Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/554: differenze tra le versioni

Da Wikisource.
Barbaking (discussione | contributi)
 
Barbaking (discussione | contributi)
Nessun oggetto della modifica
Corpo della pagina (da includere):Corpo della pagina (da includere):
Riga 1: Riga 1:


{{Ancora|Figulatus|<big>'''Fĭgŭlātus'''</big>}}, a, um, ''parola fatta per derivazione da'' [[#Figulus|Figulus]], {{AutoreCitato|Gaio Asinio Pollione|Asin. Poll.}}, in {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} [[:s:la:De Institutione Oratoria/VIII/3|8, 3, 32]].
{{Ancora|Figulatus|<big>'''[[:wikt:Figulatus#LatinoFĭgŭlātus]]'''</big>}}, a, um, ''parola fatta per derivazione da'' [[#Figulus|Figulus]], {{AutoreCitato|Gaio Asinio Pollione|Asin. Poll.}}, in {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} [[:s:la:De Institutione Oratoria/VIII/3|8, 3, 32]].


1. {{Ancora|figulus|<big>'''fĭgŭlus'''</big>}}, i, m. (''radice'' FIG, ''donde anche'' fingo), '''''lavoratore dell’argilla, vasaio''''', {{AutoreCitato|Marco Terenzio Varrone|Varr.}}, ''ed a''.: rota figuli, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}
1. {{Ancora|figulus|<big>'''[[:wikt:figulus#Latino|fĭgŭlus]]'''</big>}}, i, m. (''radice'' FIG, ''donde anche'' fingo), '''''lavoratore dell’argilla, vasaio''''', {{AutoreCitato|Marco Terenzio Varrone|Varr.}}, ''ed a''.: rota figuli, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}


2. {{Ancora|Figulus|<big>'''Fĭgŭlus'''</big>}}, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/901#Nigidius|Nigidius]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/N#Nigidius|Nigidius]]}}.
2. {{Ancora|Figulus|<big>'''[[:wikt:Figulus#Latino|Fĭgŭlus]]'''</big>}}, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/901#Nigidius|Nigidius]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/N#Nigidius|Nigidius]]}}.


