Nouva Relatiun

Da Wikisource.
Joan Pitschen Salutz

Indice:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VI.djvu cristianesimo Nouva Relatiun Intestazione 8 agosto 2020 75% Da definire

Leviticus Medicina da Scuola
Questo testo fa parte della raccolta Rätoromanische chrestomathie
Vol. VI

[p. 440 modifica]

Nouva Relatiun et Vaira Informatiun, davart quellas trais Cometas, las qualas s’haun palantadas, & sun visas in quist Onn dals 1661.

[f. 3b] LA PRUMA CHIANZUN.

In la notta, cur la my ura Christ vain naun: oder dalg prùm Psalm: Bead quel hom ilg qual nun va, &c.

     AU’nt chi vengia la fin dalg muond

Ans muossa la sritüra,
Singials partuot vengn’a s’vair zuond
In Tschêl, munts, e planüra,
5Ilg ær, ilg Mâr, & sün la terra.
Ramuors dabats, e partuot guerra
Quai tuot s’complescha huossa.
     2. Aint in quist an dals sasaunt ün
Milli sêstschient laproe,
10Qua po pür vair, ün, e scodün
Chi sain ils temps davoe.
Sco Christ ha t’ngüd pröfetizad
Quai ais impart gia tuot dvantad
Ilg reist d’contün s’complescha.
     153. Ach infidel chiatif, nausch muond

Cura ma vousch imprender?
[f. 4a]          E vair ch’tü stousch yr bod a fuond
Intuorn, intuorn t’pousch stender,

E vair chie perchias Deis imnatsscha.
20Ch’in Tschêl hal miß avaunt la fatscha
Nun crair chia el t’schnarainta.
     4. Cun lœng t’vousch tü con vanitad
D’rudlar aint ils puchiadse,
Cun lœng t’vousch pür t’ngair ingianad
25In quel ascrœng fanguade?
A Dieu in Tschêl vains gritantad,
Rüglentsch ingiünna vains musad
Pro nuo Deis star nun poe.
     5. Ach aduzain in aut nos œls,
30Guardain ilg firmamãinte,

Pilgiain a cour quels fats madürs
[p. 441 modifica]
Sgür chia quel brichia mainta.

Lgünna, Sulai, e Stailas pro,
Haun d’noß puchiads horrur, lapro
35Quai vsains tuots, velgs, e juvans.
     6. Superfg’varez, üsür, ingion
Ha zuond tut suramaune,

Pro blers, e plüs cresch’iminchion
[f. 4b]          Paißan chia quai sea fause.
40Raab’, Aur, Argient; vœlgien surfngir

Scha bain dalg Satan quai steß ngir
Con tuots mœds d’Injüstia!
     7. Schmaldir, giürar, palg Nom da Dieu
D’vainta aint in tuots louße.
45Quai ais pro tuots, Nöß, Voß, e sieu,
Pro Juvans, e pro Velgse,
Schmorvar ais da partuot Comœn.
Chi plü nun ais tuorp pro ingiün,
Quai stains tuots cufassare.
     508. Da quai ün taal dschpaschair ha Deis
Chel ha aint in Tschêl miße.
Trais gronds Comets, in lous, ch’als seis,
D’schner, e d’Favrer haun viße
Sair e damaun cun grond schnuiz,
55Dieu vain a ngir con seis jüdiz.
A Schdrür davent taunt maale.
     9. Da mezza nott, n’contra damaun.
Ilg prüm Comet s’movainta.
Ais mezza Lgünna sün lün maun,

60Sura dalg Arc s’palainta,
[f. 5a]          U’ n Sabbel da Türck: trais giu zuot,
La Polachia ha viß tuot,

Brick main eir U’ ngaria.
     10. L’auter vam naun par mezza Noa
65La Scuva tend in aute.
Sura l’Jtalia; & eir bood,
Lias ’e Schvitz clom baute,
Cun Fraūtsch, e Spong’pro meldramaint
Nun fond vain ilg Chiastiamaint,

70Sgür als ngir a Culœzze.
[p. 442 modifica]
     11. Ilg Tertz da Saira vart splandur.

Sur dalg Holland sa stenda.
Pro Dania e Franck - furt fadmur
Contra Strosburg el s’renda,
75Intraunter l’Aulgia, elg Delfin:
Stend el sia Cua, sco bel lgin,
Vers mezza Not sinclinna.
     12. Quaistas trais Stailas preidgian tschert,
A tuot la Christantade.
80Ch’nuo cuorn’incūtr’cun bratsch avert,
A Deis; ch’ais gritantade;

Cun larmas croudan pro seis peis,
[f. 5b]          E rouguan, ô pardunans Deis,
Et meldrans noßas vittas.

     8513. In Chronicas ma nun s’achiatta
Chia prœppi da d’ün tempe,
Tauntas Cometas saigian stattas
Chi po savair l’astente,
Chia sur da nuo veng ad yr our
90O Christiaun pilg pür a cour
Quai nun sun fats da rire.
     14. L’Comet chi s’ha vis dals daschdot
Ma nun varasch schmanchiade.
Sün quai ais ngüd quel asch ferm bot
95Sur tuot la Christantade,
Da tuotta sort d’mal a Muntun
Calg saung spons geiva taūt ch’ün flüm
Jn taunt lous dals pagiaise.
     15. Pro quai sun ngüdas stippas foms
100Et greivas malatias,
Chi s’haun rasadas alchün ans
Partuot grondas murias,
Brick main eir persecutiuns

Chi haun drizad zuond grond pultruns
[f. 6a]          105Contra da taunt fidelse.
     16. Ilg fœ ha ars taunts bels pagiais

Lur flomma idt ilg ayer.
Blers raginoms ruvinad ais
Tngeivan quai ün schischaiver,

