Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/378: differenze tra le versioni

Da Wikisource.
Barbaking (discussione | contributi)
 
Barbaking (discussione | contributi)
mNessun oggetto della modifica
Corpo della pagina (da includere):Corpo della pagina (da includere):
Riga 8: Riga 8:


{{Ancora|defendo|<big>'''dēfendo'''</big>}}, fendi, fensum, ere (de ''e'' *fendo), '''''difendere, rimuovere, I''''') ''tenendo lontano, ributtando'' == '''''tener lontano, allontanare, impedire, ributtare, arrestar l’effetto''' di una cosa'', def. ictus ac repellere (''di panni''), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: nimios solis ardores (di viti), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: frigus (''della toga''), {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}}: def. bellum, ''sostener la guerra'', difendersi (''contr''. inferre bellum), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: injuriam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: civium pericula, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. per via di che? con che?'' omnes res, quibus ignis jactus lapides defendi possunt, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: cum vi vis illata defenditur, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., a chi?'' solstitium pecori, {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}}: ''coll’indic., donde?'' proximus a tectis ignis defenditur aegre, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: vim suorum (''contro i suoi'') pro suo perìculo (''in tutto come il suo proprio p''.), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''assol''. == '''''frenare''' (in un incendio)'', {{AutoreCitato|Publio Cornelio Tacito|Tac.}}, [[:w:Annales (Tacito)|ann.]] [[:s:la:Ab excessu divi Augusti (Annales)/Liber XV|15, 38]] extr. {{Indent|2}}'''''II''''') ''difendendo'' == '''''difendere, proteggere, mantenere, preservare, tutelare, guardare''' (contr''. oppugnare, impugnare, combattere, deserere, ''abbandonare''), ''e'' def. se ''e sempl''. def., '''''difendersi, porsi sulle difese, guardarsi''''', A) ''propr''., 1) ''in gen''.: α) '''generic''': alqm, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: se, {{AutoreCitato|Valerio Massimo|Val. Max.}}: sui defendendi causā telo uti, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: def.
{{Ancora|defendo|<big>'''dēfendo'''</big>}}, fendi, fensum, ere (de ''e'' *fendo), '''''difendere, rimuovere, I''''') ''tenendo lontano, ributtando'' == '''''tener lontano, allontanare, impedire, ributtare, arrestar l’effetto''' di una cosa'', def. ictus ac repellere (''di panni''), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: nimios solis ardores (di viti), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: frigus (''della toga''), {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}}: def. bellum, ''sostener la guerra'', difendersi (''contr''. inferre bellum), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: injuriam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: civium pericula, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. per via di che? con che?'' omnes res, quibus ignis jactus lapides defendi possunt, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: cum vi vis illata defenditur, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., a chi?'' solstitium pecori, {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}}: ''coll’indic., donde?'' proximus a tectis ignis defenditur aegre, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: vim suorum (''contro i suoi'') pro suo perìculo (''in tutto come il suo proprio p''.), {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''assol''. == '''''frenare''' (in un incendio)'', {{AutoreCitato|Publio Cornelio Tacito|Tac.}}, [[:w:Annales (Tacito)|ann.]] [[:s:la:Ab excessu divi Augusti (Annales)/Liber XV|15, 38]] extr. {{Indent|2}}'''''II''''') ''difendendo'' == '''''difendere, proteggere, mantenere, preservare, tutelare, guardare''' (contr''. oppugnare, impugnare, combattere, deserere, ''abbandonare''), ''e'' def. se ''e sempl''. def., '''''difendersi, porsi sulle difese, guardarsi''''', A) ''propr''., 1) ''in gen''.: α) '''generic''': alqm, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: se, {{AutoreCitato|Valerio Massimo|Val. Max.}}: sui defendendi causā telo uti, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: def.
domini caput, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem publicam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., con che cosa?'' jure se potius quam armis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se telo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: sua tecta custodiis vigiliisque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., da che? davanti a che?'' gladio se a multitudine, {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}}: vitam ab inimicorum audacia telisque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}; alqm ab eo periculo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm ab injuria alcjs, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''senza oggetto'', quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''affatto assol''., duo adulescentes filii, qui et sentire et defendere facile possent, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} β) ''come'' t. t. ''milit''., Caesarem, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: Aeduos, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: castra, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: moenia, {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}}: ''coll’indic. con che?'' def. se armis, se manu, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''coll’indic. contro chi?'' senatum '''contra''' Antonium (delle legioni rom.), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se armis '''adversus''' Abrupolim socium populi Romani, {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}}: ''coll’indic. da