{{Ancora|figura|<big>'''[[:wikt:figura#Latino|fĭgūra]]'''</big>}}, ae, f. (fingo), '''''forma, I''''') ''propr''. A) ''come delineamento esterno,'' '''''forma, aspetto, figura''''', formae figura, ''lineamenti della persona, fattezze'', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} e {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: forma nostra ceteraque figura, ''il sembiante, la forma esterna e la rimanente conformazione (del corpo)'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''quindi'' 1) ''in gen''., a) ''di esseri anim''.: fig. hominis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: cervi, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: fig. humana, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: muliebris, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: venusta, {{AutoreCitato|Cornelio Nepote|Nep.}}: figuras sumere (''contr''. rursus reponere sumptas), {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: in figuram muliebrem transferre, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}, formari, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: in plures transire figuras, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} b) ''di ogg. inan''.: fig. mundi, caeli, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: navium, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ancorae, {{AutoreCitato|Marco Giuniano Giustino|Justin.}}: fig. corporis habilis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: lapidis trahere figuram, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} '''''II''''') pregn., '''''bell’aspetto, bellezza''''', fig. fallax, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: confisa fìgurae, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: in figura capta dei nymphe est, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} B) ''come cosa formata, ideata'', '''''imagine, figura, effigie''''', a) generic: fig. fictilis, ''figura, statuetta d’argilla'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: novis facile signatur cera figuris, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: figuras (''forme animali'') rettulit antiquas, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} b) (''come'' εϊδωλον) ''di ombre dei morti'', '''''larva, apparizione''''', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} [[:s:la:De rerum natura (Titus Lucretius Carus)/Liber IV|4, 34]]. {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}} [[:w:Eneide|Aen.]] [[:s:la:Aeneis/Liber X|10, 641]]. c) ''di atomi'', '''''forma''''', figurae Epicuri, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: volubiles parvaeque figurae, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} d) ''come'' t. t. ''filosof''. == ιδέα, '''''idea, imagine primitiva''''', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}} [[:s:la:Epistulae_morales_ad_Lucilium/Liber_VII|ep. 65, 7]]. e) ''come'' t. t. ''retor''., '''''figura''''' (''di parola, di pensiero; greco'' τρόπος, σχῆμα), fìgurae orationis, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} e {{AutoreCitato|Gaio Plinio Cecilio Secondo|Plin.}} [[:w:Lettere di Plinio|ep.]]: verborum, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: figurae liberiores, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: sententiis iisdem et earum formis tamquam figuris (converti orationem), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: figuras dicendi captare, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: figuras variare, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} — ''Partic''., α) ''dell’ironia'', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}} [[:w:De beneficiis|ben.]] [[:s:la:De Beneficiis/Liber V|5, 6, 6]]. β) ''del linguaggio metaforico == allusione (secondo il Forcellini, «motteggio»''), {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} [[:s:la:De Institutione Oratoria/IX/2|9, 2, 82]] ''e''
{{Ancora|figura|<big>'''[[:wikt:figura#Latino|fĭgūra]]'''</big>}}, ae, f. (fingo), '''''forma, I''''') ''propr''. A) ''come delineamento esterno,'' '''''forma, aspetto, figura''''', formae figura, ''lineamenti della persona, fattezze'', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} e {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: forma nostra ceteraque figura, ''il sembiante, la forma esterna e la rimanente conformazione (del corpo)'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: ''quindi'' 1) ''in gen''., a) ''di esseri anim''.: fig. hominis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: cervi, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: fig. humana, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: muliebris, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: venusta, {{AutoreCitato|Cornelio Nepote|Nep.}}: figuras sumere (''contr''. rursus reponere sumptas), {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: in figuram muliebrem transferre, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}, formari, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: in plures transire figuras, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} b) ''di ogg. inan''.: fig. mundi, caeli, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: navium, {{AutoreCitato|Gaio Giulio Cesare|Caes.}}: ancorae, {{AutoreCitato|Marco Giuniano Giustino|Justin.}}: fig. corporis habilis, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: lapidis trahere figuram, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} '''''II''''') pregn., '''''bell’aspetto, bellezza''''', fig. fallax, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: confisa fìgurae, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: in figura capta dei nymphe est, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} B) ''come cosa formata, ideata'', '''''imagine, figura, effigie''''', a) generic: fig. fictilis, ''figura, statuetta d’argilla'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: novis facile signatur cera figuris, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: figuras (''forme animali'') rettulit antiquas, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} b) (''come'' εϊδωλον) ''di ombre dei morti'', '''''larva, apparizione''''', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} [[:s:la:De rerum natura (Titus Lucretius Carus)/Liber IV|4, 34]]. {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}} [[:w:Eneide|Aen.]] [[:s:la:Aeneis/Liber X|10, 641]]. c) ''di atomi'', '''''forma''''', figurae Epicuri, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: volubiles parvaeque figurae, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} d) ''come'' t. t. ''filosof''. == ιδέα, '''''idea, imagine primitiva''''', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}} [[:s:la:Epistulae_morales_ad_Lucilium/Liber_VII|ep. 65, 7]]. e) ''come'' t. t. ''retor''., '''''figura''''' (''di parola, di pensiero; greco'' τρόπος, σχῆμα), fìgurae orationis, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} e {{AutoreCitato|Gaio Plinio Cecilio Secondo|Plin.}} [[:w:Lettere di Plinio|ep.]]: verborum, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: figurae liberiores, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: sententiis iisdem et earum formis tamquam figuris (converti orationem), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: figuras dicendi captare, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: figuras variare, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} — ''Partic''., α) ''dell’ironia'', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}} [[:w:De beneficiis|ben.]] [[:s:la:De Beneficiis/Liber V|5, 6, 6]]. β) ''del linguaggio metaforico == allusione (secondo il Forcellini, «motteggio»''), {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}} [[:s:la:De Institutione Oratoria/IX/2|9, 2, 82]] ''e''
Riga 11: Riga 11:
{{Ancora|figura|<big>'''[[:wikt:figuro#Latino|fĭgūro]]'''</big>}}, āvi, ātum, āre (figura), '''''foggiare, formare, conformare, dar forma, I''''') ''propr''.: mundum, Cic: terga boum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqd in modum liburnae, {{AutoreCitato|Publio Cornelio Tacito|Tac.}}: in volucres anus, ''trasformare'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} '''''II''''') trasl.: a) '''''usare''''' ''per q.c''. '''''una figura''''' (''retor''.), '''''servirsi di un’espressione figurata, ornare con figure''''' (''retor''.), plurima mutatione (''in seguito a cambiamento'') figuramus, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: tam translatis verbis quam propriis figuratur oratio, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: ''assol''., varie fig., {{AutoreCitato|Gaio Plinio Cecilio Secondo|Plin.}} [[:w:Lettere di Plinio|ep.]] b) '''''formare, perfezionare, creare''''', os tenerum pueri balbumque poëta figurat, ''educa l’organo della favella, la retta pronuncia'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}}: formaturaque labrorum pro parte figurat (voces), {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} c) '''''dipingersi, imaginarsi, crearsi e sim'''''., talem sibi iram, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: inanes species anxio animo, {{AutoreCitato|Quinto Curzio Rufo|Curt.}}
{{Ancora|figura|<big>'''[[:wikt:figuro#Latino|fĭgūro]]'''</big>}}, āvi, ātum, āre (figura), '''''foggiare, formare, conformare, dar forma, I''''') ''propr''.: mundum, Cic: terga boum, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: alqd in modum liburnae, {{AutoreCitato|Publio Cornelio Tacito|Tac.}}: in volucres anus, ''trasformare'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} '''''II''''') trasl.: a) '''''usare''''' ''per q.c''. '''''una figura''''' (''retor''.), '''''servirsi di un’espressione figurata, ornare con figure''''' (''retor''.), plurima mutatione (''in seguito a cambiamento'') figuramus, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: tam translatis verbis quam propriis figuratur oratio, {{AutoreCitato|Marco Fabio Quintiliano|Quint.}}: ''assol''., varie fig., {{AutoreCitato|Gaio Plinio Cecilio Secondo|Plin.}} [[:w:Lettere di Plinio|ep.]] b) '''''formare, perfezionare, creare''''', os tenerum pueri balbumque poëta figurat, ''educa l’organo della favella, la retta pronuncia'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}}: formaturaque labrorum pro parte figurat (voces), {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} c) '''''dipingersi, imaginarsi, crearsi e sim'''''., talem sibi iram, {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: inanes species anxio animo, {{AutoreCitato|Quinto Curzio Rufo|Curt.}}