110Lgieut mual, fuond zuond dazipad
[p. 443 modifica]
Et quai in metz d’la Christantad

Dieu s’lascha ngir puchiade.
     17. Bragirs, cridars, s’haun blers udyts
Ch’la terra strasunava.
115Dunauns, uffaunts, jufnas eir vys
Insembel chi ürlavan,
Anguoscha gronda veif ilg cour,
Elg corp ngiva plagiad dadour,
Eira zuond grond stramizzi.
     12018. Chie lains dyr d’la religiun
Alg d’schprêtsch chi sai d’vantade,
D’quella? & superstitiun
In seis lœ sai schantade,
Bandyt eira ilg Evangel’
125La Messa miß in lœ da quel

O gronds chiastiamainse.
[f. 6b]               19. Da quella sort d’chiastiamaints
Sun stats in generale,

Con d’blera sort trid tradimains
130Tuot ha santid quel maale
Ourdvart da nuo; in zuond blers lous,
Chia blers amuo foura lur cours,
Sün quai à simpisare.
     20. Mo che vlains deck da d’auters dir.
135E da nos fats taschaire?
Chia simpissond pilgia ilg ryr,
Sün quels: Dy eau palgvaira,
Timpaisa bain, ô Engadina
Co sai passad tia ruvinna,
140Davo vis la Cometa.
     21. Aint in quel Onn dails daschdot,
Et alchûns ons davoe,
Ais ilg teis maal craschüd dabood,
Impart santins amuoe
145L’puchiad crascheiva d’not, & dy
Sün quai l’chiastiamaint ais ngüd
Tuot stat ün fat horribel.

     22. Haviond Satan ngüd samnad,
[f. 7a]          Las prapgias traunter taie,
150Schi ha tuot maal pro tai regnad,
[p. 444 modifica]
Pers ais qua tuotta faie,

Iras con œdis, malvulgentschas,
Manzœngias, & tuottas strupgenschas,
S’haun dapartuot rasadas,
     15523. In ünna taal confusion,
Eira ün pouver fatte,
Quel chi pareiva, ilg plü bun
Nngiva eir in quai tratte,
Ilg pœvel eir contr’ilgs pastuors,
160Pastuors contra ilgs Audituors
Filgs, contra Babs, & Mammas.
     24. Babs Mammas contra ils uffauns
U’ ffaunts l’ün contra l’auter,
Da saungk, e vschins s’eiran ils mauns
165Per s’metter suot ilg clauter
Eiran a far quai eir dschilgius,
Chi v’vessan l’ün a lauter rus,
Alg corp, e tuot la nembra.
     25. Ne ais rumas sulet pro quai

170Bler mal ais ngüd laproe,
[f. 7b]          A s’batter haun cumanzad d’fay,
Dalg prüm fin alg davoe.

Ch’eir a s’mazar haun cumanzad,
Cura ma ais quel fat lgivrad
175In, & our d’nossa terra.
     26. Surdufrad ais ilg nuom da Deis
Da tuottas sort d’persunnes,
Seis plæd bütad ais suot ils peis
O nouvas brichia bunnas.
180Chi ais statt ünna tal dürezza
In metz da quella grond schlaschezza
Ch’ingiün nun leiva fraine.
     27. Cur nuo pisavn a star in flur
Schi ais ilg fat müdade.
185L’puchiad ans ha manads a zngur
Deis ans ha chiastiadse.
La perchia hal cun nuo dufrad
Chia la Cometa ha musad,

Eau crai ch’nuo hagien santide.
[p. 445 modifica]
     19028. Ilg Jnamy s’ha approsmad

Zuond spert pro noß Confins

Sün ils Cufins s’hal affarmaddt,
[f. 8a]          Da nuo & nos vaschinse
Nossa discorg’ilg ha dat cour,

195Ilg seis desseng à drizar our,
Ch’nuo eiran mal ad ünna
     29. Alg prüm mis maun val da Müstail
Per tour Santa Maria
Ils prüms nun s’haun dustads ün pail,
200Haun tngüd averta via,
Ils auters s’haun miß à defaisa
Mo han pudüd far pauca spraisa
Chi eiran maßa flaivels.
     30. Cun quai ha ilg fadif tut aint,
205Tuot quella bella valle,
Et ha chiasad chia Dieu sai plont,
Cun chi l’ais ngüd per maune
Femnas, e masciels, pitschn, e grond.
Da quels tuots s’ha udyd grond plont
210Ais stat anguoscha gronda.
     31. L’pagiais dalung ais butinâ
Da rabas e mualgias,
Bler pœvel davent scatschad

Ait in grondas travalgias
[f. 8b]          215Alg fœ chiatschad ais ilg pagiais,
Na gronda part da quel ars ais

E miß quai tuot in tschendra.
          32. In quel paigiais ais affarmad
Ilg Jnami lung tempe.
220E par ch’ell saigia laint sgürad
Hal fat sü cun astente,
Zuond ünna ferm gronda fortezza.
Chi ho düro na lungua pezza,
Blers sun laint m’nads parschunne.
     22533. Deschdrüt ais la Religiun
Da ilg sonch Evangelij,
E drizad superstitiun,
O Deis con taunt grond dœli

Dals nos; chi haun stüd yr a Messa
[p. 446 modifica]
230Offender Dieu zuond a la speßa

E d’bœn imprendr’inguotta.
     34. Huoß pilg a cour lessa Cometa
Ch’ lura in tschêl ais visa.
Ais stat ünna clera Trometa,
235Da duus fats ch’ins avisa,

U’ chia nuo meldran nossas vittas
[f. 9a]          V spettan ngond sur nuo deschdrüttas
Nun ngond l’ ün; Ais ngüd lauter.

