Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/320

Da Wikisource.
615 contracte contraho 616


c. alqm conjurare, pugnare, Caes.: c. deos disputare, Cic.: num possit aut contra imperatorem aut pro imperatore dici, Cic.: sive illud pro plebe sive contra plebem est, Liv.contra come prepos, posposta al sostantivo, Verg. e Tac.: e al pron. relat., quos contra, Cic.

contracte, avv. (contractus), al ristretto, allo stretto, contrattamente, ristrettamente, habitare contractius, Sen. de tranqu. 9. 3.

contractio, ōnis, f. (contraho), contrazione, I) propr.: c. et porrectio digitorum, Cic.: brachii (contr. projectio), Cic.: superciliorum (contr. remissio), Cic.: frontis, Cic.: humerorum (contr. allevatio), Quint. II) trasl.: 1) contrazione che accorcia, accorciamento, il restringere nello scritto e nel discorso, paginae, lo scrivere stretto in fondo ad una pagina, Cic.: syllabae, contrazione nella pronuncia (contr. productio), Cic.: passiv. stringatezza, orationis (contr. longitudo, ampollosità), Cic. 2) stringimento d’animo, stretta di cuore, animi (contr. animi effusio in laetitia e animi elatio), Cic.

contractiuncŭla, ae, f. (dimin. di contractio nº II), piccola stretta, piccola contrazione, contractiunculae quaedam animi, Cic. Tusc. 3, 83.

contracto, V. contrecto.

1. contractus, a, um, part. agg. (contraho), contratto, accorciato, I) propr.: contractiores ultimi digiti, Quint.: 11, 3, 95. II) trasl., contratto ristretto, limitato, angusto, a) di luoghi e sim.: vestigia vatum, ristretto (e quindi difficile) calle, Hor.: introitus contractiores, Cic. b) di tempo, contratto, ristretto = divenuto breve, accorciato, his jam contractioribus noctibus, Cic. parad. proem. § 5. c) di voce, sommessa, calma, summissa atque contracta voce (contr. erecta et concitata voce), Quint.: contractum genus vocis (contr. diffusum, ampio, largo), Cic. d) di discorso, ristretto, stringato, conciso (contr. dilatatus, latus), quasi c. et astricta eloquentia, Cic.: illa ratio loquendi contractior, Cic. e) di condiz. così fisiche che morali, ristretto, limitato, meschino, paupertas, Liv.: quae studia (inclinazioni) in his jam aetatibus nostris contractiora esse debent, Cic.: e partic., avaro, sordido, pusilli animi et contracti, Sen. f) di pers.: a) tranquillo, pacifico, raccolto, che non si distrae per nulla, contractus leget, Hor. ep. 1, 7, 12. B) moderato, economico, nell’amministrare la casa, quis enim contractior illo est? Ps. Verg. mor. 79 (77).

2. contrartus, ūs, m. (contraho), il contrarre (un uffizio, una carica e sim.), rei, Quint. 4, 2, 49.

contra-dico, dixi, dictum, ĕre, contraddire, alci (in Cic. ed a. separato contra dicere e senza il dat., V. contra nº I, B, 2, b), Tac. Suet. ed a.

contradictio, ōnis, f. (contradico), contraddizione, discorso contrario, Quint. e (anche al plur.) Tac.

con-trăho, traxi, tractum, ĕre, contrarre, trarre insieme, I) riunendo: 1) propr.: a) contrarre, trarre insieme = raccogliere, radunare, accogliere, comun. di cose anim. (contr. dissipare, dispergere), captivos, Liv.: agrustes, Ov.: undique fontes, Ov.: jumenta a Susis, Curt.: contraxit eos studium spectaculi, Liv. Partic.: a) truppe, flotta, ecc., trarre insieme, radunare, e (con e senza in unum locum, in unum) raccogliere, radunare, concentrare in un punto, auxilia, Suet.: copias, Nep.: exercitum, Vell.: magnam classem, Nep.: naves circiter LXXX cogere contrahereque, Caes.: illuc od eo suas copias, Nep.: exercitum od impedimenta in unum locum, Caes. e Liv.: omnes od omnia in unum, Liv.: dispersos milites in unum, Sall.: naves ad exercitum traiciendum, Liv. 3) per un’intervista, una visita, un colloquio e sim., radunare insieme, fur trovare insieme, far abboccare, Scipionem et Hasdrubalem ad colloquium, Liv.: praefectos copiarum in praetorium, Curt.: partic. il Senato, Senatum in gymnasio, Justin.: pauci tantum patrum contracti a consulibus, Liv.: b) mettendo insieme, radunare, raccogliere, connettere, a) trasl.: haec (questi antichi scritti), Tac.: undique libros, Suet. B) metter insieme, ammassare, pecuniam, Val. Max.: pecuniam ex viatico amicorum, Tac. 2) trasl.: a) unire, legare in simpatia, contrahit celeriter similitudo eos, Liv.: illa (Venus) rudes animos hominum contraxit in unum, Ov. b) procurare, metter insieme un vincolo, una relazione, a) contrarre, stringere amicizia o parentela, amicitiam, Cic.: matrimonium, Justin. B) contrarre un impegno di ufficio, di negozio, di affari, assumere, incaricarsi, impigliarsi, immischiarsi in, rem, rationem, negotium, Cic.: res contractae, impegni, patti, Cic.: male contractae res, le malaugurate condizioni in cui siamo impigliati, Cic.: c. cum multis res rationesque, relazioni di negozio e commercio, Cic.: c. nihil cum alqo, non darsi pensiero di nulla, Cic.: res inter se c. emendo, vendendo, mutuum dando, Liv.: e senz’oggetto, is qui ovv. ii quibuscum contrahebat, coi quali si univa in un impegno, Cic. c) contrarre, addossarsi, accaparrarsi, guadagnarsi, cagionarsi, a) trasl.: aes alienum, Cic.: bellum, Liv.: alci ovv. sibi bellum cum alqo, Liv.: contracto iam inter Aetolos et Trallos certamine, sorto, Liv.: c. culpam, Cic.: paulum aliquid damni, Cic.: lites, Cic.: malum culpa, Cic.: contrahitur mihi negotium, cado nell’imbarazzo, Cic.: conscientia contracti culpa periculi, Liv.: contrahere sibi poenam, Hirt. b. G.: porcam, contrarre come pena, Cic.: di sogg. inan. (circostanze e sim.), aliquid damni, Cic.: offensionem, Cic.: plus invidiae quam gratiae, Justin. B) procurare, attirare, contrarre mali fisici, aa) ad altri, pestem, Justin. ßß) a sè stesso, contrarre, procurarsi, di pers., morbum ex aegritudine, Justin.: causam aegritudinis ex profluvio alvi, Suet.: II) contrarre verso l’interno, restringere, ritirare, 1) propr.: a) contrarre, ritirare accorciando, a) il volume di un membro (contr. tendere, porrigere, extendere, explicare), Cic.: collum, Cic.: erura, Ov.: brachia alci, per fargli posto, Verg.: frontem, corrugare la fronte, Cic.: e così pure vultum, Ov.: e se c. (dei polmoni, contr. se dilatare), Cic. e pass. contrahi in signif. medio, contrarsi, restringersi (contr. dilatari ovv. diffundi), contrahitur