Ordinaziun davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las cuminanzas linguisticas
 |
Questo testo è incompleto. | |
Ordinaziun davart las linguas naziunalas e la chapientscha tranter las cuminanzas linguisticas
(ordinaziun da linguas, OLing)
dals 4 da zercladur 2010 (versiun dals 1. da fanadur 2010)
Il Cussegl federal svizzer,
sa basond sin la lescha da linguas dals 5 d’october 20071 (LLing), ordinescha:
1. part: Linguas uffizialas da la Confederaziun
Art. 1 Champ d’applicaziun da la 2. part LLing (art. 4 al. 2 LLing)
1 Sch’ina unitad administrativa da l’administraziun federala (unitad administrativa) prepara en ils cas tenor l’artitgel 4 alinea 2 LLing la fixaziun da finamiras strategicas u la conclusiun d’ina cunvegna da prestaziun u d’in instrument sumegliant e sche l’organisaziun u la persuna respectiva è activa en l’entira Svizra, examinescha ella, sche:
- a. criteris u finamiras, che correspundan a las pretensiuns da la 2. part LLing,
duain vegnir integrads en las finamiras strategicas u en ils instruments;
- b. disposiziuns da la 2. part LLing duain vegnir decleradas sco applitgablas sin
la via d’ordinaziun.
Art. 2 Chapaivladad
(art. 7 LLing)
1 Las publicaziuns uffizialas ed ils ulteriurs texts da la Confederaziun ch’èn destinads a la publicitad ston vegnir formulads en tut las linguas uffizialas en moda adequata, clera e chapaivla sco er tenor ils princips dal tractament linguistic egual da las schlattainas.
2 Las unitads administrativas prendan las mesiras organisatoricas ch’èn necessarias per garantir la qualitad dals texts.
3 Tar il tractament linguistic egual da las schlattainas ston vegnir resguardadas las atgnadads da las singulas linguas.
CULF 2010 2653 1 CS 441.1 441.11lingua 2 441.11
Art. 3 Rumantsch
(Art. 11 LLing)
1 La Chanzlia federala coordinescha entaifer l’administraziun federala las translaziuns en rumantsch e la publicaziun dals texts rumantschs.
2 Ils texts vegnan translatads en rumantsch en collavuraziun cun la Chanzlia chantunala dal Grischun.
3 La Chanzlia federala procura ch’ils relaschs translatads en rumantsch vegnian actualisads cuntinuadamain.
4 Ella è responsabla per la terminologia rumantscha entaifer l’administraziun federala e publitgescha questa terminologia en l’internet.
Art. 4 Internet
(art. 12 al. 2 LLing)
1 Las unitads administrativas mettan a disposiziun ils cuntegns ils pli impurtants da lur paginas d’internet per tudestg, per franzos e per talian.
2 Tenor cunvegnientscha cun la Chanzlia federala porschan ellas ultra da quai tschertas paginas d’internet en rumantsch.
Art. 5 Contracts internaziunals
(art. 13 LLing)
1 Contracts internaziunals pon vegnir concludids en englais, sche:
- a. igl è avant maun in’urgenza speziala;
- b. ina furma specifica da la cunvegna pretenda quai; u sche
- c. quai correspunda a la pratica usitada da las relaziuns internaziunalas da la
Svizra en il sectur respectiv.
2 Ina versiun originala en ina da las linguas uffizialas duai dentant vegnir projectada.
Art. 6 Enconuschientschas linguisticas dal persunal federal
(art. 20 al. 1 LLing)
1 Las unitads administrativas, cun excepziun da quellas che appartegnan al sectur da las scolas politecnicas federalas, procuran che:
- a. mintga emploiada e mintga emploià da l’administraziun federala haja – a
bucca ed en scrit – las enconuschientschas d’ina segunda lingua uffiziala ch’èn necessarias per exequir sia funcziun;
- b.2 mintga commembra e mintga commember a partir dal cader mesaun da
l’administraziun federala haja bunas enconuschientschas activas d’almain ina segunda lingua uffiziala e, sche pussaivel, enconuschientschas passivas d’ina terza lingua uffiziala.