     35. Sco quai d’vantad ais in la Vall
240Vschè in Engadina,
Eir quella ha stü far quel bal
Ilg fœ d’quella fuschinna,
Nuo schmavan dans pudair ustaar.
Mo Deis ans vleiva chiastiar,
245Con nuo trar la rasaina.
     36. Nun vlond nuo seis dutschs plæds süngiar
Schi hal ilg fat müdade.
Seis bratsch irad fat insagiar
Tras metz da la Sudada,
250Tuot nos dustar eir par inguotta
Saimper vains pears in quella luotta
Deis ans leiva balchiare.
     37. Nos ferms pass haun valüd inguotta
Nossas clausas & serras,
255Sajan stat vals, munts, o eer muottas
Chi servan pro las guerras,
Tout quai l’ fadiff nun ha süngiad

Sur ilg Æn ün piong drizad
[f. 9b]          Ruot aint in ilg pagiaisse,
     26038. Co quels suleivan handliar

Con uffauns, masciels, femnas,
Am duoi ilg cour a raschunar
Quauntas schmurdüns e temmas
Ch’ ais ngüd in tuotto noss Comœns,
265Plüs Ons pruad quellas suldüms
Havains; con grond inguoscha.
     39. Quaunt saung chi saigia in quai spons
Chi po quai raquintare?

D’uffauns, dunauns, juvans, & gronds
[p. 447 modifica]
270Chia brick puden mütschare.

Ils vyds, & strada, ærs, & prads,
Sun cun lur saung stats spantanads,
La prüm’e l’autra giada.
     40. Chi voul dyr tuotta las richezzas
275Chi eir in ils Comœnse,
Farinnas, paings, chiaschous granezzas
Nun pudains dyr ingiünse
Chiarras, tratschoms, e roudas pro,
Plümmas e Lets, con grond fallo

280Ais tuot mnad our d’la terra.
[f. 10a]               41. Ilg Muaal tuot manüde gros
Boufs, vachias, chiavras bêscha,

La quantitad cheu dyr nun poss
Ais mnad davent imprescha,
285Tuot ilg pagiais ais trid schnüdat
Da tuotta quai chi s’ha chiatad
In nossa Engadina.
     42. Ne ais sulet rumass pro quai
Ilg mal saimpr’ha craschüde,
290Tuot nossas libertads pür dschai
Haun tut; Miss Servitüde,
Dalg corp, con gronda tyrania
Da l’orma, cun fraud, barbaria,
Ch’injün po dir avuonda.
     29543. Siond nuo tuots davent mütschads
Ls’Comüns sun mis in flomma.
Sün quai schi ais tuot arsantad
Grond crudeltad chi sdromma,
Ha ilg pagiais stuvüd santir
300Cun grond cridar, & eir bragir,
Munts, vals tuot strasunava.

     44. Alvad davent da Deis seis plæd
[f. 10b]        Stat; da tuot nos comœnse.
La Messa saigia chiar u læd

305Mis sü dals Capucinse,
In noss taimpels, quel spuorg errur,
Ais implantad; O grond horrur

Da d’ünna tal müdada!
[p. 448 modifica]
     45. Pilg bain a cour, ô Engadina

310Co Deis thai avisade,
Lœng aunt chi t’veng quaista ruvinna,
Mo co t’hasch dapurtade
Da tschêl ha Deis con tai tschantschad
Tras la Cometa ch’la mussad
315Aunt Ons quaraunt, e traise.
     46. Chi ais stat ilg on dals daschdot
Milli sés - tschient numbrade,
PLVR ais in quel battüd d’quel bott
D’ün Munt ch’lais cuvarnade.
320Milli tsching - tshient persunnas mort.
Ch’ingiün nun sha t’ngüd inacord
Taunt subit quai d’vantade.
     47. La guerr’aint in la Bohemja

Et in terra Tudaischkia
[f. 11a]         325Ha cumanzad sia vindemgia;
Con tal fürg’, e badaischchie

Chia Sês - tschient Milli huomens sun
Mazads, in blers lous, via e naun,
Davo vis la Cometa.
     33048. Chie ais d’vantad in Valtelina
In quel Saschinamainte,
Et in las Lias; Engadina
Tengia quai adimainte,
Chia Deis d’cheau t’visa con sa vusch,
335Ch’tü tuornast naun pro el da strusch
Con vaira d’fai rüglenscha.
     49. Sura da quai; darcheu danœff
Et con Cometas traisse,
Feëri ans clomma, ens da Trœff
840Ch’in Tschêl pür guarden taisse,
Scha meldramaint nun vain pro nuo
La perchia sgür imnatschl’amuo
Ans dar chiastiamantse.
     50. Nun vousch eir quai brick tour a cour
845Mo tuot metter in rire,

Schi nun po ngir auter landrour
[f. 11b]         Co chia Deis t’fatscha prire,
Chi schbütta taal stupend insainas
[p. 449 modifica]
Nun ais el dêng d’tuottas sort painas

350Dy naun, ô Engadina?
     51. Legia dalg principi dalg muond
Infinna sün nos tempse.
Cur chi sun viss Cometas zuond
In ün u plüs pagiaise,
355Sü sura vainsch à vair müdadas,
Ngüdas schmoriblas tauntas giadas
Sur ilg cres da la terra?
     52. Aunt co ngir schdrüt Jerusalem
Davo Christ ans settaunta,
360Sun stats singials fick blers, & ferm
Parüds partuot; d’intaunte,
Unna Comet’in fuorm da spad’
Sur la Citad vis quella giad’
Chi zuond fick schflammiava.
     36553. Bôd davo quai ha cumanzad
Da ngir tuot a muntunne,
Taunt our dadour, co in Citad

Anguosch e grond furtünne,
[f. 12a]         Guerras, foms, grondas malatias,
370Starnüds eiran morts per las vias