{{Ancora|filatim|<big>'''fīlătĭm'''</big>}}, avv. (filum), '''''a mo’ di filo, filo per filo''''', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} [[:s:la:De rerum natura (Titus Lucretius Carus)/Liber II|2, 831]].
{{Ancora|filatim|<big>'''[[:wikt:filatim#Latino|fīlātĭm]]'''</big>}}, avv. (filum), '''''a mo’ di filo, filo per filo''''', {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} [[:s:la:De rerum natura (Titus Lucretius Carus)/Liber II|2, 831]].


{{Ancora|filia|<big>'''fīlĭa'''</big>}}, ae, f. (filius), '''''figlia''''' (''contr''. filius, pater, mater), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a''.: virgo f., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: fìlia familias, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/538#familia|familia]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/F#familia|familia]]}}. — ''poet''. trasl., Massilia Grajûm fìlia, ''anche noi «figlia dei Greci» (colonia Focese), rampollo Greco e sim''., {{AutoreCitato|Gaio Valerio Catullo|Catull.}}
{{Ancora|filia|<big>'''[[:wikt:filia#Latino|fīlĭa]]'''</big>}}, ae, f. (filius), '''''figlia''''' (''contr''. filius, pater, mater), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a''.: virgo f., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: filia familias, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/538#familia|familia]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/F#familia|familia]]}}. — ''poet''. trasl., Massilia Grajûm fìlia, ''anche noi «figlia dei Greci» (colonia Focese), rampollo Greco e sim''., {{AutoreCitato|Gaio Valerio Catullo|Catull.}}


