Barbapaonaza

Da Wikisource.
francese

Charles Perrault 2008 Ernesto Majoni Coleto Fiabe letteratura Barbapaonaza Intestazione 12 novembre 2015 50% Da definire

Barbapaonaza

de

Charles Perrault

La ota l ea un òn che l aea gnon Barbapaonaza. L ea un sciorazo, parceche l aea canpagna, castiei, ciases e palaze. Inze ogni ciasa l aea betù mobilia de lusso, tapee molize, piate e posades de oro e d arsento, cuadre de pitore nomade. L aea carozes indorades tirades da cubies de caai e ogades da ome in mondura.

L ea outo e mascizo e l fejea paura, parceche l aea na gran barba paonaza che ra i insoasaa el mus e ra i aea dà l gnon. Canche ra toses el vedea, es scanpaa de oga, e es ‘sia a se sconde duta spasemades. Pede el stajea na vedova duta fineta, con doa bela fia ‘soenes. Ra toses es ea ancora da maridà e Barbapaonaza l i aea damandà a sa mare de podé in tuoi una, chera che ra vorea. Ra vedova r ea contenta, ma ra fies gnanche nafré: solo a pensà de ‘sì a stà con chel omazon da ra barba es i vienia ra pel de pita. E pò, es aea sapù che Barbapaonaza l ea beleche stà maridà, senpre con tosa soenes, e negun aea mai sapù ce fin che es aea fato. Barbapaonaza el no zedea e l à scomenzà a donià con estro ra soreles.

El 's à invidades con sa mare inze ra ciasa in canpagna pi bela che l aea, el i à paricià da disnà de fora epò el s à portades a spasso co ra pi bela caroza che l aea, par i fei vede ra sò ua. E pò l à invidà chera tré femenes in ciasa soa in zità par na setemana intiera, co ra sò amighes e sò fardiei, e anche con alcuante amighe de sò fardiei.

Co sto rodol de fraioi, i dis i passaa garie, da na festa a r outra. I organisaa disnas e bale, mascorades e conzerte, ‘soghe de fora e de inze de ra ciasa, i ‘sia a ra caza e a pescà, i caminaa su par i coles e i ‘sia a merendà inze i prade là d intorno. A ra fin de ra setemana, i ea dute contente e alegre, e anche ra doa soreles.

NA ra pi pizora Barbapaonaza el no i despiajea po tanto. “Ce disto, sorela?” ra i à damandà a chera pi granda. “L é ben vero che l no n é pi un tosato e l à chera barbata negra, ma l à un gran zanco con nosoutres, l é scior e jeneros!” Chera pi granda ra vorea che sò sorela ra stajesse de sguaita: “No vedesto ce un burto che l é?” ra i dijea. “No te damandesto ce che i pó esse capità a ra toses che l aea maridà ignante, che negun sà pi nuia?”

“Sorela mea, cheres l é solo ciacoles dei invidiosc. E pò a mi el no me sà coscita un burto!”

Strionada dal lusso, da ra bela vita che r arae podù fei e soralduto dal pensier de deentà ra sciora pi nomada del paes, ra pi pizora r à zedù, e r à maridà Barbapaonaza.

I à fato na noza da scioraze, e ra festa r é ‘suda inaante par dis e dis, da un bal a un disnà e danoo a un bal.

I spose i é ‘sude a stà inze ra pi bela ciasa de Barbapaonaza, el castel daejin de ra ra ciaseta agnoche stajea sò sorela e sa mare de era.

Passà un mes dal dì de ra nozes, Barbapaonaza l i à dito a sò femena: “Ei da moe par un gran viaso, me tocia desbrigà alcuante afare in prescia. Ma no voi che restade ca sola. Invidà pura inze l castel vostra sorela e ra vostra amighes, o se voré, ‘sivin dutes in canpagna. Fejé duto chel che aé pi acaro par stà polito e spetame fin che ruo”. Ra tosa r ea contenta e beata de aé l castel duto par era … “Stes ca l é ra ciaes dei armere e de ra cassetieres - l à dito Barbapaonaza - e cheres de ra cameres. Podé daerse, vardà e tuoi fora duto chel che voré. Ei da ve fei solo na racomandazion: vedeo sta ciae pi pizora ca? Con chesta se daerse ra porta de un camerin sotetera. No n aé da ra tocià: ve proebiscio de ‘sì inze inze chel camerin, e se l fejé, ve fejarei capì cuanto catio che poi deentà”. Dito chesto, l à inbrazorà ra femena, l é montà su su ra caroza e l é moesc. Ra tosa ra no n à pardù tenpo e r à ciamà alolo sò sorela e ra sò amighes.