Sùn giasses, semdas, stradas.
     54. Quai tuot ha eir taunt lœngk dùrad
Finna chel ais desdrùtta,
Et da fuond oura sbaschivad,
375Jerusalem condútta
Quella nôbla ferma Citad,
Ch’in tuot ilg muond eir’manzunad
Unna tal eir’inlgiure,
     55. La lgieut chi nun ha stú murir,
380D’la spada, fom ù glonda:
Quai ha utruo tuot stü perir,
Cun sprétsch, anguoscha gronda.
Haun eir pers tout lur libertads
Et dals Rumauns zuond trid tratads
385Rasads par tuot ilg muonde.
     56. E chie lains huossa sún quai dyr
Quel pœvel nun cragieiva,

Chia quai sur eaus ma ngis a ngir
[p. 450 modifica]
Chia Christ suvent ils dscheiva,
390Mo sur da d’ eaus ais tuot rivad
[f. 12b]         Quai ch’la Cometa ha mussad
Pilgiain quai bain a coure.

     57. Et davo quai infinna huossa
S’haun vys suvent Cometas,
395Unna, duos, trais, e plùs chi smuossa
Stattas taunt co Trumetas,
In tuot ilg muond, per muantar
Chia l’pœvel s’vœlg dalg mal retrar
E far quai chai Deis plascha.
     40058. Tuot quels chia quai haun obedyd
Surfnid haun misercordgia,
Mo quels chi s’haun alg mal randüts
Sun crudats in la gorgia.
Da Satan; Et shaun trat adœs
405L’ ira da Deis, & quella grœss
Sur eaus ais palantada.
     59. Chie las Cometas da quaist An
Visas d’Schner, e d’Fafrere,
Hagian musad zuond zainz’ingion
410Muossan las nouvas clere,
Las qual sun scrittas e stampadas

Et con ilg fat eir confimadas
[f. 13a]         Cun grond dons e schnuizzes!
     60. In quist an, tschert sün ilg Maar gross

415Tschient e tschinquaunta Naffse
Sun idas suot; plü eau dir poss,
D’persunnas bleras bravas
Passa dêsch milli; D’ raba grossa,
Vaing - milliuns d’valùtta passa
420Chi ais quai tuot fundade.
     61. Furtùnnas d’auras stramantusas,
In plù lous sun santidas,
Chi haun fat causas dolorusas,
In Terr’e Mâr udidas.
425Blers Taimpels sun giú ruvinads,
Chiasas, cluchiers zuond atterrads,

Blers Guauts eir mis a frachie.
[p. 451 modifica]
     62. Plüs pagiais sun eir nagiantads

Cun persa d’grondas rabas,
430Sco eir brick paucs sun zuond fundats
Chiasas zuond ruvinadas,
Tras fermas, grond’terratrémblas
Chi haun à masculs, & femnas

Manad temas, stramizzis.
[f. 13b]              43563. Da Spongia tratt ais ûn Armada
Per yr in Portugalle,

D’Grischuns, Tudaischks vainla nomnada
Et ais tuot, idt a valle:
Las Naffs, la Raba, la Sudada,
440Ais in ilg fuond d’la Mâr crudada
Eiran Milli - sês - tschiente.
     64. Da Genua, Anglês, e Svetzia
Chi less tuot raschunare,
Holland, & Dania saun dyr s’vessa
445Con Amsterdam cridare,
La raba, lgieut, Naffs grossas ruottas
Culg Mâr, e Peschs stûd far las luottas
Yr suot, & ngir malgiadse.
     65. Dalg grond Tuergk ché t’ pousch impissar?
450Di naun ô Christantade!
Ché forz’e fuœrg’ch’el voul duvrar,
Suot el ch’tü vénsch manade.
Muossa sia gronda pardarschüdà
Chi da princips figk vain tmüda,
455Quai dens pür bain pasâre.

     66. La Cometa con sy insaina
[f. 14a]         E con seis Sabbels proe,
Dess muantar a tuot l’ avaina

Pitschna, gronde laproe,
460A tmair quel grond chiastiamaint
S’volver pro Deis con meldramaint,
Sy ira per balchiare.
     67. Aint ilg Stairmargk sun visas trais
Culas d’fœ in ilg ajer,
465Grondas chi schbrinzliavan taiss
Sun crudadas in terra.

Cun grond schbrinzlar, grōda schmurdün
[p. 452 modifica]
Chia quai ha vys, ün, & scodün

Ngivan metz morts, sur terra.
     47068. Chie craisch chia quai, ô Christantad
Ans detta ad inclêre?
Sgür quai chia Dieu ha giuo sarad
Dans schdrür dafat intêre.
Cun Culas dalg fœ da sy ira
475Sch’ nuo nun pilgain ün autra mira
Dalg mal ans trar pro Deise.
     69. Aint in Paris ilg fœ ais ngûd

In ilg Palatz dalg Raye,
[f. 14b]         Ch’ ingiún savair nun ha pudût
480Inuonder sai ngùd quaie;

Et ais dalg fœ tuot arsantad
Ilg prètsch dalg qual vain æstimad
Blera Milliuns d’ Aure.
     70. Rey e Regina cun la Cuort
485Tœst Nùds haun stù mùtschare.
Er delibrads sun da la mort
Tuots saun quai raschunare,
Quai, ha sia mira plù dalœntsch
L’ira da Deis pudains vair chœnsch
490Sur tuot la Christantade.
     71. Fœ, Suolper, peidras ha pluùd
Zuond in blers lous dalg muonde.
D’schmordùn tuot plain ais tras quai ngùd
Ch’ ingiùn po dir avuonda.
495Da Tschêl tras quai, chie Deis ans muossa,
Orp, pouver muond, ilg qual nell’huossa
Quai nun voul tour a coure.
     72. In ilg pagiais d’la Bulgaria

D’aura ngùd tal furtùnna,
[f. 15a]         500Chi ha ilg mâr mnad dsura via
Zufflond ferm da contùnna,

Ch’la terra suot ais nagiantada
Sês milgias d’laugua cuvarnade
Ais gnùd ùn lai landroura.
     50573. Tù Engadina, ché sasch dîr
Da - nœf da Tai, quist Onne?