{{Ancora|filicatus|<big>'''fĭlĭcātus'''</big>}}, a, um (filix), '''''ornato di felce, dentellato a guisa di foglia di felce''''', ''detto di vasi ornati appunto in quel modo'', patera, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: lances, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}
{{Ancora|filicatus|<big>'''[[:wikt:filix#Latino||fĭlĭcātus]]'''</big>}}, a, um (filix), '''''ornato di felce, dentellato a guisa di foglia di felce''''', ''detto di vasi ornati appunto in quel modo'', patera, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: lances, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}


{{Ancora|filiola|<big>'''fīlĭŏla'''</big>}}, ae, f. (dimin. ''di'' filia), '''''figlioletta''''',
{{Ancora|filiola|<big>'''[[:wikt:filiola#Latino|fīlĭŏla]]'''</big>}}, ae, f. (dimin. ''di'' filia), '''''figlioletta''''',
{{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a.: detto sarcastic. di persona effeminata'', duce filiola Curionis, ''cioè'' C. Curione C. F., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:Epistulae ad Atticum|ad Att.]] [[:s:la:Epistulae_(Marcus_Tullius_Cicero)/Epistulae_ad_Atticum/I|1, 14, 5]].
{{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a.: detto sarcastic. di persona effeminata'', duce filiola Curionis, ''cioè'' C. Curione C. F., {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:Epistulae ad Atticum|ad Att.]] [[:s:la:Epistulae_(Marcus_Tullius_Cicero)/Epistulae_ad_Atticum/I|1, 14, 5]].


{{Ancora|filiolus|<big>'''fīlĭŏlus'''</big>}}, i, m. (dimin. ''di'' filius), '''''figlioletto''''', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a''.
{{Ancora|filiolus|<big>'''[[:wikt:filiolus#Latino|fīlĭŏlus]]'''</big>}}, i, m. (dimin. ''di'' filius), '''''figlioletto''''', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a''.


{{Ancora|filius|<big>'''fīlĭus'''</big>}}, ĭi, m. (fio, fieri), '''''figlio''''' (''contr''. filia,
{{Ancora|filius|<big>'''fīlĭus'''</big>}}, ĭi, m. (fio, fieri), '''''figlio''''' (''contr''. filia,
pater, mater), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a'': filius familias, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/538#familia|familia]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/F#familia|familia]]}}: ''plur''. filii, ''per'' '''''figli''''', ''in genere'', {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}} ''ed a''.: trasl., filius fortunae, ''favorito dalla fortuna'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}} [[:w:Satire (Orazio)|sat.]] [[:s:la:Sermones_(Horatius)/Liber_alter/Sermo_VI_-_Hoc_erat_in_votis:_modus_agri_non_ita_magnus|2, 6, 49]]: terrae filius, ''sconosciuto, da nulla'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:Epistulae ad Atticum|ad Att.]] [[:s:la:Epistulae_(Marcus_Tullius_Cicero)/Epistulae_ad_Atticum/I|1, 13, 4]]: filii Celtiberiae, ''Celtiberi'', {{AutoreCitato|Gaio Valerio Catullo|Catull.}} [[:s:la:Carmina (Catullus)/37|37, 18]].
pater, mater), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} ''ed a'': filius familias, ''V''. {{Pt|[[Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/538#familia|familia]]|[[Dizionario Latino-Italiano (Georges, Calonghi)/F#familia|familia]]}}: ''plur''. filii, ''per'' '''''figli''''', ''in genere'', {{AutoreCitato|Gaio Sallustio Crispo|Sall.}} ''ed a''.: trasl., filius fortunae, ''favorito dalla fortuna'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}} [[:w:Satire (Orazio)|sat.]] [[:s:la:Sermones_(Horatius)/Liber_alter/Sermo_VI_-_Hoc_erat_in_votis:_modus_agri_non_ita_magnus|2, 6, 49]]: terrae filius, ''sconosciuto, da nulla'', {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}} [[:w:Epistulae ad Atticum|ad Att.]] [[:s:la:Epistulae_(Marcus_Tullius_Cicero)/Epistulae_ad_Atticum/I|1, 13, 4]]: filii Celtiberiae, ''Celtiberi'', {{AutoreCitato|Gaio Valerio Catullo|Catull.}} [[:s:la:Carmina (Catullus)/37|37, 18]].


