Rätoromanische chrestomathie X/Volksgebräuche/Pleds et untruncs da Santa Maria

Da Wikisource.
Volksgebräuche - Pleds et untruncs da Santa Maria

../Üsits da Lü Rätoromanische chrestomathie XI IncludiIntestazione 16 maggio 2023 75% Da definire

Volksgebräuche - Üsits da Lü Rätoromanische chrestomathie XI
[p. 350 modifica]

Pleds et untruncs da Santa Maria.

Pled da dumonder ina juvna per sia spussa.

(Ineditum nach Ms. StaM.)

[f. 30r] Eug evaj tagni difarentas vuottas occassiun et l’onur da giodair sia compagnia sun tramailgs publics & privats & in chiassa sia & naj [p. 351 modifica]expremànta seis bel proceder & bratar verss maj, la pro observ eug in sia perssuna bellas jnternas qualitats & virtüts chi splenduran sco la spiritualla figlia regalla, chi ais gloriusa dadaint vart — bain schi conssideront quists fats tuots, naj da temp in temp fat mias meditatiuns in maj vessa, da far ün pais plü serius con ella alla dumonder per mia spussa & muglier & usche, tras providentia divina manifestar mia intentiun & sincera amur ch’eug naj verss ella. — sün ferma persvassiun chia Dieu maina meis cour sco l’ortulaun maina laua davo laqual Prv., 21 & la far quella dumonda, sch’ella vuol esser mia amada spussa, cun spraunza chia Dieu jnclina eir seis cour verss maj, & ch’ella vegnia am dar üna resporsta adaquata & favoraivla & briechia negativa mo affirmativa. — Roônd Dieu cha el voglia incliner seis cour verss maj & far chia meis giavüsch saja compli Amen.

Pled da invüder a nozas.

(Ineditum nach Ms. StaM.)

[f. 19r] Siond ais statta la volunta dal Suprem da manar tras sia Providentia meis sr. cusdrin, e nev et la virtussa juvna N N nel venerabel stadi matrimonial, stabili inter els, las quallas impromischiuns, els haun la dumeng passada tras ün venerand minister da Jesu Christi fat publichiar avaunt üna solena raspada, con intentiun per il prossena marcurdi da retschaivar lur solena coppollatiun — et uschea in tallas conjontüras et occorentias il sr. spuss et junfra spussa, schi ais il dessideri da lur cours procurni da salegrar con sincërs amis et paraints chi vegnen invüdats in lur chiasa perche quels possen salegrar con els et retschaiver üna cenat vin sün quel di chi sara il di da lur nozzas, chi ais lalgrettia da lur cours, uschea vains expres comond da parte noss sr. spuss dinvüder eir sia parssuna in lur solenitat nuptiala chi cun sia riguardabla pressentia d’honurar la compagnia con cioe giavuschain da vair la bonta dans porscher obedientia.

Resposta.

(Ineditum nach Ms. StaM.)

[f. 19v] Lur pressentia in chiassa mia m’ais zuond agreabla postüt a pudair incler a che fin im fond con tuota bonta l’invitatiun alla solenita nuptialla. Eug sun obligia d’ingratiar distintamaing al sr. spuss et Jungfra spussa per lur amur et bonta a maj demostrada et sara obediaint a lur missiun.

Pled da dumondar da far comparair la spussa.

(Ineditum nach Ms. StaM.)

[f. 22r] Esendo il sr. spuss giavischa da maj in seis nom dess dir che vegnia pressenta sia spussa — & conssideresch bain chia da maj gnis [p. 352 modifica]retscherchia bler & plü, eug am chiat inabil da coreschponder tenor oblig, volg dimena solum dir duoj pleds alinguad.

Grond ais il Segnier miraculus sun sias ovras in nomber da sia sapientia non ais ingiün, scheva il raj dal Segnier David psalms 145. El ha fat la terra con sia forza stabilli il muond con sia sapientia & ha distais ils cêls con seis intelet a tschantscha con Jeremia in sia profecia nel 31 ct el ha forma il crastiaun in ün mod exalent & admirabel & fatt per ün dominatur da attras creatüras psalm, 8 il Segnier ais quel chi retscha & guvern ogni chiausa & mediante ha plaschü alla divina providentia da compagniar in il stadi dal soinch matrimuni al sr. N N alla Junfra spussa N N haviond la dumengia passada fatt dar nel sainch taimpel la publicatiun, spetant il di de hoz da retschaiver la copulatiun, schi stando esser al ovra praparad giavüschains chia la Junfra spussa vegnia pressentada, accio non saja da dovrar attras forgas, perche in cass difarent essens qua üna gronda compagnia praparats con armas da fö & da pil alla defaissa da noss sr. spuss & protestains chia sia Junfra spussa vegnia pressentada accio at possa far ils pass neccessaris al scop da seis desideris. Dessiderains una pronta executiun.