Nun s’ha Deis grit figk fat santir?
[p. 453 modifica]
Quai testificar ponne,

Las boudas è Ruinnas schi,
510Zuond straungias bléras chi strambli
Pro tai haun cun stramuingie.
     74. Chia dqueaus singials vengn a dvãtar
Aint in la fin dalg muonde,
Cler Christus ha vulgùd musar
515Con seis song plæd, bain zuonde,
Huossa quels dvainten; mo chi craja
Ch’la fin dalg muond avaunt úsch saja
Zuond paucks da quai simpaisan.
     75. Fai, craisch chi vengia sachiatand
520Sûn ilg crês da la terra.

Cur Christ a júdichiar vain ngond
[f. 15b]         Pauqua: quai el giuo serra,
Huossa chi daschia schnagiar quai

Chia dapertuot sai pers la fai,
525Quai plondscha iminchiún.
     76. Chia noss temps vengn’ad esser eir
Inguel sco ’ls temps davoe.
Christus ha dit; ch’nuo possen vair,
Cur quels naun vengen proe.
530Chi quai nun vezza chi s’complescha,
Da dy, in dy, & quai imprescha
Ha pers ilg santimainte.
     77. Lura ingiún cragieiva quai
Et eir ad eaus ún spasse.
535L’Archia, & quai chia Noe d’fai
Pradgiond, als ha visadse
Et quai infinna in quel dy.
Chia ilg diluvi sar eaus ngi
Chi vennen stanschantadse.
     54078. A quels; & eir als temps da Lot
Als noss vengn als sumlgiare,
Chia visamaints ingiún súngiet

Un giœ eir ilg pradgiare,
[f. 16a]         Fin in quel dy chia Dieu quel fet,
545Chia Fœ, Suolper, da Tschêl pluet
El ha tuot arsantade.
[p. 454 modifica]
     79. Guarda intuorn, in tuot ilg muond

Aint in la Christantade,
Da suom infinna in ilg fuond
550Chiatasch tuot pérentadae,
Tuot guarda sulet sún ilg sieu
Ingiún nun sûng ilg plæd da Dieu
Staun deck rantads in terra.
     80. Christus trond in Jerusalem
555Hal sausamaing cridade,
Huossa sch’el ngis fesl ilg medem
Sur tuot la Christantade,
La qual ais orba, ne cunguoschà
Chie pro lur pasch partengia huossa
560Quai tuot nun prêtschl inguotta.
     81. Mo sco lura manûdamang
Sco Christus ha tngûd ditte,
Ais dvantad eir bain plainamang
Sco cler quai tuot ais scritte,

565Uschê guard bain; nun t’dubitar
[f. 16b]         Chia eir con tai veng’a dvantar,
O Christantad; sû t’schdaischda

     82. Dit vains avuond in general
Nuo stain ngir plû datierse.
570E dir da nuo in special
Guardar eir il noss vierse,
Co nuo quels fats pilgiain a cour
Chia meldramaint s’vezza landrour
In nossa terra tuotta.
     57583. Schi stains bain plondscher e cridar
Sur nuo, & noss uffauntse,
Par quai ch’nuo sgûr vain da spatar
Strofs gronds; chi po dîr quauntse?
Scha nuo bôd, pro Deis nuns vulvain
580Elg mal, da nuo davent bütain
Noss Deis a buniare.
     84. D’la versch dalg chieu, finne ils peis
Eschens tuots amaladse,
E paucs conguoschen ils fats seis
585Tuots vœlgian ngir zuppadse,

Et in quai ais tuot ad ingual,
[p. 455 modifica]
In ilg civil, & spirtual
[f. 17a]         Taunt femnas, co eir mascials!
     85. Ilg stady dit Spiritual

590Qua maungla sgür zuond blere.
Chia plont da blers vain fick per taal
Quai muossan ils fats clere,
Sün raba, lgieut, plü vain guardad
Et prœppi üttel vain tscharchiad
595Co ilg salüd dalg pœvel.
     86. Jlg stady da Superiurs
Less Dieu Chia quel stess melgie,
Chi nun s’chiatessan grond erruors
In quel offizzi belle,
600A surfngir quel vain duvrad prapgias
Alg tscherm da quel s’guarda sün chiabgias
Da surfngir rab, e lglieute.
     87. Ilg stady eir dalg comœn pœvel
Ais curruot sur tuot mœde,
605Confusion chi ais ün strôvel
Crescha partuot; ô læde,
Huommens, Dunauns, Marid, Mulgeir
Uffauns, masciels, & femnas eir

Quai ais tuot guast insembel.
[f. 17b]              61088. Pro quels ais paucha chiaritad
Quai s’vetz in plæds & fatse,

Chi vaun intuorn con grond’fusdad
Quella ais ils lur tratse;
Manzœng’, invilgia d’scuvidaunza,
615Crescha partuot aint in lur staunza,
Lur leaunguas fols pro l’male.
     89. Pilgia ils desch comandamaints
Ilg spiegel, co s’dess viver,
Vainsch a chiatar grond mãchiamaint
620Chi ma voul tuot quai scriver?
Eistars Deis vain da queus salvad
Ils quals lur cours chi haun rantad,
Via d’las creatüras.
     90. O Deis, chie gronda quantitad
625Chi sun in quel innuomber!

