Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/981

Da Wikisource.

Notizias historicas sur l' origin della Societat Rhæto - romana 973

Notizias historicas sur l' origin della Societat Rhæto - romana.

(Annalas I, p. 7 — 9.)


La radunanza beneventet unanimamein l' intenziun da formar üna societad rhæto - romana, e menzionettan plürs votums la granda importanza e l' organisaziun de quella. Signur Largiadèr, directur del seminari de magisters, deploret, che nellas scolas romanschas ün perdi tant temps prezius cun voler imprender duas linguas. Cun energia el admonit tots beinpensants Romanschs all' activitad, per saver correspunder als bisögns urgents, che seien avant maun nellas scolas romanschas. El descriva cun buna favella in dialect della Vall - Müstair la granda importanza che üna societad romanscha podessi haver et indica diversas vias, sün las qualas ün possi arrivar ad ün favoreivel success.

L' instructur della lingua romanscha al seminari de magisters det üna descripziun dellas scolas romanschas, basada sün proprias experienzas, e per raschun che quella musset paucs favoreivels resultats nellas scolas, el prendet in caulda protecziun ils magisters romanschs e musset cun evidentas argumentaziuns, da non voler pretender da quels quei che sei impossibel. El demanda, in qual möd e maniera ils magisters dovessien sezs saver imprender romansch, stante che ün fetgi quasi nagut per els e per lur scolas. Blers magisters hagien hagiu negüna autra instrucziun romanscha che quella, la quala els hagien reçerta nella scola elementara e forsa aunc dad ün auter magister autodidact sün l' intêr terrèn della lingua romanscha. Il magister stetti qua [p. 8] avant üna grandiusa e difficilissima lavur cun mauns vöds e sei dunque nel medem ambrugl sco il famegl, il qual dovei cupitgar üna giganta planta senza ils necessaris utensils, senza ne segür ne resgia!

Signur prof. Sgier p. m. favellet sur l' organisaziun della societad e sur l' importanza, las difficultads e las preziusas qualitads della lingua romanscha.

Signur Lorsa, dall' Engiadina aulta, sustenet in special l' intenziun d' aschi prest sco possibel procurar al pövel romansch üna grammatica romanscha. … El era dell' opiniun, che per mez d' üna tala il pövel romansch vegni cun il temps er ad ün linguatg literal, scrit da tots Romanschs, cumbein che mintgün resti da speras, sco quei sei er il cas in auters linguatgs, pro siu dialect special.

Signur Bina, dall' Engiadina bassa, cattet medemamein, che la differenza … dels dialects romanschs consisti plütost nella differenta pronunciaziun, che nels plaids e nella construcziun sezza; il sei dunque cun la dretga premura cert possibel d' arrivar ad üna plü granda uniformitad che quei, che sei da present il cas. Non seien ils dialects la caschun, che blers Romanschs del temps present scrivien mal e discurrien mal il romansch; tgi non imprendi üna lingua, cert non daventi ün eloquent oratur in quella. Er ils contadins tudescs non seien grands oraturs e versai scribents in lur