Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/915

Da Wikisource.

L’uniun dels dialects rhätoromans 907

Simils sviaments ün catta aunc divers pro l’i; ma negüns sun d’importanza, et ün vezza subit, che facilmein ün po cattar una unica forma per quests plaids, capibla senza negüna stenta a tots dialects. Jeu scrivess ils plaids sura citai, me tenend a lur derivanza; prim, schimia, çinc, inviern, infiern, farina, via, vita, Avril, spigia, figl, figlia, fin, tempriv, vischin, scriver, morir, motiv.

Il vocal o.

Er il vocal o ha nels divers dialects ses sviaments; el se müda in: u, in a, ie, ö, ou, uo, üe, oa, sco mussan ils [p. 49] sequents exempels: co, cu, sco, scu; codesch, cudisch, cudasch; colur, calur, culur; cola, coala; mort, moart; cor, cour; crodar, crudar, curdar; corn, tgiern, tgüern; poder, puder, podair, pudair; content, cuntent, containt, cuntaint; contentar, cuntentar; forar, furar; fora, foura; formicla, furmicla, furmia; nos, nies, vos, vies; oss, iess, üess; ansol, ansiel, uzöl; lavurar, luvrar; honur, hanur anur; dolur, dalur; nom, num, non nun; tot, tut, tuot, tout; nobel, nöbel, niebel; molin, mulin, muliɳ, mulegn; adovrar u dovrar, duvrar; rogar, rorar, rugar; gloria, gliergia; orar, urar, urer; corp, tgierp, tgüerp, chierp; oraziun, uraziun; dorma, dierma, solegl, sulegl, solaigl; rodlar, rudlar, ruclar, formar, furmar; folla, fulla etc.

Er in quests plaids eis la vera forma facilmein da conoscher e po quella er esser adoptada da scodün dialect senza negün scrupel, stante che mintga infant la po conoscher senza longs studis. Jeu scrivess dunque quels plaids citai: co, sco, codesch, colur, cola, mort, cor, crodar, corn, poder, content, contentar, forar, fora, formicla, nos, vos, oss, ansol, lavurar, honur, dolur, nom, non, tot, nobel, molin, adovrar u dovrar, rogar, gloria, orar, corp, oraziun, dorma, solegl, rodlar, formar, folla etc.

In divers plaids derivants dal latin u italian ils Engiadinès müdan l’e in ö, u salvan er l’ö latin, scrivend p. e.: ögl (öl), öli, fögl, göc (gö), föc (fö), pönitenza, fratant che ils auters dialects ils scrivan: égl, fégl, ieli, economia, giuc - giec - giac, fiuc - fiug - fiec - fiag, penetienza - panatiensca etc. Jeu me regorda aunc, che il redactur M. Capaul da Breil adovrava er l’ö in simils plaids nel „Amitg dil Pievel“, il qual compareva nels anns quaranta a Coira in dialect sursilvan. Il medem redactur Capaul adovrava er nel medem fögl menzionau l’ä latin, almeins beinduras, ma na consequentamein. Ieu sun della persvasiun, che ün podess facilmein adoptar quest ö engiadinès in tots dialects, correspondend quel il meglier alla derivaziun dels plaids e fagend el ultra de quei fin all’autra confusiun; sco ün la catta