Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/1129

Da Wikisource.
2233 quaerito quaero 2234

quadro, perticae dolantur in quadrum, Col. 8, 3, 7: trasl., come t. t. retor., redigere omnes in quadrum numerumque sententias, disporre con ordine e armonia, Cic. or. 208; cfr. ibid. 233.

quaerĭto, āvi, ātum, āre (intens. di quaero), cercare con zelo, con ardore, I) propr.: A) in gen.: alqm, Comici e Catull. B) partic., cercare == cercare di procacciarsi, di procurarsi, lana ac tela victum, Ter. II) fig., domandare con ansia; volere o cercar di sapere per filo e per segno, alqd, Comici.

quaero, quaesīvi, quaesītum, ĕre, I) cercare, andare in cerca, 1) propr.: α) di ess. anim.: αα) ess. anim.: te ipsum, Ter.: suos, Caes.: Hectora per acies, Ov.: juvencum per nemora et lucos, Verg.: quaeritur huic alius (un avversario), Verg.: quaeritur (si cerca uno), qui tantae pondera molis sustineat, Ov.: quaesitus matri (dalla m.) agnus, Verg.: e così filia matri est quaesita, Ov.: liberos ad necem, Cic.: alqm ad poenam, Eutr. ββ) c. inan.: portum, Caes.: Indiam, Curt.: terras, Ov.: locum, in quo etc., Curt.: domicilia sibi, Curt.: escam in sterquilino, Phaedr. β) di sogg. inan.: quod natura cibum quaerit cujusque animantis, Lucr.: per imas quaerit (Ufens) iter valles, si cerca un corso (== scorre), Verg.: mutilatae cauda colubrae... moriens dominae vestigia quaerit, Ov. 2) trasl.: a) cercare, α) == cercar di avere, di procurarsi, di procacciarsi, di ottenere, di acquistare, di guadagnarsi, brigare ovv. == acquistarsi, procacciarsi, procurursi, ottenere, αα) esseri anim.: sibi novum imperatorem, Sall.: heredem in regnum, Verg.: adversus externos militem, Tac.: liberos. cercare di procreare, generare, Suet.: justissimos viros ad administrandam rem publicam, cercar di guadagnare, Eutr.: e così melius visum amicos quam servos quaerere, Sall. ββ) c. inan.: pecuniam (di chi impresta), Nep.: opus (lavoro), Cic. e Liv.: alci venenum (cercar di avvelenare alcuno), Cic.: mortem. cercar la morte, Vell.: vitam, cercar di salvare la vita, Vell.: remedium sibi ad alqd, Cic.: locum (occasione) injuriae, Liv., ovv. insidiis, Liv. e Curt.: tempus atque occasionem fraudis ac doli, spiare, ecc., Caes.: gloriam bello, Cic., belli domique, Eutr.: alci ovv. sibi honores, Cic. e Liv.: principatum armis, Vell.: immortalitatem sibi morte, Cic.: quaesita per hoc dignitas, Sen.: di c. inan., quid sibi hic vestitus quaerit? che significa questo abito? Ter. eun. 558. β) cercare == cercare di compiere, di eseguire, dì attuare, ovv. == compiere, eseguire, apprestare, preparare; apparecchiare, fugam ex Italia, Cic.: alci ignominiam, Liv.: alci salutem malo, Ter.: dedecore potius quam manu salutem, cercar salvezza piuttosto in, ecc., Sall.: invidiam in alqm, cercar di destare, Cic.: ultionem, cercare un’occasione alla vendetta, Vell. γ) aver desiderio, brama di q.c., di alc., desiderare, bramare, volere, aspetture, esigere, Caesarem, Hor.: pocula aurea, Hor.: solatia, Curt.: novam rem publicam, Vell.: eas se tamen balneas non ex libris patris, sed ex tabulis et ex censu quaerere, Cic. δ) riguardare verso q.c. == pensare, meditare, volgere in animo, consilium, Ter.: