Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/823

Da Wikisource.

Il Novellist II 815

il carr stava in grand tgaun per manadira, il qual Fabian haveva de dirigier sco viturin dell’expediziun industriala. L’intêra familia della camanna era raspada inturn il carret. Maester Vedrin squasset aunc ina gada il maun a sia muglier e det allura il command de se metter in moviment. In „hio!“da Fabian, et il Bello comenzet a trer il carret e prest svanit la caravana or’dals égls della familia, la quala restet a casa.

II.

Dal temps cura che ils factums, ils quals nus requintein in questa historia, succedettan, percurreva da tota sort genira la Rhäzia. Parlèrs e molets et auters vagahunds giravan dad in liuc a l’auter, e savens vegnivan era intêras bandas de Zigeuns nella terra. Dad ina policia saveva ins pauc et aschia haveva tot quella schenta liber pass in nossas valladas e viveva sin crustas dels contadins. Ina fitg noscheivla influenza sin il pievel havevan ils Zigeuns, ils quals nutrivan sco indivinaturs las numerusas superstiziuns, allas qualas na solum las classas inferiuras del pievel eran suttapostas, dimperse era ils magnats e la signuria. Da quel temps dava que aunc tenor l’opiniun generala strias e striuns et ins fageva da lez temps aunc process criminals cun da quella paupra schenta et ardeva femnas veglias, las qualas havevan la disfortuna de vegnir in suspect de haver priu part del barlott. Las torturas, las qualas la striamenta stovevan star ora avant ils tribunals criminals, ein sgrischeivlas, e que eis oz il di grev de capir, co ils humans han da lez temps hagiu tals cors de tormentar paupra schenta fin a la mort, per far dihir (confessar) delicts e caussas, dallas qualas ils inculpai savevan sezs nagut. Quellas persecuziuns da paupra schenta innocenta durettan fin alla seconda metad del secul passau et il Grischun fuva ina dellas davosas terras, che voleva desister de rostir (brassar) femnas veglias, perquei che ellas fagevien plievia e tempesta e da quellas caussas pliras. Era quella primavèra fuva ina numerusa banda zigeuna arrivada nella Rhäzia e haveva se campau dador la citad de Cuera nella selva sur Masans. Quella schenta haveva fabricau qua pliras camannas et erigiu tendas per lur habitaziuns. Da qua inora fageva la banda in diversas partiziuns excursiuns nel conturn della citad e nellas vischnauncas limitrofas. Inganar ils contadins et ingolar (involar), quei era lur principal mistregn; da speras practicavan els era il art d’indivinaturs. Mo la vera sedia da quella genira restet la selva sur Masans, nua che la regina de quella banda teneva sia residenza, ina [p. 136] femna veglia, brutta, d’ina corpulenzia extravaganta. L’opiniun publica attribuiva a quella femna ina sapienza supernaturala, et ins credeva generalmein, che ella sappi indivinar tot ils misteris del futur; perquei haveva ella grand concurs. In sia tenda misteriusa comparettan schenta da