senza permiss, sco fossan lur aien,
„Sch'els vivan libers e frauncs
„Sco fossan patruns da lur mürs e bauncs.
„Perquai am lubieschi da dir,
„Quista superbia hâ da finir."
El disch et galoppa davent;
Quists pleds ma pünchan spavent;
Sun ossa jüst, cha riflett,
Chai haverain nu ad aspett
(Cha Diou am parduna.)
Da quista raza bisaruna?
Getruda: Meis char om e patrun,
Non vosch diilder ün pled da raschun
Da tia consorta Jau sun
La figla del nöbel Ibêrg, sco sasch,
Qual bler prattiet del bun e del nasch;
Nu sors insemol sezêan
Las lungas notts et filèan,
Cur pro noss bap s'radunè'an
Ils prüms del pajais e leèan
Las chartas veglas, raschunond
In via et in naun et a fond,
Co cha'l public bain del pajais
Podess gnir al pü meider difais.
Attenta tegnitti a maint
Qaulcha pled scort et prudaint.
Quai cha ques omens giavüschan,
Taicla eir tü, chai chi dischan:
[258]II chastlaun, quel mossa soent
Vers tai gronda picca et rabia,
El ta vezess al pü jent
In fiers et in chabia,
Siond al stêasch adiin' in pès,
Chal' Austria taunter ils sèis
Non quinta ils Svizers, ils quals
Sun saimper amö imperials,
Et staun sco lur babs alla ferma
Non fidond als pleds dclla berma.
Non eisi, Werner, uschè?
Dim, sch'üna manzögna quai è!
Stauffacher: Pür massa, sco dischasch, stai,
Il Gessler ha sülla corna a mai.
Getruda: El porta invilgia adüna
Causa da tia fortüna,
Cha tü, om liber, tavess
Jaldasch aien posess;
Eisalv il Kaiser das-chan ingüns
Sèar e chiincar sün noss confins
Caus' el primogênit non è,
Non hal ater co il mantè
Da chavalliur; perquai, sco dit,
Ta eis el odiiis e grit,
Ta vö in ehadainas metter.
Vosch damaja amö spêttar,
Infin el chatta occasiun
Da saduhir sia fèl e paschun?
B prudaint et sabi om
Para a temp il rom.
Stauffacher: Chai foss illura da far?
Getruda: Ün cusegl ta vögli dar.
Tü sasch, co'l Sviz s'almainta
Sur la ranverfa
Sur la tiraunfa
Del Gessler et sia lumpamainta.
Eir il Landenberg turmainta
Quels dad' Unterwalden,
Et quels dad' Uri dàldan
Et saintan il medêm,
I\ cuntrari jau non tem.
Ogni di ans port' il barcharöl
[259]Ün nov requint crudèl.
Co fossi, Werner, scha vu fessat,
Vu pacs, ün patsch, as cuseglessat,
Scha i non foss possibel
Da büttar jö quel juf terribel?
A mincha causa jüsta
Eir Diou in chel assista.
Non hasch in Uri ün bun ami,
Al qual ta posch confidar tü?
Stauffacher: Cognosch blers omens rispettats,
Buns amis et bain fidats.
(Leva sii.)
O donna tii!
Tü sruoiglasch sü
In meis cor nasciis
Projetts perieulüs!
Volgiasch ora al cler del di
Meis serii intern,
U qual fin ossa nha tegni
Clüs et quiet sott quorn.
Tü dischasch ora con gliaunga lèva,
Quai cha gnanc d'impàisar ma fideva.
Hâ tia maint eir riflettà
Il cusegl, cha tia bucca dâ?
Tü portasch in quista vallada
In pasch da viver düsada
— La rebelliun —!
Cun seis frütts, chi sun:
Il sclingiöz dellas armas,
Fliiins da saung e da larmas!
Nu pastrigla s'ardissan zond
Da tor sü cun tot il mond?
Els spettan be, infin
Als dain il chavazin,
Cha 'ls possan s' büttar tais
Con üna grond' armada
Sül pover noss pajais;

  • Sur noss drets decid' illür la spada.

Getruda: Eir vu eschat omens animüs,
(Et Diòu rinforza ils coragius.)
Non eis voss bratsch nervüs e dür
Per manèschar la sajür?
— 260 —
Stauffacher: 0 femna, la guerra è
Üna chassa stramantusa,
Ella struscha.
Scoss' e piister sott seis pè!
Getruda: Dal christiaun vegn jent portà,
Quai chal chèl trametta,
Chi chi vegn cun tort sguitschà,
Ha il rett da tor vendetta.
Stauffacher: In tot Sviz eis nossa chà la zèndra,
Ma la guerra la metterâ in chendra.
Getruda: Scha aters impedimaints non sun,
Biitti jau il prüm tizün.
Stauffacher: La guerra non schaniaia
Gnanc l'uffaunt, cha la mamma plaja!
Getruda: In avaunt e britsch inò teis öl!
Ils inozaints dovaintan jasts dol chèl.
Stauffacher: Nu omens podain bain ir illa mort;
Ma quala sarà illura vossa sort?
Getruda: Eir il pü flaivel ha la letta,
Ün zad da quista punt —
Et meis saung stâ quieta!
Stauffacher: (S'büttond in sia bratscha.)
Ün om, il qual pò dir:
„Tala eis la donna mia, **
Das-ch' in guerra allèer ir
Pel fö e chasa sia;
El non hâ da s'temer, crai,
Ne d'ün Kaiser ne d'ün rai.
Dalunga ma fetsch jau sü,
Et part vers Uri pro meis ami;
Walther Fürst sa cloma seis nom,
Tras e tras ün galantom,
El eis sülla mia
Et jau sülla sia;
Allà s'richatta eir
Attinghaus, il nöbel bandellier;
Sch' eir nativ da nöbla schlatta,
Seis cor istess alla vegla batta
Con affecziun pel pövel bass.
Allà insemel nu discuorrfn
Co nu mainain il squass
— 261 —
Cuntra ils chastlauns a fin.
Std bain! Intaunt cha sun absaint,
Dirigia tii la .chà cun spiert prudaint;
Al pellegrin, il qual a Eoma và,
Al muoinch, il qual la chercha fà,
Dâ abonda
Spaisa et baibronda!
Nossa chasa orasom comün
Vegn visa da minchün;
Ün albêrsch sajür per quel chi passa,
Sian gronds o gliout pü bassa.
Tell: (cun Baumgarten)
Mia ajüd non dovrauat plü;
Sün quella chasa it vu sü!
Stauffacher avda là,
Ün bab a mincha conturblà.
Apropö! El vegn jüst quanaun,
Gni et al sporschain la maun.
(S'prosman ad el; la scena sa müda.)
NB. Iu questa maniera il signur auctur ha vertiu l'intêr
Gugliem Tell, e nus sperein, che questa fitg bein reussida versiun
tant plü prest sei publicada per conservar a nossa literura romauscha
iina de sias plü custeivlas pedras.
J. A. B.