{{Ancora|filix|<big>'''fĭlix'''</big>}}, ĭcis, f., '''''felce''''', {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}}, {{AutoreCitato|Lucio Giunio Moderato Columella|Col.}} ''ed a''.
{{Ancora|filix|<big>'''[[:wikt:filix#Latino|fĭlix]]'''</big>}}, ĭcis, f., '''''felce''''', {{AutoreCitato|Publio Virgilio Marone|Verg.}}, {{AutoreCitato|Lucio Giunio Moderato Columella|Col.}} ''ed a''.


{{Ancora|filum|<big>'''fīlum'''</big>}}, i, n. (findo), '''''filo, I''''') ''propr''.: a) ''di lino, cotone, ecc''., cerei fila, ''lucignolo, cerino, stoppino'', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: velamina filo pieno, ''di panno erto'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: munusculum crasso filo (''fig''.), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: capite velato filo, ''meton. == con una benda di lana'', {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}} [[:s:la:Ab Urbe Condita/liber I|1, 32, 6]]: ''e così'' filo velatus, {{AutoreCitato|Albio Tibullo|Tibull.}} ''Proverb''., tenui filo pendēre ''ovv''. admodum tenui filo suspensum esse, ''dipendere da un filo, cioè non essere sicuro, versare in pericolo'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} [[:w:Epistulae ex Ponto|ex Pont.]] [[:s:la:Epistulae ex Ponto/Liber IV|4, 3, 35]]. {{AutoreCitato|Valerio Massimo|Valerio Massimo|Val. Max.}} [[:s:la:Factorum_et_dictorum_memorabilium_libri_IX/Liber_VI|6, 4, 1]]. b) ''di altre cose'', aranei, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}}: croci, ''fibre, filamenti'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: lyrae, corde, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} e) '''''filo della vita, stame d. v.''''', ''filato dalle Parche'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}} ''ed a''. '''''II''''') trasl.: A) ''quasi il'' '''''tessuto = forma esterna, aspetto, conformazione''''', forma filumque solis, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} B) ''del discorso'', '''''forma, maniera, impronta''''', orationis tuae, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: argumentandi, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: uberiore filo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}
{{Ancora|filum|<big>'''fīlum'''</big>}}, i, n. (findo), '''''filo, I''''') ''propr''.: a) ''di lino, cotone, ecc''., cerei fila, ''lucignolo, cerino, stoppino'', {{AutoreCitato|Lucio Anneo Seneca|Sen.}}: velamina filo pieno, ''di panno erto'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: munusculum crasso filo (''fig''.), {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: capite velato filo, ''meton. == con una benda di lana'', {{AutoreCitato|Tito Livio|Liv.}} [[:s:la:Ab Urbe Condita/liber I|1, 32, 6]]: ''e così'' filo velatus, {{AutoreCitato|Albio Tibullo|Tibull.}} ''Proverb''., tenui filo pendēre ''ovv''. admodum tenui filo suspensum esse, ''dipendere da un filo, cioè non essere sicuro, versare in pericolo'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} [[:w:Epistulae ex Ponto|ex Pont.]] [[:s:la:Epistulae ex Ponto/Liber IV|4, 3, 35]]. {{AutoreCitato|Valerio Massimo|Valerio Massimo|Val. Max.}} [[:s:la:Factorum_et_dictorum_memorabilium_libri_IX/Liber_VI|6, 4, 1]]. b) ''di altre cose'', aranei, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}}: croci, ''fibre, filamenti'', {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}}: lyrae, corde, {{AutoreCitato|Publio Ovidio Nasone|Ov.}} e) '''''filo della vita, stame d. v.''''', ''filato dalle Parche'', {{AutoreCitato|Quinto Orazio Flacco|Hor.}} ''ed a''. '''''II''''') trasl.: A) ''quasi il'' '''''tessuto = forma esterna, aspetto, conformazione''''', forma filumque solis, {{AutoreCitato|Tito Lucrezio Caro|Lucr.}} B) ''del discorso'', '''''forma, maniera, impronta''''', orationis tuae, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: argumentandi, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}: uberiore filo, {{AutoreCitato|Marco Tullio Cicerone|Cic.}}

Versione delle 16:25, 2 mar 2021

1083 Figulatus findo 1084


wikt:Figulatus#LatinoFĭgŭlātus, a, um, parola fatta per derivazione da Figulus, Asin. Poll., in Quint. 8, 3, 32.