2 CULF 2011 1285 ordinaziun da linguas 3 441.11
2 En cas ch’ina commembra u in commember dal cader n’ademplescha betg las pretensiuns linguisticas il mument da ses engaschament en l’administraziun federala, vegnan introducidas entaifer l’emprim onn mesiras per promover sias enconuschientschas linguisticas.
3 Las unitads administrativas porschan a lur emploiadas ed a lur emploiads ina scolaziun ed ina furmaziun supplementara linguistica en tudestg, en franzos ed en talian.
Art. 7 Represchentanza da las cuminanzas linguisticas en l’administraziun federala (art. 20 al. 2 LLing) 1 Las unitads administrativas, cun excepziun da quellas che appartegnan al sectur da las scolas politecnicas federalas, procuran che las cuminanzas linguisticas sajan represchentadas en maniera adequata.
2 La represchentanza da las cuminanzas linguisticas en ils departaments ed en la Chanzlia federala sa drizza tenor las suandantas proporziuns:
- a. tudestg: 70 %
- b. franzos: 22 %
- c. talian: 7 %
- d. rumantsch: 1 %
3 Las represchentanzas da las cuminanzas linguisticas latinas dastgan surpassar las valurs previsas.
4 En connex cun l’occupaziun da plazzas vegni guardà che la selecziun da las candidaturas che adempleschan ils criteris objectivs vegnia fatga uschia, che persunas da tut las cuminanzas linguisticas restan, sche pussaivel, en la procedura d’engaschament e vegnan envidadas en spezial a discurs da preschentaziun.
5 Las persunas ch’èn responsablas per l’engaschament resguardan – en cas da qualificaziuns equivalentas – da preferenza candidatas e candidats da cuminanzas linguisticas ch’èn sutrepreschentadas en l’unitad administrativa respectiva. Quai vala en spezial per plazzas da cader.
6 En il rapport annual davart la gestiun dal persunal, che l’Uffizi federal da persunal preschenta a las cumissiuns parlamentaras da surveglianza, vegn descrit il svilup da la represchentanza da las cuminanzas linguisticas en ils departaments ed en la Chanzlia federala.
Art. 8 Delegada u delegà per la plurilinguitad
(art. 20 al. 1 e 2 LLing)
1 L’Uffizi federal da persunal engascha ina delegada u in delegà per il mantegniment e per la promoziun da la plurilinguitad en las unitads administrativas. lingua
4 441.11
2 La delegada u il delegà n’è betg cumpetent per collavuraturas e per collavuraturs, dals quals la relaziun da lavur n’è betg suttamessa a l’ordinaziun davart il persunal da la Confederaziun3.
3 Ella u el ha en spezial las suandantas incumbensas: elavurar dumondas dal parlament e da l’administraziun davart la plurilinguitad; cussegliar, sensibilisar e sustegnair persunas ed unitads administrativas areguard la plurilinguitad en il rom da l’acquisiziun da persunal e dal svilup dal persunal; ramassar infurmaziuns e rapportar davart la represchentanza da las cuminanzas linguisticas e davart il svilup da la plurilinguitad entaifer l’administraziun federala.
4 Ella u el prenda posiziun e fa recumandaziuns en chaussa.
2. part: Promoziun da la chapientscha e dal barat tranter las cuminanzas linguisticas
Art. 9 Barat scolastic
(art. 14 LLing)
1 Per promover il barat scolastic vegnan concedids agids finanzials ad organisaziuns per:
- a. prestaziuns da basa en il sectur naziunal e regiunal;
- b. projects d’impurtanza naziunala che han l’intent da promover la chapientscha e la diversitad linguistica.
2 Prestaziuns da basa èn en spezial:
- a. il svilup ed il mantegniment d’ina rait da barat;
- b. la cussegliaziun e l’accumpagnament da projects da barat;
- c. l’intermediaziun da partenadis da barat;
- d. la realisaziun e l’evaluaziun d’agens projects da barat;
- e. publicaziuns, l’elavuraziun da meds auxiliars didactics e documentaziuns;
- f. la scolaziun e la furmaziun supplementara da las persunas che lavuran per il
barat en scola ed en l’administraziun.