Es no spetaa outro, parceche es aea na gran chiza de vede i tesore del castel, che es aea sentù solo contà. Dedignante, es no n aea mai oussà ‘sì in vijita, parceche es aea na gran surizion del paron de ciasa. Ma sta ota, ‘sà che el no n ea …

Apena ruades inze l castel, es à scomenzà a cazà l nas daparduto.

“Ce fortuna che t as!” es i à dito co nafré d invidia a ra parona de ciasa.

“Se vede che l tò òn l é un scior. El te fesc vive propio inze l lusso!” E intrà un “Ohh!” e chel outro, es à curiosà inze duta ra cameres e ra loses, e es a vardà duto chel che l ea, ‘soies e mobilia, tapee, cuadre e statues.

Ra femena de Barbapaonaza r ea na braa parona de ciasa, e r ea contenta de dute i conplimente de ra sò amighes. Solo che ra tarentaa de fei ancora algo: ‘sì a curiosà inze l camerin proebì, chera agnoche ra no n aea da bete l nas.

Par chesto r ea curiosa, e zavareada de ciatà r ocajion de esse sola e podé ‘sì inze inze l camerin zenza i rende conto a negun. Coscita, co ra scusa de fei alcuante mestiere, r à lascià r amighes con sò sorela e ra sin é scanpada. R é ‘suda ‘sò par na sciara inluminada malamente che ra menaa sotetera, coscita de oga che par poco ra no s inzanpedonaa e ra no ris-ciaa de se ronpe l os del col.

Na ota ruada daante l camerin, r à ciapà na steedida. Ra losa r ea duta scura: fejea lun solo ra ciandera che r aea inze man.

Ra s à fermà: r ea sul infurse, se r aea da daerse ra porta o tornà indrio da ra sò amighes. “El mè òn el m à proebì de daerse. L é ben vero che el m à proebì solo chesto …” r à dito inze de era. “Ma parcé aralo dito coscita? Ce alo da sconde? Che see inze un tesoro che l no vo me fei vede ?” Zerto, r aea festide del castigo del sò òn: Barbapaonaza el r aea manazada. Ma r ea coscita tentada che ra no n é stada bona de zede. Pur de saé ce che l ea inze inze chel camerin, ra sarae anche ‘suda contra l sò òn. E coscita r à betù ra ciae inze inze ra seradura e r à daerto ra porta.

Ce che r à vedù! Sango … un gran festide!

Chera che r aea daante i oce l ea ra pi burta scena che r aesse mai vedù. El camerin, poco inluminà da ra ciandera, l ea duto insangonà. L ea sango daparduto, inze ogni cianton.

El local l ea voito: no n ea inze mobilia, toures o scanzies, e su par i pares l ea tacà su femena mortes.

Veres là, chera femenes che es s aea maridà con Barbapaonaza: a dutes el i aea tolesc el sango! L à mancià poco che ra no morisse anche era da ra spasemada. R à scomenzà a tremà: ra ciae che r aea tirà fora da ra seradura ra i é tomada fora de man e r é ruada sul siolo insangonà e r é deentada duta rossa.

Canche ra s à tirà fora da chera burta scena, ra tosa ra tremaa ancora: r à curà su ra ciae, r à sarà polito ra porta, r é ‘suda decoren su par sciara, e r é scanpada inze ra sò camera.

Na ota che ra s à sarà de inze, ra tosa r à betù inze ra ciae inze un laaman pien de aga e r à proà a ra sfreà co nafré de saon. Sfrea e sfrea, ra taces de sango es no sin ‘sia. A ra dì s-ceta, es sin ‘sia ben, ma poco dapò es vienia fora danoo.