All pled in resposta da preschainter la spussa.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 232] Essendo qua noss sr. Vetter chi in noma dal sr. spussa ha fatt ün bell & grond dischcuors, il qual mobligiescha eir a maj in nome da mia Junfra neza, da far sia defaissa con il sequaint meis debol discuors. Schi certamaing chia las ovras dal Segnier sun grondas & incomprehensiblas — in l’ovra della creatiun perche tras il pled dal Segnier sun fats ils cels & e tras il fla, da sia bucca tuot lur excercit scheva David nel psalm 33 in lovra dalla providentia scheva l’hom dal Segnier Job chial Segnier guarda finna la extremita dalla terra & da ordinaunza ogni chiaussa Joh. 28. ogni chiausa ais avaunt & tuots fats cunssisten in el scheva Paullus Collo 2, in el vivainssiens movantains & eschens Act. 17. tras el sun tuotas chiaussas Rom. 11 & il profet dall Segnier Jeremia in sia profecia in il 10 cap. scheva Segnier eug cogniosch la via dal crastiaun non ais in sia pussaunza el raj dal Segnier Salamon scheva chial cour dal crastiaun ais nel maun dall Segnier per il manar sco ad el bain plascha simpisse dumena chia zainza parmission & el vulair da Dieu non dvainta ingiüna chiaussa — & al dir quia da meis sr. paraint des esser dvanta impromissiun matrimoniallas dintraunter las perssunas del menzunadas schi vullains chia tuot gietta in pasch & concordia accio el non haja da dovrer la forza per far comparair sia Junfra spussa, impero chial ens detta qualchia contrasseng accio [p. 353 modifica]nus non sa sbaglian chia nus non gnissen con una atra in pe da quella chia seis cour ama.

Pled da far preschaintar la spussa avaunt co ir in basselgia.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 28r] Jacob haviond servi a Laban per sia Rahëll sett ons quals dal amur chel la porteva pareten sett dits — schi slaschond fermamaing sün la parolla da Laban disch dam mia spussa perche meis temp ais compli; il, term da seis accord eira compli. Jacob prantendeva jüstamaing sia spussa, per pudair in plü streta uniun con ella. L’authur da quaist matrimuni eira il Segnier chi veva prospera il viadi da Jacob e mana quel pro sia parainta alla dumonder per sia spussa et muglër. Il martrimunj chi ais ün stadi usche considerabel et il fondamaint dels aters duoss stadis chi consservan la sosietat humauna, perche quel ais institui da Dieu s’ vessa traunter nos prüms padernuors Adam et Eva tras la providentia divina dal qual ogni chiassa deriva et guvernada, perche in Dieu vivains nus e’ ns moventains. — Meis sr. paraint il, N N, ha avaunt qualchia temp gnü l’honur da cognioscher et praticar et tramagliar alchiuns vuottas la figlia dal N N, uschea chia las bellas virtüts et qualitats da quella juvna haun jnvolla il cour vers ella, mediante la divina direxiun ch’el ha palaissa avaunt qualchia temp seis intent con la dumonder per sia spussa et muglër, el ha obtegnü üna risposta favorabla ch’el ais intrat con in jnpromischiuns matrimoniallas con contanteza da seis padernuors et dalla jntera honorata parantella. Quistas lur impromischiuns matrimoniallas haun els fatt publichier la dumengia passada tras ün venerand minister da Jesu Christi avaunt üna intera respada nella chiassa dal Segnier et hoz ais noss sr. spuss risolt da retschaiver la solena confirmatiun, perque sco Jacob giuvüscha a Laban sia spussa, et chia quella compara per podair prosequir seis viadi verss il taimpel per river a seis scopo et dessideri, il sr. spuss disch dattam mia spussa impromïssa & accordada perche meis term ais compli, con spraunza chia quella am vengnia tenor apussaivleza al datta et manada quia, senza contraditiun, contra spraunza chi gnis fatt qualchia opossitiun e inpedimaint et contrast contra ragione schi ais provist con üna bain ampla compagnia da seis paraints et amis chis s’ meteraun a sia defaisa els haun bain mangia et bain bavü tuot glieut da curaschi munits cun armas da fö et talient sperain chia nossa contrapart non gniara a sopponer, accio landrora non nasches consequentias, vivains dimena con spraunza chia ils afars possan tuots in buna harmonia, et chia il Segnier banedescha eir quist noff per con sias richias benedictiuns Amen. [p. 354 modifica]

