Storia de s. Genofefa/XIV

Da Wikisource.
../XIII

../XV IncludiIntestazione 15 aprile 2016 25% Da definire

XIII XV
Capo XIV.

titolo:Ci fej Sigfrid? Canche le conte Sigfrid tla furia dl sënn, impié sö dales calunies de Golo, sotscriô l' indëgna condana de Genofefa êl ponü te so proprio zelt (ütia de drap söl ciamp de vera) amaré por na ferida, intan che Guelfo, (so portaermes y vedl compagn tles batalies) plü ores dalunc dal' armada tignî cun sü ciavaliers la serada te na strentöra de na val. Apëna lëde da chëra posiziun él retorné al' armada, y salté zënz ater al zelt dl patrun, por s' informé de süa sanité, y Sigfrid i cunta atira cich' al é sozedü. Le nobl vecio spordü y stlarí a chësta noela dij: "Y ci mai ëise fat, mi bun signur? Sön mi ce blanch ói dé joramënt, ch' ara é inozënta, che n' anima tan devota, y trata sö cun na te premura ne devënta ria te n colp; signur, cherdede chësc tan a mia esperiënza da vedl. Golo, al' incuntra é pescim, plëgn de marizia, y i n' á mai podü capí, coche os podôs tigní val' sön na te porsona. I sá bëgn che a forza de crazé la sela s' él slaiché intiermënter en tl cör; mo cherdemela na ota a me, chël che se lalda dant y do, y a ösc edli fej comparí döt bun y dërt, chel é osc nemich, y lapró se desprijel te so intern, porcich' ël ne vá ater, che sön so interes.

pagina:81

Plütosc é osc amich chël che se dij la verité, ince canch' ara ne s' é comoda. Ascoltede mia suplica, mi caro signur, y ritirede la sentënza, fata zënza trö' massa püch ponsé. Ah mi Dî! A ci ne s' ál mai lascé trasporté mi bun patrun! Ël, che le tigniss por n gran delit, condané l' ultimo sudit zënza l' aldí denant, ël pronunziëia la condana cuntra süa pia y fedela signura, zënza, ch' ara se pois desplaidé. O gornede na ota osc sënn infelize prezipitus, n' ëise bel albü plü gonot gauja da se pentí por chël? Y i me tëmi, che le plü mal l' ëise ciamó urtada chësta ota." Le conte confessa ch' al s' é surassalté, mo al stô impó inanter döes, cal sará le colpevole, la sposa, o Golo benefiché; porciche la lëtra de chësc ê tan plëna de baujies fines y furbes, le postier por chësc afar n gabolun tan marizius, y confermâ döt cun na sinzirité tan da ingiané, ch' al á basté a svercé deplëgn le conte. Impó á Sigfrid ciamó en chël medem de mené n curier a Golo col ordin de fermé Genofefa semplizemënter te süa stanza incina ch' al gnará de ritorno, mo de ne la molesté zënza en degöna manira, y de n' i lascé mancia de val'. Al mes i consëgnel so miú ciaval, col comane d' i dé sprom chël tan, ch' al po, y na bela soma de grosc i ál impormetü pro, sce al rovâ a

pagina:82

ora y tëmp al ciastel y gnô cun na resposta sufiziënta. Demez ch' ê chësc, se dê le conte vigni de plü ala mancogna, can ponsâl al' inozënza de süa fomena, spo tignîle indô por imposcibl, che Golo, ch' â albü tan de benefizi da d' ël, foss sté capaze da l’ingiané en na manira tan crödia; insciö ê so cör continuamënter tormenté dal dübe y dal' inzertëza tirana. Al n' i passâ ia ora dal de, ch' al ne menass Guelfo a odëi sce le curier gnô, no ora de nöt, ch' al podess stlü l' edl. Finalmënter êl rové la resposta, cola novité, che Genofefa y so fi é gnüs acopá en inascondun te bosch do l' ordin dl conte. Chësc ê sté sciöch' an i ess porté süa propria condana; al stô iló tla scurité de sües crusc zënza partí parora, intan che le vecio y brau Guelfo laghermâ, y düc i ciavaliers dl Grof abiná sön üsc de so zelt maledî Golo, y jurâ de fá vendëta. Sigfrid ê sté n bun pez amaré por süa ferida: tan plü che le scomovimënt y i rimorsi intardiâ la sanité; mo apëna varí ál damané y ciafé urlaub dal re, porciche i Mori ê afat desterminá, y ne fajô plü pora. Cun prescia ál duncue arbandoné l' armada, y s' á metü en strada deboriada cun so fedel Guelfo y i braui soldas verso süa cara patria.

