Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/1390

Da Wikisource.
2755 umbraculum uncia 2756

umbrācŭlum, i, n. (umbra), I) luogo ombroso, viale ombroso, frascato, pergolato, Cic. fr. e Verg.: quindi al plur. fig., luogo appartato, tranquillo, in oppos. alla vita pubblica, Theophrasti, Cic.: doctrinam ex umbraculis eruditorum otioque in solem produxerat, scuola, sala di studio, Cic. II) ombrello, parasole, Tibull. ed Ov.

umbrātĭcus, a, um (umbra), che si trova all’ombra, fig., litterae, lettere scritte nel proprio studio, per sola esercitazione, Plin. ep.: turba Epicureorum, che vive nella quiete, piacevolmente, Sen.

umbrātĭlis, e (umbra), che rimane all’ombra, cioè a casa, cioè I) agiato, piacevole, ozioso, vita, vita contemplativa, Cic. Tusc. 2, 27: II) del discorso, conforme alla scuola, tenuto in casa, in oppos. al discorso pubblico, domestica exercitatio et umbratilis, Cic.: oratio, Cic.

Umbri, ōrum, m., Umbri, popolo italico, tra il Po, il Tevere ed il Mare Adriatico, il quale più tardi, cacciato dall’Etruria, si spinse più a mezzogiorno ed occupò un tratto di paese tra il Rubicone, la Nera ed il Tevere, Liv. 5, 35, 2 ed altr. — Deriv.: A) Umbĕr, bra, brum, appartenente agli Umbri, Umbro, aper, Hor.: sost., Umber, bri, m. (sc. canis), cane umbro, pregiato partic. per la caccia, Verg. B) Umbrĭa, ae, f., Umbria, paese degli Umbri, Cic.

umbrĭfĕr, fĕra, fĕrum (umbra e fero), ombrifero, ombroso, nemus, Verg.: platanus, Cic. poet.

umbro, āvi, ātum, āre (umbra), ombrare, ombreggiare, trasl. == coprire, matrem (la madre terra) rosarum floribus, Lucr.: umbrata tempora quercu, Verg.

umbrōsus, a, um (umbra), ombroso, I) passivo == ombreggiato, ripa, Cic.: vallis, Verg.: locus umbrosior, Cic.: quia fere aquosissima sunt quaecumque umbrosissima, Sen.: sost. plur., umbrosa, ōrum, n., ombra, crepuscolo (contr. tenebrae [tenebre, oscurità], e clara lux [chiara luce del giorno]), Sen. ep. 94, 20. II) attivo, ombroso == che dà ombra, cacumina, Verg.: salix, Hor.

ūmecto (hūmecto), āvi, ātum, āre (umectus), umettare, inumidire, bagnare, di fiumi, flaventia culta, Verg.: di chi piange, con lacrime, vultum largo flumine, guttis ora, Verg.: lacrimarum gramina rivo, Ov.

ūmectus (hūmectus), a, um (umeo), umido, bagnato, Scriptt. r. r. e Lucr.

ūmĕo (hūmĕo), ēre, essere umido, bagnato, Ov. met. 10, 509 ed altr. — Spesso partic. pres. umens, umido, bagnato, Verg., Plin. pan. ed a.: poet., umbra (noctis), umida, molle di rugiada, Verg.: oculi, bagnati di lacrime, Ov.: sost. plur., umentia, ĭum, n., l’umido, il bagnato (contr. sicca), Ov. met. 1, 19.

ŭmĕrus (hŭmĕrus), i, m., l’intera parte superiore del braccio, colla spalla, dall’omoplata e dalla clavicola (jugulum) sino all’avambraccio (ulna), omero, spalla, (ὦμος), a) delle persone, umerus dexter, Quint., laevus, Curt. ed Aur. Vict.: sagittae pendebant ab umero, Cic.: ex umeris armi fiunt, Ov.: alqm umeris subire, prendere in ispalla, Verg.: fig., comitia umeris suis sustinere, Cic. b) degli animali, spalla (comun. armus), Cic. ed a.

ūmesco (hūmesco), ĕre (umeo), inumidirsi, bagnarsi, Verg., Plin. ed a.

ūmĭdŭlus (hūmĭdŭlus), a, um (dimin. di umidus), alquanto umido, umidiccio, sugoso, linum (stelo di lino), Ov. art. am. 3, 628.

ūmĭdus (hūmĭdus), a, um (umeo), umido, bagnato, molle, liquido (contr. aridus e siccus), ligna, Cic.: materia, Caes.: nox, umida di rugiada, Ov.: regna, del fiume Peneo, Verg.: lectus, bagnato di lacrime, Cic.: lumina, molli di pianto, lacrimosi, Ov.: poet., vina, prima liquidi (ora congelati), Verg.: mella, Verg.: maria, pieni d’acqua, Verg.: Ide, ricco di fonti, Ov.: sost., umidum, i, n., umide, luogo umido, paludum umidum, Tac.: in umido, Curt.

ūmĭfĕr (hūmĭfĕr), fĕra, fĕrum (umor e fero), umido, sucus, Cic. poët. de div. 1, 15.

ūmŏr (hūmŏr), ōris, m. (indebolito da χυμός, liquido), ogni specie di liquido, umore, umidità, umidezza, I) in gen.: Bacchi, vino, Verg.: lacteus, latte, Ov.: roscidus, rugiada, Catull.: circumfluus, mare, Ov.: umor in genas labitur, lacrime, Hor.: caret os umore, saliva, Ov.: nares umorem semper habent, Cic.: plur., umores marini, Cic. II) partic., succo nutritivo, linfa delle piante, Verg. ge. 2, 381 e 424.

umquăm, avv. (unum-quam), unqua, alcuna volta, mai (contr. numquam), per lo più solo in proposizioni negative o in prop. interrogative ed ipotetiche, il cui pensiero è negativo, Ter., Cic. ed a.: non umquam, Liv.:. si quando umquam, Liv.

ūnā, avv, (unus), come ὁμοῦ, comun. dell’unione nello spazio di due soggetti (cfr. simul), nel medesimo luogo, insieme, più raram. come ἅμα, di unione temporale, in un medesimo tempo, ad un tempo, insieme; α) assol.: una adsunt, vengono insieme, Ter.: una fui; testamentum Cyri simul obsignavi cum Clodio, Cic.: qui una venerant, Cic.: erimus una, Cic.: qui una fuere, insieme con te, Cic.: stabat una, accanto, Ov.: pugnatur una omnibus in partibus, ad un tempo, contemporaneamente, Caes. β) con cum e l’abl.: amores una cum praetexta ponere, Cic.: una ire cum amica in via, Ter.: non tamen has una memorant cum corpore natas, Ov.

ūnănĭmĭtās, ātis, f. (unanimus), unanimità, concordia, Liv. 40, 8, 14 (contr. discordiae fraternae, ibid. § 11).

ūnănĭmus, a, um (unus e animus), di ugual sentimento, unanime, concorde, sodales, Catull.: fratres, Verg.: quae (res) distinere unanimos videbatur, Liv. 7, 21, 5 Hertz.

uncĭa, ae, f., una parte d’un asse o d’un tutto diviso in dodici parti, un dodicesimo, oncia, a) come moneta, 1/12 dell’asse, un’oncia, Varr. LL. 5, 171. b) come peso, oncia, uncia panis, Suet.: uncia aloës, Plin.: pauculae unciae Tyrii coloris, Suet.: tres unciae, quae ponderi deerant, Suet. c) nelle eredità, un dodicesimo, Caesar ex uncia, sed Lepta ex triente, Cic.: ex uncia heres erat patris sui, Sen.