Resposta per far preschainter la spussa.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 28r] Eug naj senti chia meis sr. cusdrin ha proponü exelentamaing seis dischcuors davart il stadi matrimonial, et ha mossa cleramaing chia quel haja Dieu svessa per seis authur siond chia el ha quel stadi institui nel paradis terest traunter noss prums pardavaunts Adam et Eva, quaj afirmains eir nus cha tuottas chasas grondas et pitschnas derivan della divina direxiun. Et chia senza la divina volunta inguotta po dvantar — schi quant pü il stadi matrimonial ün stadi usche ponderus et considerabel sco quel ais la bassa da tuots ils stadis, ün stadi honorabel a riguardo otras raschuns.

imo permur quel ais institui da Dieu svess nel stadi dals jnozentia dentaunt il crastiaun steva orna et fitta con limagna divina in perfeta justia santita.

2do. Il matrimuni ais institui et ordina nel paradis terest per che eira üna figüra dal cel.

3to. Noss salvader svess ha vuglü nascher d’üna vergina mo gia impromissa in matrimuni, el svessa ha honora con sia pressentia las nozas da Canan in Galilea et fat il prüm miracul müda laua in vin et suott figiüra da quel stadi vain represchanta in la soinchia scritüra la spiritualla uniun chi ais traunter Christ et sia baselgia et in quel soinch stadi bleras prussas perssunas haun vivü con contanteza et tema dal Segnier. Noss sr. paraint ha eir mossa co Jacob tenor seis accord fatt con seis söerr Laban ha pretais sia spussa la bella Rahäel, justamaing in que consentins eir nus perche el veva sarvi fidelmaing per ella set onns, meis sr. cusdrin ha dit et pratenda chia il sr spuss N N da vair tramaglia e pratica publicamaing el privatamaing la figlia dal N N juvna d’honur ornada cun bellas et bleras virtüts, cha quatras seis cour ais stat comovanta da manifestar sia amur dalla dumonder per sia spussa et mugler, el ais stat favori da sia dumonda, chi haun stabilli il grup dal matrimuni, lur impromischiuns, cun statas la dumengia passada nella chisa dal Segnier publichiadas, et hoz fuos seis intent chia sia spussa compares, per pudair far seis viadi verss la chiassa dal Signier et obtegnier la solenna copulatiun.

Supra que scha meis sr. Vetter vuol far pretaisas, stoal avaunt co preschainter la juvna, gnir legalmaing con provas chial matrimuni sea stabili con pardütas degnias da feda, et pegniers suficiaints chia talla impromischiun sea fatta con conssentimaint da seis padernuors et prossems paraints, gniond que aproba non sara fat ingiüna resistentia m’ha in cas contrari con sias imnatschas non ens fal ingiüna tema perche da nossa vart vainssi üna [p. 355 modifica]compagnia ressaluta et ferma con armas da fö et da talient glieut curaschusa chi haun . . .

Pled da manar la spussa in chia.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 17v] Tras suprem direxiun sun eug intrat nel stadi matrimonial con mia spussa quia pressenta et la völg huossa manar in chiasa mia per abitar con ella, giavüsch chia Jesus il spuss da nossas ormas aintra con nus in nossa chiassa, quel hafda in mez nossa oeconomia cun sia divina providentia & pressentia da grattia & porta con ella ogni desiderata benedictiun et contanteza via da nossas ormas & corps e ’ns retscha con seis soinch spiert accio da quel retschüts & illüminats passantar noss dits in tema dal Segnier fond ouvras plaschaivlas à dieu, accio possen saemper viver in pasch, inua ais pasch amur e chiarita qua ais cun sia benedictiun, aviond fini nossa dimora qui in quista val da peregrinatiun; ens fetscha il Segnier artavels dellas nozzas cellestialas Amen. viva mia Jungf[v]er spussa e la compagnia.

Fuorma da giavüschar vantüra üna müsta.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 18r] Esendo tras providentia divina dalla qualla ogni chiasa dependa et zenza la qualla inguotta po d’ vantar schi naj santi chia eir els sun intrats nel soinch stadi matrimonial schi mia obligatiun retscherchia das gratular supra Voss nof stadi, gio del auth cël ogni [f. 18v] dessideratta benedictiun ch’els poassan passantar insembel in sincëra chiarittat, in contina corrispondenza matrimoniala in la pratica da piettat Amen.