3 Las organisaziuns ston ademplir las suandantas premissas:
- a. ellas ston avair l’intent da promover il barat naziunal ed internaziunal da
scolaras e da scolars sco er da persunas d’instrucziun da tut ils stgalims da scola, cun la finamira da meglierar las cumpetenzas en las linguas naziunalas;
- b. ellas ston esser vegnidas fundadas dals chantuns;
- c. ellas ston esser activas en tut la Svizra.
3 CS 172.220.111.3ordinaziun da linguas 5 441.11
Art. 10 Promoziun da las linguas naziunalas en l’instrucziun
(art. 16 lit. a e b LLing)
Per promover las linguas naziunalas en l’instrucziun vegnan concedids agids finanzials als chantuns per:
- a. projects innovativs che han l’intent da sviluppar concepts e meds didactics
per l’instrucziun d’ina segunda e d’ina terza lingua naziunala;
- b. projects che han l’intent d’intermediar ina lingua naziunala sur l’instrucziun
bilingua;
- c. la promoziun da las enconuschientschas da la lingua naziunala locala da las
persunas d’ina autra lingua avant l’entrada en la scola primara.
Art. 11 Promoziun da las enconuschientschas da l’emprima lingua da las persunas d’ina autra lingua
(art. 16 lit. c LLing)
Cun l’intent da promover las enconuschientschas da l’emprima lingua da las persunas d’ina autra lingua vegnan concedids als chantuns agids finanzials per lur mesiras a favur:
- a. da la promoziun da concepts per l’instrucziun integrada en la lingua e cultura d’origin;
- b. da la furmaziun supplementara da las persunas d’instrucziun;
- c. dal svilup da meds d’instrucziun.
Art. 12 Center da cumpetenza scientific
per la promoziun da la plurilinguitad (art. 17 LLing)
1 A l’institut da plurilinguitad da l’universitad e da la scola auta da pedagogia da Friburg (institut) vegnan concedids agids finanzials per sias prestaziuns da basa ch’el furnescha en il rom da la perscrutaziun applitgada en il sectur da las linguas e da la plurilinguitad.
2 L’Uffizi federal da cultura (UFC) fa ina cunvegna da prestaziun cun l’institut; questa cunvegna cuntegna ina incarica da perscrutaziun.
3 Prestaziuns da basa èn en spezial:
- a. la coordinaziun, la direcziun e la realisaziun da l’incarica da perscrutaziun;
- b. il svilup ed il mantegniment d’in post da documentaziun;
- c. publicaziuns davart la plurilinguitad;
- d. l’accumpagnament e l’evaluaziun da praticas d’instrucziun;
- e. la collavuraziun en raits da perscrutaziun naziunalas ed internaziunalas e la
participaziun a l’activitad d’organisaziuns scientificas.
4 Per survegnir agids finanzials sto l’institut: lingua
6 441.11
- a. sviluppar e manar ina rait che cumpiglia las instituziuns da perscrutaziun da
tut las regiuns linguisticas dal pajais che sa participeschan a la perscrutaziun applitgada en il sectur da la plurilinguitad e surpigliar en quest connex ina funcziun directiva sco center da cumpetenza scientific;
- b. realisar agens projects, uschenavant che la cunvegna da prestaziun prevesa
quai;
- c. realisar projects per incumbensa da servetschs federals che na tutgan betg al
champ da l’incarica da perscrutaziun sco er projects per incumbensa da chantuns u da terzas persunas, dentant mo, sche las incumbensadras ed ils incumbensaders sa participeschan en moda adequata als custs da realisaziun.
Art. 13 Sustegn d’agenturas da novitads
(art. 18 lit. a LLing)
1 Agids finanzials pon vegnir concedids ad agenturas da novitads d’impurtanza naziunala, sch’ellas:
- a. han ed adempleschan ina incumbensa da la politica da chapientscha;
- b. rapportan da temas da la politica da linguas, da cultura e da chapientscha da
tut las quatter regiuns linguisticas.
