Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/582

Da Wikisource.
574 Balthasar de Castelberg

Nus vengin sin quella Fin, suenter ’lg Autruidament apostolic

I. Ampruar ner examinar, qual seig ilg milger Calender.

[p. 5] II. Mussar c’un seig obligaus ilg milger da prender si.

S. Paulus exhortescha en nies Text dad ampruar tuttas Causas, a da prender si quei c’ei bien; ad en I. Cor. 14, 40. cumond’el, ca tuttas Caussas dein daventar deschentamein a cun Urden — tuttas Causas — gi el. Consequentamein essen nus er obligai quest Andruidament en Reschguard d’ilg Quint d’ilg Temps ner d’ilg Calender dad observar. En noss’

I. Part.

Vein nus counou dad ampruar ner examinar qual seig ilg milger Calender.

A cou eis ei oravont tutt da saver a da metter quest stateivel Fundament: ca ’lg antir Temps — Gis, Meins, ad Onns ston vengir regulai ad andrizai ent sco Deus vult, quei ei, suenter ilg Curs d’ilg Solelg, ilg qual Deus, sco nies Salvader gi, Matth. 5, 45. lai ir si sur Buns a Mals; a c’ilg antir Spazi da Temps. ent ilg qual quel ha da currer tras ilg Zodiac *) ner da far sieu grond Viadi, a da turnar puspei ent ilg medem Lieuc, ei suenter ’lg Andruidament a Probatiun d’ils pli gronds a perderts Astronomus a Philosophs 365. Gis, 5. Uras, 48. Minutas, a 48. Secundas **) ilg qual Spazi da Temps ven numnau ner fa ora un Onn.

[p. 6] Ilg Calender ei counou nagut auter c’un accurata Divisiun d’ilg Onn, ner d’ilg Temps c’ilg Solelg ha da far sieu grond Viadi, suenter l’Ordinatiun divina, en Gis a Meins. — A quest Calender ei da treis Sorts. Ilg Calender Julian; ilg Calender Gregorian; ad ilg Calender renovau, ner reformau.

a) Ilg Calender Julian deriva nou da Julius Cæsar, un Imperadur a Tyran pagaun, ilg qual ha quel avont circa 1830. Onns, tras un tschert Astronomus cun Num Sosigenes laschau fixar ilg Onn en 365. Gis, a 6. Uras: ilg qual ei suenter ilg Curs d’ilg Solelg sisura notau, a dad ils Perderts comprobau buc andreig. A quest eis ilg Calender velg, suenter ilg qual nus Grischuns vein andrizau ent nies Temps.

b) Ilg Calender Gregorian ha ilg Num suenter ilg Papa Gregorius ilg XIII. ilg qual ha vieu c’ilg Calender Julian seig buc andrizaus ent andreig suenter ilg Curs d’ilg Solelg, ad ha counou moderau ilg Calender Julian a faig or da las Uras a Minutas ca restan sura d’ils 365. Gis, un Gi intercalar. — A vasentsura c’ilg Calender Julian fov’aunc surada quei ________________

*) Thierkreis.

**) Sco un’Ura ha 60. Minutas, aschia ha er una Minuta 60. Secundas, ad una Secunda 60. Tertias.