Un ater pled da giavüschar vantüra üna müssta.

(Ineditum uach Ms. Stm.)

[f. 18v] Sun informa chia tras dirextiun divina lur perssunas sun unidas insembel nel stadi matrimonial — schi meis oblig ais dals giavüschar dal Segnier ogni prosperitta et felicita, via lur ormas et corps, in quista vetta et in la beada æternita, Dieu retscha lur perssunas accio possen viver inssembel in vaira pietat — Dieu detta a lur perssunas quel nobel dun da sanda ett da bels et bain gratiats uffaunts. Amen.

Untrung sun nozzas.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 18v] Homorathissma. compagnia sun informa cha avaunt qualchia temp, ritornond trais studients oder candidats da noss pajaias grischun, gniven da Zürich steten, sur nott a Vallastad — la saira stond a maissa [p. 356 modifica]sur tschaina fetten els la prova qual inter ells fuos il plü capaci cun plü cuorts pleds chi ma ais possibel da giavüschar tuot bain, corporal et spiritual et ætern ad una perssuna our dalla soinchia scrittüra con qualchia bel dit.

imo. Il plü velg proponitt seis votum in quaists pleds bels et substantials, cioe ch’el vules dir solum quists pleds.

/ Il Segner saja a taj grattius /. Schi chia que comprenda tuot bain via al orma et corp, il che ais püra varda perche cura il Segnier ais gratius ad üna perssuna schi quella ha part da sia gratia & sch’ella ha part da sia gratia dalla gratia dal Segnier, schi quel ais l’unic fond amaint dal salüt dal Crastiaun Eph. 2 cap. — la gratia dal segnier al basta in tuot sias deblezas 2 Cor. 12 el po dir con Paulo tuot quei ch’eug sun eug tras gratia, üna tal perssuna ha part dalla remischiun da tuot seis puchiats Gall. 2. quella ais con Dieu reconcilliada Rom. 5 — quella posseda pasch in sia consientia et trapassa ogni intelet, tuotas chiassas ston servir in seis bain Rom. 8. et ais ûn ertavel dalla vitta aeterna. Rom. 6. V. 8.

2do. Later camarat propona in seis vottum in cuorts et substantials pleds, cun dir ch’el per giavüschar bain ad una perssuna vuless dovrer solum quists pleds — / Il saung da Jesu Christ ta netaja da tuot teis puchiats I Joh. 1. Cap. eir quaist ais ün exalent et bel giavüsch ad üna perssuna, perche il saung da [f. 19r] Jesu Christi ais l’unica lavonda chi po il crastiaun purifichiar da tuot sias ovras mortas — el vain glorifichia in cël, et posseda tuot bain in tera. — David disch Bea quel crastiaun al qual seis pucchiats sun perdunats.

3tio. Il plü juven candidat disch, eug völg dovrar per giavüscher tuot bain corporal et spirittual a üna perssuna solum duoss pleds chi comprenda tuot cioe quists duoss. / Il Benedi dals Benedits ta Benedescha / et in varda quists duoss pleds comprenden tuot perche cur Dieu l’esentia discha chi ais il Benedi dals Benedits, Dieu Benedi in æternum in et ils quals tuots ellets sun Benedits cun Benedictiuns gio dals auths l’ous Efh. I Cap. benedescha chi ais tuot bon perche que chia Dieu Benedescha resta Benedi in æternum sco disch il ray David völg dimena giavüschar chial Segnier il Benedi dals Benedits — Jesum tras seis merit eir quaist nof per et nof conjugals Benedescha via da lur ormas et corps con ogni benedictiun e contanteza in quaista vitta in æternum. Amen. [p. 357 modifica]

Ün untrunc.

(Ineditum nach Ms. StM.)


1.
[f. 23r] Sr. spuss giavüsch licencia
Con tuota revarentia
Duoss pleds qui da tschantschar
Sur vuss & Junfra spussa.
5Perssunas allegrussas
Tuot bain da giavüschar.
2.
Dieu sdetta soart vantüra
Il Segnier sa parchüra
Da tuot mal et astent
10Dieu s’ detta pasch algrettia
D’ogni soart contanteza
& auther dutsch badent.
3.
Tuot bain chia vuss asvessa
Con vossa leungua istesa
15Savais dessiderar
Quaj volglia far il Segnier
Chia vuss possèt obtegnier
Chis fetscha allegrar.
4.
El auza sia fatscha
20Sur vus tras sia grazia
& saja gratius
Sia vista eir splendura
Sur vuss in scodun urra
Sco sur ils auters pruss.