2 In’agentura da novitads è d’impurtanza naziunala, sch’ella publitgescha regularmain infurmaziuns en almain trais linguas naziunalas.
Art. 14 Sustegn d’organisaziuns e d’instituziuns
(art. 18 lit. b LLing)
1 Agids finanzials pon vegnir concedids ad organisaziuns ed ad instituziuns d’impurtanza naziunala senza finamira da rendita, sche lur activitad concerna almain in’entira regiun linguistica e sch’ellas mettan novs impuls en almain trais dals suandants secturs:
- a. promoziun da la convivenza da las cuminanzas linguisticas e da la scuntrada
da las culturas dal pajais;
- b. promoziun dal mantegniment e da la derasaziun da las linguas naziunalas e
da lur culturas;
- c. promoziun da l’interess per la creaziun litterara en Svizra sur ils cunfins linguistics or;
- d. elavuraziun dal tema «acquisiziun d’ina lingua» e publicaziun da lavurs latiers;
- e. sensibilisaziun da la populaziun per la plurilinguitad individuala e collectiva
ed intermediaziun tranter las cuminanzas linguisticas;
- f. realisaziun da lavurs da basa davart il mantegniment e davart la promoziun
da linguas betg territorialas ch’èn renconuschidas uffizialmain da la Confederaziun.
2 L’autezza dals agids finanzials vegn calculada tenor: ordinaziun da linguas
7 441.11
- a. la structura e la grondezza da l’organisaziun u da l’instituziun;
- b. il gener e l’impurtanza da l’activitad u d’in project;
- c. la qualitad e l’effect da las mesiras;
- d. las atgnas prestaziuns e las contribuziuns da terzas persunas.
Art. 15 Sustegn da projects da communitads
(art. 18 lit. c LLing)
1 Agids finanzials pon vegnir concedids a projects da communitads, sche quests projects concernan almain dus dals secturs tenor l’artitgel 14 alinea 1.
2 L’autezza dals agids finanzials vegn calculada tenor:
- a. il gener e l’impurtanza da l’activitad u d’in project;
- b. la qualitad e l’effect dal project;
- c. las atgnas prestaziuns e las contribuziuns da terzas persunas.
Art. 16 Agids finanzials per translaziuns
(art. 19 LLing)
1 Agis finanzials per translaziuns pon vegnir concedids ad organisaziuns ed ad instituziuns per lur activitad da communicaziun en las differentas regiuns linguisticas, en spezial per la communicaziun cun persunas, a las qualas è destinada lur activitad d’utilitad publica.
2 Las organisaziuns e las instituziuns ston ademplir las suandantas premissas:
- a. ellas ston esser activas en almain trais regiuns linguisticas;
- b. ellas na dastgan avair naginas finamiras da rendita;
- c. ellas ston avair in’activitad d’utilitad publica;
- d. ellas ston esser politicamain e confessiunalmain neutralas;
- e. ellas ston ademplir ina incumbensa ch’è relevanta per la politica da linguas e
da chapientscha e lur activitad sto avair ina impurtanza en l’entira Svizra.
3 Organisaziuns ed instituziuns che survegnan agids finanzials tenor l’artitgel 14 n’han nagin dretg sin agids finanzials per translaziuns.
3. part: Sustegn dals chantuns plurilings (art. 21 LLing)
Art. 17
1 Cun l’intent da promover la plurilinguitad en las autoritads chantunalas ed en las administraziuns vegnan concedids als chantuns plurilings agids finanzials per ademplir lur incumbensas particularas, e quai en spezial a favur: lingua
8 441.11
- a. d’incumbensas da translaziun e da terminologia per la communicaziun entaifer ed ordaifer il chantun;
- b. da la scolaziun e da la furmaziun supplementara linguistica e professiunala
da las emploiadas e dals emploiads chantunals en dumondas da la plurilinguitad;
- c. da projects che han l’intent da sensibilisar la publicitad per la plurilinguitad.
