Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/628

Da Wikisource.
620 Georg Anton Vieli

et ei para che enstailg quellas dissolver e passar buffatgiamein suenter la rischun, e tener ne considerar lins sco lauters suenter sias qualitats e marets, sche ston ins aung palpablamein ver, che quella veglia partida austriaca ha seligiau ensemē e fatg sc’in monopolium, che bunamein nagin auter che de lur creatiras survegnien charges vid la directiun u en la regenza cantonala, et ei glei de tumer, sche quei veng bucca remediau, sche podess forza vignir requiriu per quei ed autras circumstanzias tier il auctur dil act de mediaziun, e la consequenza savess curdar ora deplorabla per biars che secreien d’esser iñocents, et iñocents en paucs, pli paucs che sc’in manegia. Ussa leins pia mirar co ei saves vignir faitg per quietar enpau quellas lamentaschuns, che paran che segien las pli vivas; e para che las pli grondas hagi il cumin della Cadj, muort quei ch’el ha mo dus mess tier il cusselg grond — e quei savess maneivel vignir remediau tras ina nova generala organisaziun, dil qual ei schon dau in’entschata ferma, e necessaria cun divider il cantun en nof parts, u kreis, et ei schon sco figurau, co il cantun pli anavon duess vignir organisaus. Scadin bein patertgiã patriot veng bucca schar encrescher de far in ping sacrifizi per mantinement della libertat, pasch e ruauss; aber er’en quella consideraziun che mintgin buffatgiamein possi guder ils privilegis a proporziun bucca mo dils beins privats ch’el gauda, sunder er’a proporziun della situaziun a riguard dellas industrias. Il cantun grischun dividius en 9. kreis, u districts savess vignir formaus en 3. ligias mintgia 3. kreis, e fuss raschuneivel muort ils caus, et autras comissiuns generalas, che schiliog sin il pei present ei la ligia grischá e resta adina prejudicada a riguard la directiun, sco era a riguard las gravatorias generalas, et aschia eis ei bucc’auter che raschuneivel che la ligia grischa gaudi era ils privilegis a proporziun dellas gravatorias.

[f. 3ar] 10mo Il kreis Vorder Rhein, che conteng ils cumins della Cadj, ilg velg cumin d’Uorz, Sursaisa cun Surcuolm podess vignir consideraus per il petschen a riguard dil diember dils habitons. En quei kreis savess vignir carschentau duas vuschs tier las redunonzas grondas u generalas u cusselg grond; e sco il cumin della Cadj ei partius en 4. cuorts savess mintgina haver siu mess, il cumin d’Uorz et il cumin de Sursaissa cun Surcuolm havess era mintgin siu mess, et aschia fuss per quei kreis 6. vuschs.

11mo Divider pia vinavon ils kreis suenter quei system, e schar a mintgia kreis 6. vuschs, sche port’ei 54 vuschs sill entir cantun, e las autras sco superfluas stuessen necessariamein ir’en, et en consideraziun dellas finanzas dil cantun aung enpau prifiteivel.

Scadin dils 9. kreis separtaschen en quella moda e quella divissiun savess vignir fatgia, che a mintgia cuminitat a siu tur in mess alternativamein, sco era mintgia 3. kreis formar ina ligia, mintgia ligia siu cau, e