5.
25Chia vus amar adünna
Sa posset da contina
Sco Cristus ha ama
Sia basselgia chiara
Sia spussa nobla rara
30In crett & chiarta.
6.
Il Segnier sincoruna
Tras sia grazia buna
& ar benedictiun
Via corp & ormas vossas
35Viver accio ch’ vo posett
Con conssollatiun.
7.
& cur chi ais sia voglia
Da tuor davint da doeli
In cel in il aetern poss
40Ch’ vu posset con algrettia
Il muond zainza tristeza
Gugent laschar davoss.
8.
Qaist ais qui chi agura
Da noss grond Dieu sü sura
45Il voss intim ami
Viva la compagnia
Clingia con allegria
Intaunt ch’eug baif a qui.
Amen.


Un ather untrunc.

(Ineditum nach Ms. StM.)


1.

[f. 23v] M’ chiat obligia siond a qua
Con ogni sapientia

Con far untrungs
Da amiss buns
5Tenor Experientia.

2.
Verss noss sr. spuss
Usche eir nuss
& Junfra spussa aquia
Vlain giavüschar & agurar
10Chia Dieu tras grazia sia.

[p. 358 modifica]


3.
Pasch detta a dels
Our seis ots cêls
Accio in contanteza
& haviond vivü nel mond a qui
15In cel in tuot algrezia.
4.

[f. 24r] Possen rivar
& abratschar


Jesu spuss da gloria
Con el la star & jübillar
20Haviond obtegnu vittoria.
5.
Usche finesch & aguresch
A tuot la compagnia
La buna nott
& pasch a tuots
25Amen, dvaint uschea.


Un auther untrunc.

(Ineditum nach Ms. StM.)

1.

[f. 24r]             Untruns avaunt stat comanza
Ais alla fin pro maj riva

Schi völg eir eug quels confirmar
Con bon intent da cor rovar
5Chia dess als voglia benedir
Hoz & eir per lavegnir
Con nobels duns da suringio
Chial spiert divin als steta pro.
                          2.
Dieu als fetscha erens da seis rusche
10Els maina in cel pro il vair agne
Viva lur allaj hoz copullada
Viva tuota lur chassiada
E quist ais meis ultim giavüsch.
Dieu ens maina dadaint seis usch,
15Usche finesch meis sainpel röf
E non im chiat in stiadi da dir plu

          Amen, viva la Compagnia.


Pled da dumonder Mantinadas.

(Ineditum nach Ms. StM.)

[f. 30r] L’authur del sonch matrimuni ais suletamaing il suprem creatur & consservatur d’ogni chiassa in cel & in terra, chia ogni creatüra ha seis esser et movimaint & vitta. Chia gniaunca ün chiave da noss chieus non pot crodar zainza sia volunta Mth. 10.

Tras divina providentia eschens informats chia sia perssuna saja intrata in quel venerabel stadi matrimunial la segonda votta, jnua ais l’ obligatiun mia & da tuots quists honorats juvens prümieramaing dals gratular [p. 359 modifica]supra lur nof stadi aguro[n]d dal Segnier ogni bramatta benedictiun & fillicita via vossas ormas & corps, accio chels possen esser spussats in Christi in vaira cretta, vivond in pasch, amur e pieta a gloria dal suprem et salüd ætern da lur ormas. Amen.

In ultra savarauni il velg stillo & ussaunza dals juvens [f. 30v] ch’els haun l’athorità da gnir a dumonder mantinadas als guaifds & guaifdas. A quel fin & par mantegnier l’üssaunza praticada da lur velgs drets, ais quia quista honorata compagnia da juvens a dumonder a sia perssuna mantinada, sco eir aviond gnü taunt curaschi da rumper aïnt nel sardin dalla Juventüna & tor orra üna dallas bellas rössas senza parmischiun dingiun qualla lascha gronda increschantüm a juvens e juvnas cioe per seis bel proceder & real tratar con tuots, lur dumonda conssista in 20 somas vin bun per proceder bain Pero scha Vsria oder sia Perssuna procedess in bella maniera con quista honoratta compagnia da juvens schi chiataroni saimper bun effet & amur verss ell & remetter a lur bonta et fats giaron bain per seis interes ajurante tuots a dels dal cêl ogni bain in Christo Jesu. Amen.