“E ades ce feje?” ra se damandaa. “Canche Barbapaonaza el tornarà, el vorarà indrio el sò mazo de ciaes e l s inacorsarà che i ei dejobedì. Alora scì che me ciatarei inze un bel intrigo! Mancomal che ei ancora alcuante dis: desseguro ciatarei algo par netà ‘sò da ra ciae chera taces.” E coscita ra tosa r à betù da na banda ra ciae insangonada e r é tornada da ra sò amighes, par vienì danoo de estro. R à pensà de i contà duto a sò sorela e se fei consilià polito da era.

In chera sera, propio poco dapò che r amighes es sin ea ‘sudes, l é ruà de colpo Barbapaonaza. L à contà che l aea fenì dute i mestiere che l aea da fei.

“Femena - l i à dito - penso che a ra vostra amighes i aede fato vede duta ra ciasa. Dajeme pura indrio ra ciaes.”

Ra tosa r à s à betù a balbotà e r à dito che ra s aea lasciades inze camera.
“’Sì a res tuoi” l i à dito Barbapaoanza, duto serio. “Ve 's dajarei doman bonora” ra i à dito sò femena. “Sé straco e aré chera de ve poussà, epò ei acaro che me contade duto del viaso che aé fato.”
“Và ben, doman bonora me dajaré ra ciaes” l i à respondù l sò òn. “Es voi aé ignante de solerà.”
Del indoman ra tosa r ea chipada e piena de festide: in chera note ra no n aea dromì nuia, r aea proà danoo a netà ra ciae insangonada, ma ra taces, na ota netades, es tornaa senpre a spontà fora.
Alora r à tirà fora ra ciae dal mazo, con chera che l sò òn el no s inacorsesse. Ra tremaa, co r é ‘suda a solerà e ra i à dà l mazo a Barbapaonaza. A el i à bastà na ociada capì che manciaa propio ra ciae del camerin agnoche negun aea da ‘sì inze. “Agnó aeo betù ra ciae del camerin?” l à dito co
ra osc grossa. “Fosc r ei lasciada su de sora, sul mè lateral. R aee tirada fora dal mazo propio parceche m aà dito de no ra dorà” ra i à respondù ra tosa, deboto zenza osc.
“’Sì su alolo a ra tuoi” l i à ordenà Barbapaonaza.
Ra tosa r à abù da i obedì e ra i à rendù ra ciae. “Parcé po sta ciae era taciada de sango?” l à craià l òn. “No saarae propio, Barbapaonaza” ra i à respondù chera poereta, bianca come l muro.
“Scì zerto che l saé. Sé ‘suda inze inze l camerin agnoche v aee dà ordin de no bete mai el pè. Chesta l é ra proa. Ades me stizo dassen. No ve ra caaré, m aé dejobedì e aé da morì anche vos!”
“Ve preo no” r à dito era, e ra s à insoneà ‘sò. “Aede conpascion de me, no ve dejobedirei mai pi. Ve preo, no me copade!” Ra tosa ra i arae fato nossicé anche al pi catio dei ome, ma no a Barbapaonaza, che l i à dito: “Beteve pura l cuore in pasc. Aé da morì, l é ra mè leje. V aee dà de duto, fora che ra ciae de chel camerin. E ades pariciave!” “Lasciame almanco dì na ultima orazion inze camera mea” ra l à preà ra tosa.
“Fejé pura” l i à dito chel tristo del sò òn. “Aé un cuarto d ora par preà l Signor, e dapò Ve coparei!”
Ra tosa r é coresta alolo da sò sorela, che r ea restada inze inze l castel, e ra i à contà duto.
“Sorela mea” ra i à dito “t aees propio rejon tu: Barbapaonaza l é un mostro, un sassin. Ei vedù che l à copà duta ra sò femenes e el res a scondudes ‘sò inz un camerin sotetera. E ades che ei vedù ce che l à fato, el vo me copà anche me.