consilia belli, Hirt. b.G.: aliquid duram in dominam, Prop.: seg. da prop. relat., quaerere ipse secum et agitare cum suis coepit, quibusnam rebus etc., Cic.: ut quaeramus, quonam modo etc., Sall. ε) coll’infin., cercare == adoprarsi, affaticarsi per, ecc., ovv. == desiderare, tendere a q.c., bramare, abrumpere lucem, Verg.: mitibus mutare tristia, Hor.: mori, Sen., honeste mori, Justin. b) consigliandosi, raginando, investigare, ricercare, far ricerca, far indagine, esaminare, considerare, profectionis tempus, Caes.: rationem perficiendi (consilii), Caes.: sed quaeramus unamquamque reliquorum sententiam, Cic.: con de e l’abl., de vita et de moribus, Cic.: de aeternitate animarum, Sen.: assol., quaero, ci penso, Ter. Andr. 683. c) cercare di sapere, di conoscere, voler sapere, informarsi, domandare, interrogare, ricercare, richiedere, α) generic.: αα) alqm, p. es. alqm a janua, ab ostio, domandar di alcuno dalla porta, Cic. ββ) alqa ab, ex ovv. de alqo, comun. con prop. interrog. (con qui, num, utrum ... an e simili), Caes., Cic. ed a.: dopo Augusto, con an e il cong., Plin. ep. e Tac.: cura tibi de quo quaerere nulla fuit, di domandar di lui, Ov.: quid quaeris? che domandi ancora? == in breve, in una parola, Cic. ed Hor.: parim. noli quaerere, Cic.: si quaeris, se tu domandi oltre, se vuoi saperne di più, Cic.: parim. si quaerimus, si quaeritis? Cic.: e si verum quaeris, Cic.: partic. sost., quaesitum, i, n., domanda, Ov. met. 4, 794; fast. 1, 278. β) di interrogazione scientifica, porre una questione; proporre, mettere innanzi, mettere in campo una questione ad alc., multa ex eo saepe quaesivi, Cic.: si quis quid quaereret, Cic.: natura fieret laudabile carmen, an arte, quaesitum est, Hor. d) interrogare giudiziariamente, inquisire, fare inchiesta, processo su q.c., rem per tormenta, Suet.: conjurationem, Liv.: de morte alcjs, Cic.: assol., ibi quaerere et judicia exercere, Liv.: de servo in dominum, dar la tortura al servo perchè deponga contro il padrone, Cic.: ma de Philota (interrogare Filota), Curt. II) pregn.: a) cercare == col lavoro, col merito, cercar di acquistare, acquistare, procurare, guadagnare, meritare, tam facile victum, Ter.: victum vulgo (di una meretrice), Ter.: argentum, Hor.: nummos aratro et manu, Cic.: rem honeste mercaturis faciendis, Cic.: fruges boum labore quaesitae, Curt.: jam diu nihil quaesivisse, Cic.: ea, quae voce quaesierat, Quint.: assol., conserva, quaere, parce, Ter.: laborans, quaerens, parcens, Ter.: nec minor est virtus quam quaerere, parta tueri, Ov.: contrivi in quaerendo vitam, Ter.: denique sit finis quaerendi, Hor.: quis hunc non putet confiteri sibi quaesito opus esse? debba procacciarsi, guadagnare q.c., Cic. — Partic. sost., quaesitum, i, n. e plur. quaesita, ōrum, n., l’acquistato, cose acquistate, Ov. ed Hor.: partic., tesori acquistati (accumulati), ante quaesita, Hor. b) cercare q.c. indarno, mirare, tendere invano a q.c., sentir la mancanza di q.c., Siciliam in Sicilia, Cic.: saepe Persas et Indos et imbellem Asiam, Liv.: occasionem omissam ovv. praetermissam, Liv.: quaerit Boeotia Dircen, Ov.: hic ego virtutem vestram quaero, sapientiam desidero, veterem consue-