chi? contro chi?'' se suaque ab iis, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: Macedoniam a Thracuin adventu ac depopulatione, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''senza oggetto'', etiamsi ab hoste defendant, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''affatto assol''., cum jam defenderet nemo, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}} {{Indent|2}}2) ''con discorsi o scritti'', '''''difendere''''' ''una persona o la sua causa'', '''''prendere sotto la sua protezione, propugnare, sostenere, patrocinare, incaricarsi''''' ''di una pers. o cosa'', '''''adoperarsi per''''' ''qualc. o q.c.'', '''''giustificare''''' ''una pers. o cosa'', a) ''contro attacchi, accuse, ecc., partic. di patrono, difensore'', α) '''generic''', ''così nella vita privata come pubblica'' (''contr''. impugnare, oppugnare), plebem, {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}}: Nysaeos diligentissime tueri ac defendere, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: acta illa Caesaris, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ejus (provinciae) jura fortunasque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: optimatium partes, {{AutoreCitato|Gaio Svetonio Tranquillo|Suet.}}: commune officium censurae communi animo ac voluntate, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. contro chi?'' alqm '''contra''' inimicos suos, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se '''adversus''' populum Romanum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: suam salutem '''contra''' illius impetum (assalto) in se crudelissimum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. dello scopo con una prop. finale con'' '''ut''' ''e il cong''., me id maxime defendisse, ut ii vincerent, qui vicerunt, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} β) ''come'' t. t. ''giuridico, in giudizio, così l’accusatore ecc. da un danno, come l’accusato ecc. dall’accusa, imputazione'' (''contr''. accusare), amicum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: provinciam Siciliam totam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: vitam salutemque totius provinciae, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem M. Tullii, P. Sullae causam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: justitiam (''la giustizia == il giusto''), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: improbitatem, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''e'' def. crimen, ''difendere un’accusa, un capo d’accusa == (con ragioni giustificative), confutare, purgare sé o (dell’avvocato) l’accusato da una imputazione, giustificare da un’accusa (dell’accusato o del suo difensore; contr''. probare crimen, ''dell’accusatore''), ''p. es''. crimen navale, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: crimen istius conjurationis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: parim., noxiam, {{AutoreCitato|Publio Terenzio Afro|Ter.}} [[:w:Phormio|Phorm]]. [[:s:la:Phormio/Actus_I|225]]: ''con minute specificazioni'', alqm de ambitu, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm in judiciis, {{AutoreCitato|Cornelio Nepote|Nep.}}: alqm in capitis periculo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: D. Matrinium apud M. Juniurn Q. Publicium praetores, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: regem contra atrocissimum crimen, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: contra hunc judicio privato causam alcjs, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: causam istam '''contra''' (''in contraddizione con'') facta tua et '''contra''' scripta. {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm '''adversus''' Hiempsalem regem enixe, {{AutoreCitato|Gaio Svetonio Tranquillo|Suet.}}: ''quindi pregn''. == '''''dire per sua difesa (giustificazione), recare''''' ''o'' '''''addurre''''' ''o'' '''''sostenere per''''' ''o'' '''''in sua difesa o giustificazione (come ragioni giustificative), cercare di giustificar sé o la propria causa''''' ''con questo e quello'', tu mihi ita defendas: «non est ista Verri numerata pecunia», {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’''acc''. gen. neutro di un pronome'', haec te dicere aequum fuit et id defendere, {{AutoreCitato|Publio Terenzio Afro|Ter.}}: quid enim defendit? {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll''’acc. ''e l''’infin., id aliorum exemplo se fecisse defendit, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''al passivo col'' nom. ''e l''’infin., cum vi quadam reus id quod fecerit, fecisse defenditur, ''quando in difesa dell’accusato si dice che egli abbia'', ecc., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:De inventione|de inv.]] [[:s:la:De inventione/Liber II|2, 98]]. {{Indnt|2}}b) '''''difendere, patrocinare, sostenere, dimostrare''''' ''o'' '''''cercar di dimostrare''''' ''un’asserzione, opinione, di fronte a contraddizione o disapprovazione (contr''. oppugnare, improbare, repudiare), def. sententiam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem def. in suis disputationibus (''contr''. oppugnare), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll''’acc. ''e''
