Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VII.djvu/360

Da Wikisource.
346 Nott da Porta

mezon, lura fon las fortezas tuottas splanadas, l’on sequaint 1513. Güden il Princi Sortia stat scatschá datcheu pro ’l Milanes; il qual süsura cedet à Svizers ê Grischuns tuot quai chi hven tut aint, è pertgneva viavant prol’ Milanês, l’Imperadur Maximilian Ano 1518. ha eir accordà als Grischuns il posess da la Vutlina, & il Rai da Frantscha Francisco 1: svess davo schatscha ils seis, Ano 1523. Vigur dalla Lia æterna fatta culs Grischuns, [p. 45] s’ha desdit per saimper da sia pretaisa vers la Valtelina & Contadis, tenor haveva cedü agia Ano 1516 ad els, sco eir als Svizers, las podestarias chi posseden amo in il Milanês, Al Ovaisc da Coira fo concess Ano 1514. da podair trametter da minchia quatter Governadurs, per el ün, ma siond ch ’l nun ha datt ne pövel ne daner à tor aint Clavena è seis Castell, sco eir in quella greva guerra chi han tgnü cul Medicin Ano 1525. è davo, sper il laig da Com, ingio ils ha custâ bler povel è proviant schi fo Ano 1530. accordà da voluntà cul Ovaisc, ch ’l ceda a las Lias tuot seis drets, & rezaiva or dil Zoll minchia dus ons 573 fl. 24 cr. & usché fo confirmà Ano 1584. & düra hoz in di.

La Valtelina vain dils scripturs velgs è novs fich ludada, sur tuot las vals dall’Europa, l’es dalettaivla ê fich früttaivla, sia lungeza es da 60. millas Italianas, oder 10. Todaiscas, Clavena es da 3. millas Todaiscas, seis vin trapassa in bontà, è vain manâ in blers è lontans pajais, é combain vain fat bler don da tampeistas & aguazuns, schi s’quinta però, chia tras l’on intêr, ün di güdond l’auter, da l’üna ò l’autra vart vegnen or dil pajais condüttas 100. Samas al di è plü, in Comüns buns ons. Il Comün proverbi es, chia l’intrada dalla vall possa gnir partida in 5. parts, la 1. sia dil Princi, la 2. dallas Baselgias, la 3. dils Nöbels, la 4. dils lavuraints, & la 5. dallas ruvinas & aguazuns.

Tanter auters schaschinamaints chi da temp in temp sun fats in quella vall, per il mal natüral da quella Natiun, es Anno 731. da dus buops Morizs da [p. 46] Tiran, saschinâ avant la porta di Palazi, il Podestà Hercules de Salis da Grüsch, ün juven fich da vagla & amà, cun occasiun da volair sparagliar quels duos chi s’ battevã quà cun grond fracàss, subit sün la nova conturblusa, mo ven ils Comissaris dallas Lias con servitüt inarmida, fèn il Process a Tiran, cunter il Bap ün rich Speziêr, chi hvett proviss seis filgs saschins con spenda, & la Terz’istessa, permur chi nun sunen stuorn subit á prender ils malfattûrs, il palazi dil bap gni fat splanar da font ora dils Contadins istess cun blera lavur, in mez il lö ingio la chiasa eira, fo missa üna Collonna d’infamia con l’inscriptiun dil Crimen, ün grond Capital da Filips, miss quà in salvo dil Bap, ha stovü la Clastra dar nan sot pèna da gnir ruvinada ò arsa, il Bap fo manà in Perschunia Eterna a Sonder, è be in quaì, ch ’l hvet obtgnü davo gratia da gnir liberà