Chi haun lur cours sün lgieut tschantad
[p. 456 modifica]
Et auters fats dalg muonde,

Sün rab’, hunur, baiver malgiar,
Per survngir quai; Dieu pauch sgundar
630Stond deck rantad in terra.

     91. Imagnas driza iminchiün
[f. 18a]         Tenor seis bain plaschaire,
Ilg nuom da Deis eir da scodün

Vain surduvrad palgvaira.
635Ilg Sabbat zuond trid sconsecrad
Vain in tuot lous; ô chie puchiad,
Fa in quai noss pagiaise.
     92. Hundrads nun vengen padernuors
Schbüdats da lur uffauntse,
640Vengen; Sco eir Superiuors
Schpredschads vengen da taunse!
Iras, initschs, e mal vulgentschas
Sun dapartuot quellas prudenschas
Chi regnan trauntr’ilg pœvel.
     64593. Invœls sun brich deck appalais
Mo mœds blers azuppadse,
In quints, marchiads, masür’, e pais
Suvent vengn’achiatadse,
Duvrad vain eir ilg Saramaint
650Ourdvart & pro ilg redschamaint,
Par survngir quai d’ ün auter.
     94. Luxuorg, e faus amusamaints

Sco eir tuot malgiavüsche,
[f. 18b]         Puchiads dadour sco eir dadaint
655Vain dscomondad zuond strusche,

Mo chi nun stouva cufassar,
Suvent ch’el soul in quai pachiar
In l’ün, e quels fats tuotse.
     95. La suoma ais; ch’ nuo dessen Deis
660Amar da tuot noss coure,
Savair, pudair; Elg prossem seis
Sco del, da t’ngair quint eire.
Mo zuond dalœntsch chia nuo d’ quai saigien
Cufassain tuots, chia nuo quai craigien,

665 Da Deis rouguan pardunne.
[p. 457 modifica]
     96. Nuo vessan bellas libertads

Inlgiur nun schiatten talas,
Dalgs vêlgs artads; Da nuo comprads
Mo vengen duvrad maale.
670Noss pœvel s’containta dalg nuom
Combain chi hagien pers ilg puom
Quai ais ün miser fatte.
     97. Huossa dy naun, ô Engadina
Co pilgiast quai a coure?

675D’utruo quai audasch da contünna
[f. 19a]         Tals fats: Chia tuot sa schmoura
Armas, fœ, lgieut, sco eir la terra,

Imnatschan schdrüttas, sco eir guerra
In tuot la Christantade.
     68098. Taunts, e da taunta sort d’singials
N’ilg muond sun maa udidse,
Chi saigien in ün an dvantads,
In Tschêl, Mâr, terra vyse
Sco in quaist an chia nuo vivain,
685Pauch quai a cour chia nuo pilgiain
O pouvra surbantümme.
     99. Chiastiamaints udins ch’utruo
Deis fetscha vair horribels,
E nun pisain chia eir sur nuo
690Riven quels fats schmoribels,
Sco Deis ad auters chiasties
Et deck a nuo d’vart schanies
Siond tuots guasts insembel.
     100. Grond temp aise da tour a cour
695Quai chia Deis cleer ha ditte,
Cur eau imnatsch, e chia landrour

Nun vain meldrad la vitta,
[f. 19b]         Schi vœlg my ira ardublar,
Et bler plü scharpff tuots chiastiar

700Quels chia meis plæd nun sœngian.
     101. Mo s’meldrond quels, stond giu dalg mal
S’vulvond da cour pro maie,
Am vœlg eir eau lur arrüglar
Et ils schaniar d’faye,

705Con mia gratz’intuorn fittar
[p. 458 modifica]
Et da tuot mal d’fay ils ustar

Taunt co meis chiar uffaunse.
     102. Cun tuot insembel sü alvain
Ens train davent dalg male,
710Con Petro d’quella lgieut mütschain
E lous da suspet tale.
Larmas spondain per nos puchiads,
Chia quels ans vengen pardunads
Da Deis, tras Christum Jesum.
     715103. Cun ilg filg pertz intuorn ns’vulvain
Pro la chia da noss Bappe,
Da cour cun quel eir cuffassain
Quai contr’el ch’nuo vain fatte,

Et ans bütain in seis ravuolg
[f. 20a]         720D’seis cour da Bab, chi ais chiafuol,
Schi ’ns pilg’el in seis bratsche,

     104. Nuo eschen sgürs: Christ sves disch quai
Queus chia meis bab m’ha datte;
Quels vengen tuots eir naun pro mai,
725Ne vain ün sul schbûttade,
Da lur greiff fasch, ls’vœlg eau schiargiar
Lur cours cun meis spiert cufortar
Pro may chi hagien pause;
     105. Da quai nuns des nuo dubittar
730Chia l’filg da Dieu ha ditte,
Mo ferm sün quai con cret; ns’laschar
Ch’el ha fat mettr’in scritte,
L’ais ngüd ilg muond pals pachiaduors
Per ils spandrar da lur erruors,
735Sco cler muossa quai Paulus.
     106. Sch’nuo lain quella favur survngir
Schi stains con arsantümme,
Alg seis songk plæd gugient udyr
Elg ubadir adünna,
740Religiun bain reformada

Con ünna vitta disformada
[f. 20b]         Nun sa faun bain insembel.
     107. A dyr con buocha Senger, Senger

E faar la injüstia,

745Continuand in quella tenger,
[p. 459 modifica]
Quai nun plasch’a Dieu mea

A tala lgieut vain a ngir dit,
Davent da mai; ô schmaladit
In ilg fœ æternale.
     750108. Ilg bœschk da figks con fœglia verd
Mo zainza ingiün frütte.
Ven schmaladit da Christ bain spert
Et subit via tzgiette,
Usche bella confessiun
755Et lapro esser brichia bun
Pro Deis ais ünna vungua.
     109. Christus quel disch; ô sa strida
Da d’yr la via stretta,
Chi par la lad’teng chiamina
760Pilgia la pouvra letta,
La part gronda va bain cun el
Mo sco cumpongs aint ilg brudel