domini caput, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem publicam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., con che cosa?'' jure se potius quam armis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se telo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: sua tecta custodiis vigiliisque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic., da che? davanti a che?'' gladio se a multitudine, {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}}: vitam ab inimicorum audacia telisque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}; alqm ab eo periculo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm ab injuria alcjs, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''senza oggetto'', quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''affatto assol''., duo adulescentes filii, qui et sentire et defendere facile possent, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} β) ''come'' t. t. ''milit''., Caesarem, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: Aeduos, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: castra, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: moenia, {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}}: ''coll’indic. con che?'' def. se armis, se manu, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ''coll’indic. contro chi?'' senatum '''contra''' Antonium (delle legioni rom.), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se armis '''adversus''' Abrupolim socium populi Romani, {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}}: ''coll’indic. da chi? contro chi?'' se suaque ab iis, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: Macedoniam a Thracuin adventu ac depopulatione, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''senza oggetto'', etiamsi ab hoste defendant, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''affatto assol''., cum jam defenderet nemo, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}} {{Indent|2}}2) ''con discorsi o scritti'', '''''difendere''''' ''una persona o la sua causa'', '''''prendere sotto la sua protezione, propugnare, sostenere, patrocinare, incaricarsi''''' ''di una pers. o cosa'', '''''adoperarsi per''''' ''qualc. o q.c.'', '''''giustificare''''' ''una pers. o cosa'', a) ''contro attacchi, accuse, ecc., partic. di patrono, difensore'', α) '''generic''', ''così nella vita privata come pubblica'' (''contr''. impugnare, oppugnare), plebem, {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}}: Nysaeos diligentissime tueri ac defendere, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: acta illa Caesaris, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ejus (provinciae) jura fortunasque, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: optimatium partes, {{AutoreCitato|Gaio Svetonio Tranquillo|Suet.}}: commune officium censurae communi animo ac voluntate, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. contro chi?'' alqm '''contra''' inimicos suos, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: se '''adversus''' populum Romanum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: suam salutem '''contra''' illius impetum (assalto) in se crudelissimum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’indic. dello scopo con una prop. finale con'' '''ut''' ''e il cong''., me id maxime defendisse, ut ii vincerent, qui vicerunt, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} β) ''come'' t. t. ''giuridico, in giudizio, così l’accusatore ecc. da un danno, come l’accusato ecc. dall’accusa, imputazione'' (''contr''. accusare), amicum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: provinciam Siciliam totam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: vitam salutemque totius provinciae, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem M. Tullii, P. Sullae causam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: justitiam (''la giustizia == il giusto''), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: improbitatem, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''e'' def. crimen, ''difendere un’accusa, un capo d’accusa == (con ragioni giustificative), confutare, purgare sé o (dell’avvocato) l’accusato da una imputazione, giustificare da un’accusa (dell’accusato o del suo difensore; contr''. probare crimen, ''dell’accusatore''), ''p. es''. crimen navale, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: crimen istius conjurationis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: parim., noxiam, {{AutoreCitato|Publio Terenzio Afro|Ter.}} [[:w:Phormio|Phorm]]. [[:s:la:Phormio/Actus_I|225]]: ''con minute specificazioni'', alqm de ambitu, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm in judiciis, {{AutoreCitato|Cornelio Nepote|Nep.}}: alqm in capitis periculo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: D. Matrinium apud M. Juniurn Q. Publicium praetores, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: regem contra atrocissimum crimen, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: contra hunc judicio privato causam alcjs, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: causam istam '''contra''' (''in contraddizione con'') facta tua et '''contra''' scripta. {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqm '''adversus''' Hiempsalem regem enixe, {{AutoreCitato|Gaio Svetonio Tranquillo|Suet.}}: ''quindi pregn''. == '''''dire per sua difesa (giustificazione), recare''''' ''o'' '''''addurre''''' ''o'' '''''sostenere per''''' ''o'' '''''in sua difesa o giustificazione (come ragioni giustificative), cercare di giustificar sé o la propria causa''''' ''con questo e quello'', tu mihi ita defendas: «non est ista Verri numerata pecunia», {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll’''acc''. gen. neutro di un pronome'', haec te dicere aequum fuit et id defendere, {{AutoreCitato|Publio Terenzio Afro|Ter.}}: quid enim defendit? {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll''’acc. ''e l''’infin., id aliorum exemplo se fecisse defendit, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''al passivo col'' nom. ''e l''’infin., cum vi quadam reus id quod fecerit, fecisse defenditur, ''quando in difesa dell’accusato si dice che egli abbia'', ecc., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:De inventione|de inv.]] [[:s:la:De inventione/Liber II|2, 98]]. {{Indent|2}}b) '''''difendere, patrocinare, sostenere, dimostrare''''' ''o'' '''''cercar di dimostrare''''' ''un’asserzione, opinione, di fronte a contraddizione o disapprovazione (contr''. oppugnare, improbare, repudiare), def. sententiam, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: rem def. in suis disputationibus (''contr''. oppugnare), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''coll''’acc. ''e''