2 Cun l’intent da promover la plurilinguitad en il sectur da la furmaziun vegnan concedids als chantuns plurilings agids finanzials per ademplir lur incumbensas particularas, e quai en spezial a favur:
- a. da l’acquisiziun da meds didactics per l’instrucziun linguistica;
- b. da la scolaziun e da la furmaziun supplementara linguistica da las persunas
d’instrucziun;
- c. da projects che han l’intent d’intermediar ina lingua naziunala sur l’instrucziun bilingua sin tut ils stgalims da furmaziun;
- d. da projects che han l’intent da laschar frequentar l’instrucziun en in’autra
lingua uffiziala dal chantun sin tut ils stgalims da furmaziun;
- e. da projects che han l’intent da promover il e-learning.
4. part: Mantegniment e promoziun da la lingua e cultura rumantscha e taliana en il chantun Grischun
Art. 18 Mesiras generalas en il chantun Grischun
(art. 22 al. 1 lit. a LLing) Cun l’intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura rumantscha e taliana vegnan concedids al chantun Grischun agids finanzials en spezial a favur: a. da mesiras ch’il chantun prenda en ils suandants secturs: 1. instrucziun linguistica en scolas publicas, 2. activitad da translaziun, 3. publicaziuns en rumantsch ed en talian, 4. promoziun da la plurilinguitad entaifer l’administraziun chantunala, 5. mantegniment e promoziun da l’identitad linguistica e culturala; b. dal sustegn da projects da terzas persunas che han l’intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura rumantscha e taliana. Art. 19 Sustegn d’organisaziuns e d’instituziuns (art. 22 al. 1 lit. b LLing) 1 Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads surregiunalas d’organisaziuns e d’instituziuns rumantschas en ils suandants secturs: a. svilup e renovaziun da la lingua; ordinaziun da linguas 9 441.11 b. instrucziun da la lingua e cultura rumantscha ordaifer la scola; c. svilup e realisaziun da mesiras che han l’intent da mantegnair e da promover il rumantsch; d. cussegliaziun, intermediaziun e documentaziun; e. publicaziuns per uffants e per giuvenils. 2 Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads surregiunalas d’organisaziuns talianas en ils suandants secturs: a. svilup e realisaziun da mesiras che han l’intent da promover la lingua e cultura taliana; b. publicaziuns davart la lingua e cultura taliana; c. svilup e gestiun d’in post da documentaziun per la lingua e cultura taliana. 3 Ils agids finanzials da la Confederaziun cuvran maximalmain 90 pertschient dals custs totals da l’organisaziun u da l’instituziun.
Art. 20 Promoziun da l’activitad editoriala rumantscha
(art. 22 al. 1 lit. c LLing)
1 Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair chasas edituras rumantschas che han la finamira da promover la litteratura rumantscha.
2 Questas chasas edituras ston publitgar ovras rumantschas. Ellas ston en spezial:
- a. tscherner e lectorar ils texts;
- b. organisar la stampa e la producziun;
- c. promover la distribuziun.
Art. 21 Agids finanzials per mantegnair e per promover il rumantsch en las medias
(art. 22 al. 2 LLing)
1 Al chantun Grischun vegnan concedids agids finanzials per sustegnair agenturas da novitads.
2 Questas agenturas da novitads ston en spezial:
- a. furnir mintga di prestaziuns redacziunalas en rumantsch, e quai cun texts e
cun maletgs;
- b. resguardar ils idioms rumantschs sco er rumantsch grischun;
- c. metter a disposiziun lur prestaziuns redacziunalas a las medias en furma
electronica. lingua
10 441.11
5. part: Mantegniment e promoziun da la lingua e cultura taliana en il chantun Tessin
Art. 22 Mesiras generalas en il chantun Tessin
(art. 22 al. 1 lit. a e c LLing)
Cun l’intent da mantegnair e da promover la lingua e cultura taliana vegnan concedids al chantun Tessin agids finanzials en spezial a favur:
- a. dal sustegn da programs e da projects da perscrutaziun en il sectur scientific;
- b. dal sustegn da programs e da projects en il sectur linguistic e politic-cultural;
- c. publicaziuns d’impurtanza speziala per la promoziun da la lingua e cultura
taliana;
- d. occurrenzas davart la lingua e cultura taliana.