1. fĭgŭlus, i, m. (radice FIG, donde anche fingo), lavoratore dell’argilla, vasaio, Varr., ed a.: rota figuli, Sen.

2. Fĭgŭlus, V. Nigidius.

fĭgūra, ae, f. (fingo), forma, I) propr. A) come delineamento esterno, forma, aspetto, figura, formae figura, lineamenti della persona, fattezze, Lucr. e Cic.: forma nostra ceteraque figura, il sembiante, la forma esterna e la rimanente conformazione (del corpo), Cic.: quindi 1) in gen., a) di esseri anim.: fig. hominis, Cic.: cervi, Caes.: fig. humana, Cic.: muliebris, Cic.: venusta, Nep.: figuras sumere (contr. rursus reponere sumptas), Ov.: in figuram muliebrem transferre, Cic., formari, Cic.: in plures transire figuras, Ov. b) di ogg. inan.: fig. mundi, caeli, Cic.: navium, Caes.: ancorae, Justin.: fig. corporis habilis, Cic.: lapidis trahere figuram, Ov. II) pregn., bell’aspetto, bellezza, fig. fallax, Ov.: confisa fìgurae, Ov.: in figura capta dei nymphe est, Ov. B) come cosa formata, ideata, imagine, figura, effigie, a) generic: fig. fictilis, figura, statuetta d’argilla, Cic.: novis facile signatur cera figuris, Ov.: figuras (forme animali) rettulit antiquas, Ov. b) (come εϊδωλον) di ombre dei morti, larva, apparizione, Lucr. 4, 34. Verg. Aen. 10, 641. c) di atomi, forma, figurae Epicuri, Quint.: volubiles parvaeque figurae, Lucr. d) come t. t. filosof. == ιδέα, idea, imagine primitiva, Sen. ep. 65, 7. e) come t. t. retor., figura (di parola, di pensiero; greco τρόπος, σχῆμα), fìgurae orationis, Quint. e Plin. ep.: verborum, Quint.: figurae liberiores, Quint.: sententiis iisdem et earum formis tamquam figuris (converti orationem), Cic.: figuras dicendi captare, Sen.: figuras variare, Quint.Partic., α) dell’ironia, Sen. ben. 5, 6, 6. β) del linguaggio metaforico == allusione (secondo il Forcellini, «motteggio»), Sen., Quint. 9, 2, 82 e Suet. II) (come σχῆμα) figura, carattere, impronta, condizione, modo, foggia, qualità e sim., a) generic: negotii, Cic. de inv. 1, 41. b) come t. t. retor., aspetto, impronta, α) della voce == il modo di perfezionarla, di educarla, vocis, Cornif. rhet.: servat (vox) enim formaturam servatque figuram, Lucr. β) del discorso, forma, maniera di esporre e di pronunciare, impronta del discorso, foggia di discorso, Graeca fig., eloquenza alla greca, Quint.: optima species et quasi figura dicendi, Cic.: hae tres fìgurae (orationis), Cic. 2) == species, modo, pereundi mille figurae, Ov. her. 10, 81.

fĭgūro, āvi, ātum, āre (figura), foggiare, formare, conformare, dar forma, I) propr.: mundum, Cic: terga boum, Cic.: alqd in modum liburnae, Tac.: in volucres anus, trasformare, Ov. II) trasl.: a) usare per q.c. una figura (retor.), servirsi di un’espressione figurata, ornare con figure (retor.), plurima mutatione (in seguito a cambiamento) figuramus, Quint.: tam translatis verbis quam propriis figuratur oratio, Quint.: assol., varie fig., Plin. ep. b) formare, perfezionare, creare, os tenerum pueri balbumque poëta figurat, educa l’organo della favella, la retta pronuncia, Hor.: formaturaque labrorum pro parte figurat (voces), Lucr. c) dipingersi, imaginarsi, crearsi e sim., talem sibi iram, Sen.: inanes species anxio animo, Curt.