Versione delle 13:31, 25 feb 2021

731 defector defendo 732

fectionem, Liv. b) trasl., intemperantia est a tota mente defectio, Cic. Tusc. 4, 22. II) l’essere presso alla fine, il diminuire, mancare, cessare, sparire, mancanza, difetto, a) def. virium, Cic.: animae, svenimento, Cels.: così pure def. animo == svenimento, sfinimento, Sen. contr. 1, 4, 7 (ove oculorum caligo animi def.): all’incontro def. (sc. animi) == sbigottimento, scoraggiamento, Sen. nat. qu. 2, 59, 11: e così animi mei, Cic. ad Att. 3, 18, 2. b) il venir meno della luce, oscuramento, eclissi, solis, Cic.: lunae, Quint.: defectiones solis itemque lunae in multos annos praedicere, Cic. c) pregn., il venir meno, o il cadere delle forze, svenimento, spossatezza, debolezza, manifesta, Tac.: subita, Suet.: senectus autem aetatis est peractio (l’ultimo atto) tamquam fabulae cujus defectionem fugere debemus, in cui dobbiamo schivare il totale esaurimento, Cic. de sen. 85.

dēfectŏr, ōris, m. (deficio), disertore, traditore, ribelle, Tac.: patris, Tac.

1. dēfectus, a, um, partic. agg. (da deficio), debole, indebolito, sfinito, di pers., defectus annis. Phaedr.: senio, Col

2. dēfectŭs, ūs, m. (deficio), I) defezione, ribellione, Spartanorum, Curt. 7, 4 (19), 39. II) eclissi, lunae, Cic.: solis, Verg.

dēfendo, fendi, fensum, ere (de e *fendo), difendere, rimuovere, I) tenendo lontano, ributtando == tener lontano, allontanare, impedire, ributtare, arrestar l’effetto di una cosa, def. ictus ac repellere (di panni), Caes.: nimios solis ardores (di viti), Cic.: frigus (della toga), Hor.: def. bellum, sostener la guerra, difendersi (contr. inferre bellum), Caes.: injuriam, Cic.: civium pericula, Cic.: coll’indic. per via di che? con che? omnes res, quibus ignis jactus lapides defendi possunt, Caes.: cum vi vis illata defenditur, Cic.: coll’indic., a chi? solstitium pecori, Verg.: coll’indic., donde? proximus a tectis ignis defenditur aegre, Ov.: vim suorum (contro i suoi) pro suo perìculo (in tutto come il suo proprio p.), Caes.: assol. == frenare (in un incendio), Tac., ann. 15, 38 extr.