Da l’æternala paina.
[f. 21a]              110. Aint ilg diluvi ormas ôtt
765Sun da la mort spandradas,

Ilg reist d’la lgieut ais tuot idt suot
Da l’augua stanschantadas,
Uschê ilg fœ da Sodoma
Ha tuot la lgieut nett arsanta
770Rasalf quater persunas.
     111. Cura quist muond riv’a sa fin
Eir usche vain ad yre,
Vair quai, con auters, eir nuo ngin
Nun ais ùn fat da rire.
775Chi pür voul far, sco fa quist muond
Vain con tuot quel ad yr ilg fuond
Da ilg fœ dalg infierne.
     112. Cun tuot avaunt Deis ns’abassain
Da cour, chi ais grond tempe,
780Et noss puchiads tuots cuffassain
Cun roufs in noss astente,
Chia el nun ns’vœlgia chiastiar,
Mo noss puchiads tuots pardunar

Tras Christum seis chiar filgie.
[p. 460 modifica]
     785118. Tras quel, eir seis spiert ans dunar
[f. 21b]         Chi guida tuot nos fatse,
Indret ans muossa ad urar

Quels sun ilgs melgiers tratse,
Chia quel ans meldra nossas vittas
790Chia a noss Deis sean acceptas
In vaira chiaritade.
     114. A Senger Deis, ô Jesu dutsch
Nuo tuots pro tai clamaine,
Exaud, exauda nossa vusch
795Manglus chia nuo ns’chiataine,
Cusalva nossa Engadina,
Ostla da guerras e ruvinna
Tras ti’ amur da Bappe.
     115. Cusalva quel bel chiandalêr
800Da teis sonchischem plæde,
Et nossas libertads in terr’
Con bain e sainza læde,
Sco eir tuot nos Superiuors
Brich main ils noss fidels Pastuors,
805Chia tuots fetschn’lur offizzi.
     116. Chiasadas, babs, mammas, uffauns

In tuotta noss Comœnse
[f. 22a] Dafendals cun teis pusaunts mauns
Chi tenden tuots per ünna,

810Cun honestad, paus, pasch, hunur,
Da s’mantngair saimpr’, in tuotta flur
Fin la fin da lur vittas.
     117. Nos cours loms vœlgiast tü far ngir
Sco tendra tschaira d’faye,
815Ne ls’laschar brick plü ’ndürir
Dalg mal tiralgs pro taye,
Teis plæd in quel ragischa bain
Zuoffla davent, da nuo ruguain,
Tuot quai chi dschplasch’a taye.
     820118. Hafda o Deis tuot temp pro nuo
Tras Christum noss Singnure,
Con teis spiert guidans eir lapro
Ch’nuo tscherchian ti’ hunure,

T’servan da dy & eir da nott,
[p. 461 modifica]
825Et que infinna nossa mort
Lura mainains in Tschêle.

AMEN.



[f. 22b] UNNA AUTRA BELLA CHANzun,

eir in la Notta surscritta.
DAVART,
ILG NUZAIVEL ET SALUDAI-
vel frût & adœver, da quellas
duos Nœblas Arts, da la
Scritûra & da la
Stamparia.

     1. GRond duns da Dieu a tai sun fats

O chiara Engadina,
Cun tauntas bellas libertads
T’ impais pür d’ quai adünna,
5Quaunt bellas Arts pro tai chi schiatten
Chi nun sun ngüdas ad ün battem
Mo saimpr’da d’an in anne.
     2. Intraunter quellas; differentzgia
Ais plü d’ lünna co d’ lautra,
10Mo quaist ais cler mia santentzgia

Ne vainsch tü a dir auter,
[f. 23a]         Chia traunter quellas in lur luottas,
Schi trapassen dalœnsch a tuottas

Ilg Scriver e Stampare.
     153. Ilg prüm scrivond ais stat Deis less
Chi ha la sia ledscha,
In Tablas d’crap vlgüd scriver svess
Et dar ad Israele,
Davo quai, Mosen hal tscharnüd
20Chi ha sias ledschas tuot scrit sü
Tenor ch’ la comandade.
     4. Davo quai tras la scritüra
Ilg plæd da Dieu rasade,
Tras ilgs Prophets; Et amuo düra
25Aint in la Christantade.

Quel mœd scha Deis nun vess duvrad
[p. 462 modifica]
Schi vess ilg Diavel surmanad

Tuot ild crêss da la terra.
     5. Siond rivad ilg temp chia Christ
30Ha tut sü chiarn humauna,
Et ngüd pro nuo in terr’quel jüst
D’ la mamma netta sauna.

Dalg pchiad, & mort, ans delibrar
[f. 23b]         Ilgs drets da Tschêl ans guadangiar
35Ch’ nuo d’ quel dvainten artavels.

     6. Schi ns’ais pradgiad quella nuvella
Da d’ el; E d’ seis Apostels,
Et miss in scrit, schi ais eir quella
Per rasar our pro auters,
40Quel mœd da scriver ha dürad
Mil’, quater - tschient ans, & passad
Aunt chi ngis Stamparias
     7. Lura vlond Deis bod reformar
Tuotta la Christantade,
45Da ilg curruot, mussar Papal
Schi hal bod cumanzade,
Alchüns lapro a muantar
La Stamparia sü drizar,
Ilg qual ais eir dvantade.
     608. Scritür’& Stamparia pro
Duns da nos Deis grondischems,
Chia nuo, ls’contschain, sco eir utruo
Mainan früts incredibels,
Ch’ingiün avuond’spo schmüravlgiar

55Ne ma avuonda ils ludar,
[p. 24a]         Da quai aud’impa cuorte.
     9. Chi in quist muond pudess quai crair

Ch’ün mort aunt milli anse,
Pudess, tschantschar ens dir ilg vair
60A nuo; huoss in quists tempse?
Mo quai po tuot far la Scrittüra
Et amuo melg la Stamparia,
O nœbels duns da Dieue.
     10. Chi aint ilg muond pudess quai schmar
65Chia duns dalg cheu d’la terra,

Insembel pudessan tschantschar
[p. 463 modifica]
Saigia da pasch u guerra?

