Pagina:Poesie siciliane.pdf/223

Da Wikisource.
419 d. chisciotti e sanciu panza 420

NOTE DEL CANTO PRIMO.

  1. Michele Scervantes celebre autore della vita di D. Chisciotte, scritta elegantissimamente in lingua castigliana, e poi tradotta in diversi idiomi.
  2. Allude a ciò che ne ha scritto il sopracitato Scervantes.
  3. Allude alla varietà dello stile, con cui e scritto questo poema forse per isfuggire la monotonia, difetto di cui sono stati accusati molti celebri poemi.
  4. Governo promessogli da Don Chisciotte per indurlo a servirgli da Scudiere e Compagno nelle sue avventure, e nelle da lui sognate conquiste.
  5. Nome che Don Chisciotte, ad imitazione degli altri Cavalieri Erranti, aveva imposto al suo cavallo.
  6. Allude ad un’altra celebre avventura descritta dallo Scervantes dove l’eroe s’era contrastato con due mulini a vento, credendoli Giganti; e che poi convinto dello sbaglio, sospettò in essi una magica metamorfosi.

CANTU SECUNNU.


ARGUMENTU.

     Spusa la Sorti lu Capricciu pazzu;
E vennu li vicenni ’ntra la terra;
L’Eroi s’addubba cu pani, e tumazzu;
E ’ntra voschi, e vaddati, scurri, ed erra;
Sanciu s’impuzza, e lassa ’ntra ’mbarazzu
Don Chisciotti, a cui fannu cruda guerra
Li cani, e pri prodigiu di la sorti,
Nun fu manciatu vivu st’omu forti.
1
     È fama chi creatu già lu munnu,
Da principiu fu seriu, e regulari;
E cui turnava a raggirarlu in tunnu,
Nessuna novità putía truvari;
Giovi, chi lu squatrau da capu a funnu,
Previtti chi duviacci tediari;
Pirchì una cosa, ancorchì bella e ricca,
Quannu è sempri la stissa, puru sicca.
2
     Pirtantu malcontentu, e dispiaciutu
Di tuttu chiddu, chi avía già criatu,
Onninamenti lu vulía abbulutu,
Chi l’uniformità cci avía stuffatu;
Quannu un pinseri novu, e cchiù saputu,
Patri di la politica di statu,
Dissi: sia variu tuttu, e sia mutabili,
Nè sia cosa a lu munnu firma e stabili.
3
    Furmatu ’ntra l’idia stu gran progettu,
Di fari tuttu variu a l’infinitu,
’Na Putenza cci misi pri architettu,
Ch’in nostra lingua sona lu Murritu;
Alcuni cchiù limati pri rispettu
Di Giovi, chi l’á sempri favuritu,
Lu chiamanu Capricciu da caprittu,
Chi sauta comu crapa, e mai va drittu.
4
     Chistu è ’n’estrattu, o sia ’na quinta essenza
Di fantasii di fimmini, e sculari,
D’allevi di scritturi, e d’un’immenza
Quantitati di genii singulari.
Giovi cu la profunna sua scienza,
Li misi in una storta a distillari:
Junci l’estri poetici, e cci aduna
Li venti cu li fasi di la luna.
5
     A tutti poi sti essenzi preparati
Si cci vannu ad uniri da se stissi
Li giuramenti di li ’nnamurati,
La fidi di li spusi, e li prumissi;
Chisti uniti a li primi, e distillati
Doppu diversi moti, e varii ecclissi,
Fannu un bottu, la storta s’arrimazza,
S’apri, e nni nasci ’na putenza pazza;
6
     Cu chista lu gran Giovi novu versu,
Novi ordini a lu munnu dari vosi;
Ti cunsignu, cci dissi, l’universu;
Presedi a li vicenni di li cosi,
Novu, invostanti, variu, e diversu;
Cancia modi, costumi, ordini, e dosi
Jeu ti lassu a la testa di l’affari,
In piena libertà di fari, e sfari.
7
     E dittu fattu lu supremu Giovi
Si nni acchiana a l’Olimpu spinsiratu,
E abbenchì fogghia d’arvulu ’un si movi,
Senza chi d’iddu cci fussi accurdatu,
Iddu però pri certi arcani novi,
Chi la scienza sua si á riservatu,
Pilotu, chi a timuni sulca l’unni,
Lassa fari a li causi secunni.