Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VII.djvu/97

Da Wikisource.

Alchiünas Bellas et Nüzaivlas Histoargias 83

seis successuors zieva el, numnedamaing Astyages et Darius, haun aregno ün temp, sune els [f. 70a] alladavous tuots gnieus dscharischos our. Il pü davous Rag dals Persers eis sto Darius Codomannus, ilquel eis gnieu vit da Alexandro il grand, et uschea eis la Monarchia dal Persers gnida in maun dals Græcs.

La Terza Monarchia eis steda dals Græcs. Lur capo eis sto Alexander il grand, ilquel nun ho sulettamaing vit Darium et ils Meders u Persers, mo squasi tuot il muond mis suot sa subjectiun. Alexander eis moart zuond juven, et zieva el eis la Monarchia gnida in maun dals Romauns.

La quarta et davous Monarchia eis steda quella dals Romauns, et eis be que imperi romaun, mo bain imminuieu, in ilquel sun hoatz in di ils Tudais-chs. Aunz chi’huossa ho eir la Græcia partuchio tiers quel. Mo huossa l’ho piglieda aint il grand Türck et uschea spartieu l’Imperi. Il prüm authur u fundatur da quista quarta Monarchia eis sto Cajus Julius Caesar. No da quist Julio Caesare sun tuots quels, chi sun gnieus zieva el infin in huossa, gnieus anomnos Caesares, eis taunt co Imperaduors. Quist Julius Caesar ho hagieu ün uschea excellent ingieni et judici, chia el tuot ad üna gieda dad ün medem temp ho pudieu lêr et scriver, dicter ad oters et tadler, et uschea fer 4 [f. 70b] chiosses adüna vouta. Quist sulaiva dicter ù der aint ad üna gieda 4 chiartas da diversa materia ù chiosses. El eis sto uschea spert et ingienius, chia el ho savieu da tschantscher da tuot que chi eis suot il sulalg. Ho scrit divers cudaschs, ilsquels pero sun tuots pers our dvart ün, chi eis aunchia avaunt maun, davart la guerra francesa, in ilquel el descriva tuot las guerras, chi’al ho el fat et mno. 50 giedas eis el sto svessa in battaglia, et uschea ho l’suparo Marcum Marcellum, ilquel ho hagieu 29 battaglias. Dad’el, in las guerras et battaglias chi’al ho hagieu, sun gnieus mazos 1192000 sudos dals inimichs, sainza las vitoargias, chi’el ho obtegnieu in las guerras civilas. In principi da sieu aredschamaint eis quist Julius Caesar sto zuond prus, bening et ludo, mo zieva tauntas vitoargias eis el sto gnieu ün po grandêr et superbi. Inuonder chia 60 nœbels Romauns ’s haun collios insemmel incunter el, da l’amazer, intraunter ilsquels eis eir sto Brutus et Cassius. Üna gieda füt el admonieu [f. 71a] dad’ün da seis buns amichs, chia nun l’daiva ir que di in cussalg, tres üna chiarta. Ma siand chia el nun havet peida da lêr la chiarta, perchie chia d eira gnieu Spurina, ilquel chi’el tgnaiva eir per ün bun amich, a l’fer prescha, chi’el gnis, et dimena giet el in la la chiesa dal cussalg et gnit amazo alo da seis perseguitedars cun 23 pugnaledas ù feridas, chia el havaiva 56 ans. Il prüm, chi cumanzet a l’metter maun, fût quist Spurina, chi eira gnieu a l’cumpagner. Ils moarders pero nun sun fügieus lur chiastiamaint, perchie üngiün da quels nun passet 3 ans zieva, chia

6*