fīlātĭm, avv. (filum), a mo’ di filo, filo per filo, Lucr. 2, 831.

fīlĭa, ae, f. (filius), figlia (contr. filius, pater, mater), Cic. ed a.: virgo f., Cic.: filia familias, V. familia. — poet. trasl., Massilia Grajûm fìlia, anche noi «figlia dei Greci» (colonia Focese), rampollo Greco e sim., Catull.

|fĭlĭcātus, a, um (filix), ornato di felce, dentellato a guisa di foglia di felce, detto di vasi ornati appunto in quel modo, patera, Cic.: lances, Cic.

fīlĭŏla, ae, f. (dimin. di filia), figlioletta, Cic. ed a.: detto sarcastic. di persona effeminata, duce filiola Curionis, cioè C. Curione C. F., Cic. ad Att. 1, 14, 5.

fīlĭŏlus, i, m. (dimin. di filius), figlioletto, Cic. ed a.

fīlĭus, ĭi, m. (fio, fieri), figlio (contr. filia, pater, mater), Cic. ed a: filius familias, V. familia: plur. filii, per figli, in genere, Sall. ed a.: trasl., filius fortunae, favorito dalla fortuna, Hor. sat. 2, 6, 49: terrae filius, sconosciuto, da nulla, Cic. ad Att. 1, 13, 4: filii Celtiberiae, Celtiberi, Catull. 37, 18.

fĭlix, ĭcis, f., felce, Verg., Col. ed a.

fīlum, i, n. (findo), filo, I) propr.: a) di lino, cotone, ecc., cerei fila, lucignolo, cerino, stoppino, Sen.: velamina filo pieno, di panno erto, Ov.: munusculum crasso filo (fig.), Cic.: capite velato filo, meton. == con una benda di lana, Liv. 1, 32, 6: e così filo velatus, Tibull. Proverb., tenui filo pendēre ovv. admodum tenui filo suspensum esse, dipendere da un filo, cioè non essere sicuro, versare in pericolo, Ov. ex Pont. 4, 3, 35. Valerio Massimo 6, 4, 1. b) di altre cose, aranei, Lucr.: croci, fibre, filamenti, Ov.: lyrae, corde, Ov. e) filo della vita, stame d. v., filato dalle Parche, Hor. ed a. II) trasl.: A) quasi il tessuto = forma esterna, aspetto, conformazione, forma filumque solis, Lucr. B) del discorso, forma, maniera, impronta, orationis tuae, Cic.: argumentandi, Cic.: uberiore filo, Cic.

1. fimbrĭa, ae, f. (fibra), fimbria, comun. al plur. == frangie dell’abito, ecc., Cels. e Plin.: cincinnorum, ricci de’ capelli, Cic.

2. Fimbrĭa, ae, m. (Cajus Flavius), amico di Mario e compagno di lui nelle scene di rapina e di sangue accadute in Roma nell’87 a. Cr., in seguito luogotenente del console Valerio Flacco nella guerra mitridatica.

1. fimbrĭātus, a, um (1. fimbria), con frangie, fimbrie, fiocchi, latus clavus ad manum f., Suet. Caes. 45.

2. Fimbrĭātus, a, um (2. Fimbria), parola foggiata derivandola da Fimbria; Asin. Poll., in Quint. 8, 3, 32.

fĭmus i, m. fimo, letame, concime, I) propr.: bubulus, Liv.: turpis, Phaedr. II) trasl., fango, sucidume, Verg. Aen. 5, 333 e 358.

findo, fĭdi, fissum, ĕre, fendere == dividere in due parti, a seconda della naturale struttura (mentre scindere == spaccare a viva forza), I) in senso stretto, lignum, Verg.: corticem,