Mo quai tuot po far la Scrittüra
Et amuo melg la Stamparia
70O nœbels duns da Dieue.
     11. Chi cragiess ch’ün pudess tschantschar
Sainza davrir la buocha,
Et ad ün auter informar
Da tuotta quai chi tuocha?
75Mo quai tuot po far la Scrittüra
Et amuo melg la Stamparia,

O nœbels duns da Dieu.
[f. 24b]              12. Chi cragiess ch’ün pudes tschantschar
Sapulid suot la terra,

80Da fats bsüngus eir informar
Alvond davent bler ierre?
Quai po ngir fat tras la Scritüra
Usche eir tras la Stamparia,
O nôbels duns da Dieue!
     8513. Chi ma cragies, ch’ün chi viff huossa
A queus chi sun da nascher,
Davo blers ons; indret als muossa
Con stüdi zainz increscher?
Quai po ngir fat tras la Scritüra
90Usche eir tras la Stamparia,
O nœbels duns da Dieu!
     14. Chi pudess crair d’la differentzgia
Chi vain davo tschient anse,
Pudess ngir fat huoss’la santentzgia
95Jndret & zainz ingionse?
Mo quai spo far tras la Scrittüra,
Usche eir tras la Stamparia
O nœbels duns da Deisse.

     15. Un nœbel dun ais la Scrittüra
[f. 25a]         100Pero a lœntsch trapassa.
A quella eir; la Stamparia

Da partuot quella rasa.
La Bibia, sco tuot autras Arts
Per tuot ilg muond, in tuot linguagks

105O mùravlgiusa chiausa!
[p. 464 modifica]
     16. Quel dun th’ha fat, ô Engadina

Teis Deis; cun auters plüse,
Timpaisa pür da quel adünna
Quaunt grond say ilg seis üse,
110Ma nun ais vis in noss pagiais
Quai chia danœff drizad sü ais,
In ilg comœn da SCUOLLE.
     17. Tras quai vain ilg teis nuom rasad
In zuond bler lous dalg muonde,
115Et dapartuot fich aduzad
Da suom infin ilg fuonde,
Cudaschs vengen a gnir Stampads
Et vy, e naun partuot rasads,
Latins, & Taliaunse.
     12018. Lur a dschflurir vain ilg teis nuom

Aint in la Christantade,
[f. 25b]         Chi ais nossa Religiun,
Partuot vain quai rasade

In Raginoms, Citads, Düchiadis,
125A pauck, a pauck, aint in plüs giadas
Cun gronda müravalgia.
     19. Chia cudaschs saigien m’nads utruo
Stampads in nos pagiaise,
Ingiün udyt nun ha amuo
130D’utruo mnad pro chi ns’aisse,
E ngiara bod ünna müdada
Tras metz da lgieut bain allatrada
Ch’nuo vain in nossas terras.
     20. Pür lura indret vainsch a vair
135Ilg Dun chia Dieu t’ha fatte,
Et quaunt grond chia quel say, eir crair
A t’mnar quel nœbel tratte,
Quel Deis guard’bain a nun schmanchia.
Mo da tuot cour saimpr’alg ludar
140Finna chia tü hast flade.
     21. Els metzs lapro chi sun duvrads
Eir quai guard’nun schmanchiare,

Eir quels par quai den ngir predschads
[f. 26a]         Dieu voul tschert chiastiare
145Chi schbùt’ils seis, quel schbùt ad el,
[p. 465 modifica]
Et salvad vain per infidel

Da Dieu, e da lgieute.
     22. SAR JACHIAN DORTHA, da vulpera
Ilg Juvan; sasch tü SCUOLLE,
150Brick deck tras quist, mo auter d’spera
S’ha miss aint bain chiafuolle,
Per drizar sü la STAMPARIA
Et EAU con el in compangia,
Cuosts vains sparngiads ingiünse.
     15523. Brick deck hunur, mo üttel pro
Vainsch a vair Engadina,
Mo sgür tu SCUOL a lœnsch ilg plü
Vainsch ad havair adünna,
Da gronda lgieut chi vengn’per vair
160Et vossas aguas per giudair
Fortas, & Insaladas.
     24. Ach guarda quaunts duns chia Deis t’fa
In quists, & auters fatse,
Et guarda pür alg savair gra

165Con plæds, & eir con fatse,
[f. 26b]         Nun fond quai, hasch sgür da spattar
Chia Deis da quels veng a t’dschorfnar

Et t’chiastiar fich scharpfe.
     25. Dieu ns’vœlgia œlgs e cour avrir
170Ens renovar dalg tuotte,
Ch’nuo tscherchien saimper dalg servir
Zuond prompt e zainza luotta.
Taunt ch’nuo vivain, viven a Deis
Cur nuo murin eir sean seis
175Ens main’pro el in Tschêle.
     26. A quel sulet auda l’hunur
Elg chiarischem filg seise,
Jlg qual ais Jesus noss Sengur
Culg sonch Spiert tuots ün Deisse,
180D’quel la funtauna d’nos salüd
Interamang ais parschandüd,

A quel dains tuot il laude.

AMEN.