II) difendendo == difendere, proteggere, mantenere, preservare, tutelare, guardare (contr. oppugnare, impugnare, combattere, deserere, abbandonare), e def. se e sempl. def., difendersi, porsi sulle difese, guardarsi, A) propr., 1) in gen.: α) generic: alqm, Caes.: se, Val. Max.: sui defendendi causā telo uti, Cic.: def. domini caput, Cic.: rem publicam, Cic.: coll’indic., con che cosa? jure se potius quam armis, Cic.: se telo, Cic.: sua tecta custodiis vigiliisque, Cic.: coll’indic., da che? davanti a che? gladio se a multitudine, Sall.: vitam ab inimicorum audacia telisque, Cic.; alqm ab eo periculo, Cic.: alqm ab injuria alcjs, Caes.: senza oggetto, quod et ab incendio lapis et ab ariete materia defendit, Caes.: affatto assol., duo adulescentes filii, qui et sentire et defendere facile possent, Cic. β) come t. t. milit., Caesarem, Caes.: Aeduos, Caes.: castra, Caes.: moenia, Sall.: coll’indic. con che? def. se armis, se manu, Caes.: coll’indic. contro chi? senatum contra Antonium (delle legioni rom.), Cic.: se armis adversus Abrupolim socium populi Romani, Liv.: coll’indic. da chi? contro chi? se suaque ab iis, Caes.: Macedoniam a Thracuin adventu ac depopulatione, Cic.: senza oggetto, etiamsi ab hoste defendant, Cic.: affatto assol., cum jam defenderet nemo, Caes.

2) con discorsi o scritti, difendere una persona o la sua causa, prendere sotto la sua protezione, propugnare, sostenere, patrocinare, incaricarsi di una pers. o cosa, adoperarsi per qualc. o q.c., giustificare una pers. o cosa, a) contro attacchi, accuse, ecc., partic. di patrono, difensore, α) generic, così nella vita privata come pubblica (contr. impugnare, oppugnare), plebem, Liv.: Nysaeos diligentissime tueri ac defendere, Cic.: acta illa Caesaris, Cic.: ejus (provinciae) jura fortunasque, Cic.: optimatium partes, Suet.: commune officium censurae communi animo ac voluntate, Cic.: coll’indic. contro chi? alqm contra inimicos suos, Cic.: se adversus populum Romanum, Cic.: suam salutem contra illius impetum (assalto) in se crudelissimum, Cic.: coll’indic. dello scopo con una prop. finale con ut e il cong., me id maxime defendisse, ut ii vincerent, qui vicerunt, Cic. β) come t. t. giuridico, in giudizio, così l’accusatore ecc. da un danno, come l’accusato ecc. dall’accusa, imputazione (contr. accusare), amicum, Cic.: provinciam Siciliam totam, Cic.: vitam salutemque totius provinciae, Cic.: rem M. Tullii, P. Sullae causam, Cic.: justitiam (la giustizia == il giusto), Cic.: improbitatem, Cic.: e def. crimen, difendere un’accusa, un capo d’accusa == (con ragioni giustificative), confutare, purgare sé o (dell’avvocato) l’accusato da una imputazione, giustificare da un’accusa (dell’accusato o del suo difensore; contr. probare crimen, dell’accusatore), p. es. crimen navale, Cic.: crimen istius conjurationis, Cic.: parim., noxiam, Ter. Phorm. 225: con minute specificazioni, alqm de ambitu, Cic.: alqm in judiciis, Nep.: alqm in capitis periculo, Cic.: D. Matrinium apud M. Juniurn Q. Publicium praetores, Cic.: regem contra atrocissimum crimen, Cic.: contra hunc judicio privato causam alcjs, Cic.: causam istam contra (in contraddizione con) facta tua et contra scripta. Cic.: alqm adversus Hiempsalem regem enixe, Suet.: quindi pregn. == dire per sua difesa (giustificazione), recare o addurre o sostenere per o in sua difesa o giustificazione (come ragioni giustificative), cercare di giustificar sé o la propria causa con questo e quello, tu mihi ita defendas: «non est ista Verri numerata pecunia», Cic.: coll’acc. gen. neutro di un pronome, haec te dicere aequum fuit et id defendere, Ter.: quid enim defendit? Cic.: coll’acc. e l’infin., id aliorum exemplo se fecisse defendit, Cic.: al passivo col nom. e l’infin., cum vi quadam reus id quod fecerit, fecisse defenditur, quando in difesa dell’accusato si dice che egli abbia, ecc., Cic. de inv. 2, 98.

b) difendere, patrocinare, sostenere, dimostrare o cercar di dimostrare un’asserzione, opinione, di fronte a contraddizione o disapprovazione (contr. oppugnare, improbare, repudiare), def. sententiam, Cic.: rem def. in suis disputationibus (contr. oppugnare), Cic.: coll’acc. e