pagina:83

De nöt tert él rové a na picera vila, ch' aldî al ciastel, y chëra bona jënt, ëi, ëres, pici y gragn, düc saltâ fora de sües üties portines, cun gran lamentaziuns: "Buniscim signur, ezelënt signur, ah la desgrazia spaventosa! La bona contëssa! ... Golo, Golo infam!" ... Le Grof sbalzé dal ciaval, saludâ düc, i tocâ a vignun la man, y damanâ coch' ara é passada al ciastel tëmp, ch' ël ê sté demez, y aldî dles bones operes de Genofefa y dles sceleratëzes de Golo. Desturbé y ciaugné te so intern a chëstes novités, i ál dé plü sprom ala ciavalaria, por rové ciamó de nöt a so palaz, che fajô dalunc odëi dötes les finestres ilominades, y al rové plü davijin aldîl da iló alerch na musiga strepitosa. Al ê mefo dër en che sëra, che le maester de ciasa tignî n bel gran past cun sü compagns, söla speranza che le conte moriss da süa gran ferida; minâ duncue d' ester bele patrun dla contea, y porvâ de sofié i rimorsi de cosciënza tl romú dles ligrëzes, y en devertimënc indolater. Mo döt debann, porciche intan ch' al stô senté ala magnifica mësa, i sorvidus s'la sbighignâ: "Dá amënt, sce nosc bun grof mör, ne n' él dübe, che Golo te chëstes zircostanzes ne röies a so dessëgn, y devëntes nosc signur; mo iö n' oress pa ester en ël: ciara mo, coch' al é desturbé." "T' as, al ne pó sintí

pagina:84

n pü de ligrëza, al n' é abl a n pü’ de destraziun; al é pro mësa sciöche n condané pro la mësa dl boia, ci iö n' oress ester imped' ël, y pié do so pest, che l' aspeta en l' ater monn. Rové ala porta dl ciastel cun süa compagnia le grof dá ordin al araldo, trombetier de soné le corn por sëgn, ch' ël ê dan man y la guardia söla tor respogn al signal. Golo, y düc i amisc salta sö impé, al scraiamënt por döt le ciastel: — le conte! le conte! Le maester de ciasa, spordü dal' improvisa comparsa, i é jü umil incuntra, y tëgn le pis al ciaval, che portâ ciamó le patrun. Zënza i partí parora le grof i ciara dî fit tl müs cun na sodëza y fermëza tal, che Golo ê deventé blanch sciöche na peza y tremorâ nia atramënter, che n colpevol dan dal giudize. Ti edli desturbá se depenjô la ria cosciënza, y la verité stô zerta sciöche scrita a gran lëtres söl müs; al jô danfora sö por stiga a so signur dlun ciancantan, y süa man tremorâ, ch' al ê apëna bun de se tigní le chentl da füch. Sigfrid incunta dlunch lus y pumpa insolita mo al odô ince da vigni pert döt sotissura en dejordin, müsc odôl strambamënter spaventá, y ma püc de sü bugn servi le saludâ cun les leghermes ai edli. Tla gran sala dales ermes mëtel l' elm y la spada sön mësa,

pagina:85

damana dötes les tles, y á dé comane a Guelfo de tigní guardia söles portes de ciastel, acioche degügn pois fora, ordinëia n bun past a sü soldas stanc, y zënzater dál sëgn, da le lascé su. Le pröm vare ê ala stanza de süa sposa, che Golo â saré sö dopo ch' al l' â metüda te porjun, y n' â mai plü metü le pe iló por gauja di rimorsi. Döt te chëra stanza ê ciamó da odëi al medem post sciöch en chël dé, che Genofefa l' â arbandonada: le torá da ricamé — da cují fora — cun na gherlanda d' aurer, laurada cun spezial finëza, y les perles intreciades portá l' iscriziun: Al eroe Sigfrid la fedela consorta Genofefa; le laut söl liber da cianties devotes, en pert fates da d' ëra, che sospirâ la lontananza dl sposo. Deplü ciafâl tröpes composiziuns de lëtres, che spirâ i plü nobli sentimënc d' amur y fedelté ad ël, de chëres, ch' ël n' â recevü degünes copies: te chëres stôl scrit, ch' ara periâ decontin Idî, ch' al le condujess sann dala vera a ciasa, ch' ara spera y, s'la god a ponsé, d' i podëi jí incuntra cun n bambin o na bambina al col; ch' ara s' crüzia por ël, pita y passa les nöts zënza dormí, desturbada da ri presentimënc. En chëra medema manira, che Golo â tigní dötes les lëtres, che dô jí al conte, ál ci pié sö chëres, ch' al menâ a Genofefa. Desconsolé é

