Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, X.djvu/334

Da Wikisource.
306 P. Albuin Thaler


b) L’istess interess ha tegnü P. Theodos pels orfans ed aters uffaunts, chi sun quasi büttats ora sül stradun e dovran perquai dubel pissèr. A fin cha eir quels gnissan educats ed instruits, ha’l drizz’aínt l’institut da Paspels, chi sa rechatta preschaintamaing a Löwenberg; allà vegnan instruits ad ura preschainta 50 puobs.

c) Duoi oñs avaunt (1855) aveva’l fundà il gimnasi per stüdients, — il collegi „Maria Hilf“a Schwyz; quel collegi vegn frequaintà añualmaingda plü co 300 stüdients; da 1855—1874 era allà professor il Revm Sigr uais-ch, Joh. Fid. Battaglia. Plü co 1200 stüdients haun fat lur stüdis allà.

II°. Sco bun patriot ed il plü grond filantrop della Svizzera s’ha demossà P. Theodos in sias instituziuns, chi avevan da servir als povers ed amalats. Da per tot, ingiu’ch’el era, as podevan imprometter ajüd e consolaziun tots ils poverets. Tot las intrapraisas in favur dels povers non grattiettan, ma jüdar voleva’l a tots ed in tot reguard. Sia massima era: „Ingiu’ch’eu vezz, chi maunca ailch, e ch’eu podess jüdar, nhai tut quai per üna manifestaziun della voluntà da Dieu, ch’eu dess provar almain.“

a) Seis ideal foss stat, da jüdar als povers lavuraints nellas fabricas e da dar lavur a quels, chi non avevan ningüna adequata occupaziun. Nellas intrapraisas in quist reguard non era’l fortünà: sia intenziun ais bain statta lodavla, ma seis podair era limità, in quista guisa ha stovü inrescher eir el la vairdà quai, cha ’l pöet disch:

„Scha la fortüna ta ria,

Non mauncarà compagnia;
Pigla quella da tai cumià,

Sarasch da tots bandunà.“

b) Pü fortünà ais stat P. Theodos in sias instituziuns in favur dels amalats. A quella fin s’ha’l dat fadias pella fondaziun del hospital da s. crusch a Cuoira l’onn 1851. Per realisar quista idea feva’l murdieu; el ais it aint in Italia fin a Neapel; il papa Pio IX. il ha animà, da continuarsias impraisas ed al ha dat üna favuraivla reccomondaziun; plü tard mandeva’l muoingias, dad ir a rovar; quellas piglettan sü collettas dürante 8 onns e quai a Baviera, Austria, Boèmia, Ungaria ed Italia. — Con quista almosna podeva gnir fabrichà a Cuoira il hospital ed in quel chattan albierg da 60—90 amalats ed ais dunque ün benefizi taunt pella città co pel chantun intèr. Finura hauni guardà ora allà a var 2500 amalats.

c) Per dar a quel hospital üna ferma fondamainta e per dirasar ora sias intrapraisas a favur dels povers amalats, ha fundà P. Theodos l’oñ 1855 l’institut da muoingias della s. crusch ad Ingenbohl, chi ha ossa 4500