Art. 23 Sustegn d’organisaziuns e d’instituziuns
(art. 22 al. 1 lit. b LLing)
1 Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per sustegnair activitads surregiunalas d’organisaziuns e d’instituziuns, en spezial per:
- a. projects che han l’intent da mantegnair e da promover l’ierta culturala;
- b. mesiras che han l’intent da promover la creaziun litterara;
- c. l’organisaziun e la realisaziun d’occurrenzas linguisticas e culturalas.
2 Ils agids finanzials da la Confederaziun cuvran maximalmain 90 pertschient dals custs totals da l’organisaziun u da l’instituziun.
Art. 24 Agids finanzials per il
«Osservatorio linguistico della Svizzera italiana»
(art. 22 al. 1 lit. b LLing)
Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per l’activitad dal «Osservatorio linguistico della Svizzera italiana».
Art. 25 Agid finanzial per translaziuns
(art. 22 al. 1 lit. c LLing)
Al chantun Tessin vegnan concedids agids finanzials per translatar ovras en talian u dal talian, sche questas ovras han ina impurtanza speziala per il svilup da l’identitad culturala dal chantun.
6. part: Execuziun
Art. 26 Dumondas
1 Dumondas per agids finanzials tenor ils artitgels 9 e 12 fin 25 ston vegnir inoltradas a l’UFC. ordinaziun da linguas
11 441.11
2 Dumondas per agids finanzials tenor ils artitgels 10 ed 11 ston vegnir inoltradas a la conferenza svizra da las directuras e dals directurs chantunals da l’educaziun publica (CDEP). La CDEP trametta vinavant las dumondas a l’UFC, agiuntond ina recumandaziun.
3 Las dumondas ston vegnir inoltradas mintg’onn, nun che la cunvegna da prestaziun prevesia insatge auter.
4 Ellas ston vegnir inoltradas fin als suandants termins:
- a. dumondas tenor ils artitgels 9 fin 11 e 13 fin 16: fin ils 31 da mars da l’onn,
per il qual l’agid finanzial vegn dumandà;
- b. dumondas tenor ils artitgels 17 fin 25: fin ils 31 da december da l’onn precedent.
Art. 27 Procedura
- 1 Davart las dumondas per agids finanzials decida l’UFC.
- 2 La procedura ed ils meds legals sa drizzan tenor las disposiziuns generalas da la lescha federala davart l’organisaziun giudiziala.
Art. 28 Urden da prioritads
- 1 Tut ils agids finanzials vegnan concedids en il rom dals credits permess.
- 2 Sch’ils agids finanzials dumandads surpassan ils meds disponibels, fa il departament federal da l’intern – sa basond sin l’artitgel 13 alinea 2 da la lescha da subvenziuns dals 5 d’october 19904 – in urden da prioritads, tenor il qual las dumondas vegnan giuditgadas.
Art. 29 Pajament dals agids finanzials
1 Ils agids finanzials tenor ils artitgels 9 e 12 fin 25 vegnan pajads da l’UFC.
2 Ils agids finanzials tenor ils artitgels 10 ed 11 vegnan pajads da la CDEP.
7. part: Disposiziuns finalas
Art. 30 Aboliziun e midada dal dretg vertent
L’aboliziun e la midada dal dretg vertent vegnan regladas en l’agiunta. 4 CS 616.1lingua 12 441.11 Art. 31 Entrada en vigur Questa ordinaziun entra en vigur il 1. da fanadur 2010. ordinaziun da linguas 13 441.11
Agiunta
(art. 30)
Aboliziun e Midada dal dretg vertent
- I
L’ordinaziun dals 26 da zercladur 19965 davart agids finanzials per mantegnair e promover la lingua e cultura rumantscha e taliana vegn abolida.
- II
Las ordinaziuns qua sutvart vegnan midadas sco suonda: ... 6 5 [CULF 1996 2283] 6 Ins po consultar las midadas en il CULF 2010 2653. lingua 14 441.11