Spero solo che i nostre fardiei i vade adora a vienì a me salvà. I m à inprometù che i vien a me ciatà propio ancuoi. Tu vatin su inze ra tore a nord, fin che ió min vado inze camera, e varda se i rua. Te preo, vatin. Co t i vedes, feji un segnal, che i se sentree!” Sò sorela r é ‘suda su su ra tore e ra s à betù a vardà fora, fin agnoche ruaa l ocio.
“Ce vedesto?” ra i damandaa chera poereta da ra fonestra de camera. “Vedesto i nostre fardiei?”
E cher outra. “No, no vedo nuia, solo l soroio che luje e i coles.” In chera s à sentù ra ojata de Barbapaonaza: “Alora, vienio ‘sò o ebe da vienì su a ve tuoi?” “Ruo, ruo” ra i à respondù chera por tosa. E intanto “Vedesto algo là fora, sorela mea?”
“Senpre l soroio che luje e i coles, nuia de outro”.
Fin che ra tosa ra preaa sò sorela, r à sentù danoo Barbapaonaza: “El tenpo che v ei lascià l é fenì, ades vieno su a ve tuoi” l à craià. E l à scomenzà a vienì su par sciara con un marsango inze man.

Inze duto l castel se sentia solo i sò pasc e ra sò ojata: “Femena, ruo. Pariciave a morì!”
Chera por tosa ra no saea pi ce fei: ra ‘sia incainlà par ra camera, duta ajitada e desperada. Canche r à sentù el sò òn senpre pi pede, r é ‘suda sun funestra e r à damandà par ra terza ota: “Dime, sorela mea, là fora in son no vedesto propio nuia?

Anche sò sorela su inze ra tore r ea duta frastornada. Ra smiraa de ogni ver e infinalmente r à craià: !”Là fora in son vedo … vedo na neola de polar. Ra se moe, ra vien ves de nosoutres!” “Che see i nostre fardiei?”
“Oh no, sorela, me despiaje: l é solo un rodol de fedes col pastor.” “Sorela, varda mo meo, el mè òn l é ca che l rua!”
“Oh scì, ades scì. Vedo doi caaliere che i vien da chesta. Ma i é ancora indalonse … Speta speta, ades i vedo meo. Viva, sorela, l é propio lore. L é i nostre fardiei. Ades i fejo alcuante segnai, che i capisce che i à da se sentreà.”
Solo che in chera, inze camera da ra sò femena, l é ruà inze de colpo Barbapaonaza!
“Ades ei spietà assei. Spero che t ebes fenì de dì su ra tò orazios parceche l é ruà ra tò ora” l i à dito.

Piansen, ra tosa ra s à insoneà ‘sò daante l òn e ra l à suplicà de no i fei del mal. “De ra tò lagrimes no m in fejo propio nuia” l i à respondù Barbapaonaza. “Tu te m as dejobedì, e ades te tocia morì”. El r à brincada par i ciaei e con cher outra man, agnoche l aea l marsango, l à fato demoto de ra cortelà.
”Ve preo, Barbapaonaza, lasciame almanco dì ancora un orazion” ra l à preà ra tosa.
“No!” l à craià chel outro. “Ades t as da morì!” L ea ormai drio a i dà ‘sò l colpo col marsango, canche … … calchedun l à petà su par ra porta maestra.

Barbapaonaza el s à fermà, l à tirà par i ciaei ra sò femena fin daante ra porta, e l à daerto. L é ruà inze doi caaliere, fardiei de ra tosa, e a vede Barbapaonaza col cortel inze man e sò sorela scarada ‘sobas, i à capì alolo ce che suzedea.

Coscita, zenza tanto se fei stà, i à tirà fora ra sciabeles e i é soutade su par sora Barbapaonaza. El l à ben proà a se ra mocà, ma chi doi i é stade pi sbelte, i l à brincà e, zenza pensà sora gnanche un iejo, i l à inpirà e i l à copà.

Epò i é coreste alolo a dià sò sorela, che r ea tomada sul siolo in azidente. Ades ra ‘sia meo, parceche chel sassin el no podea pi fei paura a negun.

E coscita, come duta ra bela stories, anche chesta r é ‘suda a fenì polito.

Ra tosa, restada zenza òn, r à caipà duta ra roba de Barbapaonaza, che l no n aea pi parentes. Un grun ra i l à donà a sò sorela par se fei ra dota, e un grun anche a sò fardiei, che i r aea salvada. L an dapò, ra soreles es à conosciù doi brae tosc, caaliere come sò fardiei, es s à fato noizes con lore e es s à maridà.

Da in chera ota, i à vito dute contente, alegre e … sciore.