pagina:86

sté Sigfrid iló cina mesanöt, cui brac incrusc pordü te na scöra angoscia, ne s' an anadôl ci, che la löm se destodâ prësc, y en chësc momënt vëgnel Berta da üsc ite, chëra jona fedela, y i porta la lëtra, che Genofefa â scrit te porjun, i mostra la morona de perles, ch' al conesciô bëgn assá, y cun leghermes i cuntera le bëgn che Genofefa i â fat tla maratia, y les parores, ch' ara i â dit la medema nöt dla mort, en suma döt chël tan ch' ara savô de chëra storia dolorosa. A chisc baiá l' afliziun conzentrada al cör ingropé s' á fat sfogo cun n rü de leghermes: cich' al â ciafé, y sura döt la lëtra da Berta, i lovâ ia vigni dübe dl inozënza dla desgraziada, al pitâ, y pitâ tan dassënn, che le müs s' ê sfiguré, y la lëtra bagnada da leghermes. Al ne zedô plü da scraié: "O mi bun Dî! Genofefa! Iö to boia? le to . . y de mi fi? En verité iö sun le plü infelize de düc i uomini!" Guelfo, le fedel, al scraiamënt salté adalerch, porvâ dl consolé, mo debann. Dopo ch' al â bëgn bëgn pité n bun pez, ciarel do la spada por jí a i la ficé tl cör al traditore; mo Guelfo le tëgn sö, y i recorda l' obligo dl ejaminé, denanche le condané. Al á dunca comané ch' al vëgnes aresté ciamó en chëra nöt, metü ti fers y trat te na porjun compagna a chëra, olach' al

pagina:87

â fat patí tan tröp y tan dî le sacrifize inozënt. Medemamënter âl dé le comane d' aresté düc chi che ê intenüs cun Golo; y i soldas á fat chësc döt bel avisa. Da doman damana le conte, che le colpevol i vëgnes mené dant; al â mefo dër finí d' lí la secunda ota la lëtra de Genofefa, y gran impresciun i á fat chëres parores: "Sciöche iö pordoni a te, pordona ci tö ad ël, y al ne vëgnes spanü na gota de sanch por mia gauja." Y por chësc él sté, ch' al comparí de Golo i ciarâl cun compasciun, i edli inflá dales leghermes, y i á dit cun usc morjela: "Y ci t' ái mai fat Golo, che te messâs fá gní na te desgrazia porsura de me? Ci t' ái fat mia signura y mi fi, che te jôs ai acopé? n püre möt arbandoné este capité a mia porta, y chiló aste ciafé tüa felizité: y tö te m' la paies en chësta manira?" Le miserabl cherdô de ciafé le conte döt en sënn y furia; mo chëra manira umila mai aspetada i â ferí le cör tan sot, ch' al ê rot fora en leghermes y scraiâ: "Guai a me! Na pescima pasciun m' á svercé: osta sposa é inozënta al per de n angel en cil, iö ê le demone por la tenté y trá al mal, mo debann. Ara ne m' á dé orëdla, y iö sun deventé furius, i á juré vendëta y al medem tëmp chirí n meso por salvé mia vita, porcich' i messâ aspeté la mort da osta man, sce ara se manifestâ

pagina:88

la verité. Por chësc i ái orü sciampé dant, i l' á pro os caluniada, y" ... Chësta confesciun â solevé le conte, y al ê por ël na gran consolaziun ad aldí da Golo instës la purité de Genofefa confermada. Cun döt ch' al ê le malfatur en te porjun, á le conte tocé le müs tles mans y pitâ por la pordüda mai plü da refá, y maledî le sënn dejordiné, ch' i é sté la gauja. Da chël momënt incá él tomé te na tristëza tale, ch' an gnô grams por süa vita, che na gran pasciun pó passé a matité furiosa. Dër gonot s' abinâ incër ël i ritri vijins, düc sü amisc, por le destrá da chëra afliziun, mo al ne tolô sö degöna parora de consolaziun, y sun stô dagnora saré daite, te stanza de Genofefa, o tla capela dl ciastel. Al fajô döt le poscibl por ciafé sö la fossa d' ëra, por jí iló a s' la pité fora, y por trasporté so corp a n sepolcher plü onorevole. Mo al ê döt debann, porciche i dui soldas, ch' â mené la desfortunada ala mort, ê sparis, y an n' â plü aldí ater d' ëi. Duncue á le grof fat tigní tla dlijia, che tacâ pro le ciastel, solëns ofizi da mort por Genofefa, y al s' é abiné a chëra devoziun düc i sudic coi ciavaliers sü amisc, y de chi les signures y na te popolaziun che la dlijia ne tignî ci la diejima pert dla jënt ne; en chësta gaujiun á Sigfrid ince fat spartí fora gran ciarité ai püri, y tla medema

pagina:89

dlijia inalzé na pera por recordanza, cola scritöra a lëtres, d' or, ch' i cuntass la storia de doreja de Genofefa, ince a chi ch' â da gní. — Pescimes conseguënzes de n ri sënn. Tl sënn ne fá y ne dí mai val', ch' al sará por solit mal fat y mal dit, y t' aras da te pentí; mo desfrëidel denant col sanch dl divin agnel Gejú Crist, che degor dala crusc. —