Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, I.djvu/655

Da Wikisource.

626 Codex criminal 80 Vus auters dil landwehr, che porteis turschets a g' vehr; vus esses, o char[s] purs! ils veritabels defensurs de la patria et siu beinstar, 85 de vos affons et dil altar, ach, tgei ei bein pli bi, che defender la cadi. CODEX CRIMINAL. Concept revedius din Codex Criminal per il Cantun Grischun. Cuera, stampau en l' officina Ottoica, 1838. [p. V] Sch' ei gl' ei gieneralmegn ina difficultusa lavur, de uniformar las 5 maximas sur ils delicts, e lur proportionadas peinas, maximas che vigeschan (han lur valur) valti per tutt en las tiarras civilisadas, e de metter quellas en concordanza cun isonzas, dievers, et endrezs d' ina e l' autra tiarra: sch' ei quei bia pli difficultus en ina tiarra, nua ch' ei gl' ei tonta gronda quantitat … de tribunals criminals, e mo aschi paucs instruii et expermentai derschaders. 10 Senza dubi een ins per quella finn al auctur dil emprem concept … de nies codex criminal obligaus grond grau per haveer luvrau ora quel. La commissiun revisionala ei denton tonaton stada constretgia, de deviar (passar giu) da quei emprem concept en biars graus. [p. VI] Ella ha encoretg de lontanar (metter pli lunsch, metter d' in meun) or da quel 15 quei, che fuss bucca stau malnizieivel de saveer, al um meins instruiu, che selai legier ora tier dertgiras criminalas, che po encontercomi, mischedau cun positivs tschentaments pœnals, maneivlamegn caschonar confusiuns; ella ha ciercau de metter tutt en ina conexiun logica, e consideront las grondas diversitats della culpeivladat, ch' ha liug tier plii visas de delicts, 20 ha la commissiun sedau præmura; de schar il pli pusseivel spazi al aigien giudezi dils derschaders d' applicar la peina dil pli bass, entochen il pli ault scalem, talvisa, ch' els possien enconoscher denter il minimum, et il maximum (il pli bass et il pli ault) della peina legala, mintgiamai suenter a grondeza della cuolpa, e dellas circumstanzias mittigantas ne aggravantas, 25 las qualas existen en avantaitg ne en prægiudezzi dil delinquent. Cun bein, che tala degradaziun dils castigs selai e' gls pli bia cass il pli maneivel … fixar cun la pli liunga ne pli cuorta cuotzada dil castig de prischun, casa forza, ne cadeinas, e selai mintgiamai cun las circumstanzias, sut las qualas il delict en sees cass specials ei vegnius conmess en l' applicaziun de quel 30 [p. VII] dal tribunal criminal setz, sche ha ei pariu convenabel alla commissiun … de bucca amplificar las peinas della casa forza e dellas cadeinas, aschi ditg sco il Cantun ei bucc en cass de prender si senza ne s' il meins per il pli pusseivel bass pagament tier quellas peinas ils delinquents en sees instituts … pœnals, s' il meins da quels tribunals, che vulten surdar ad el, mo 35 bein pli tost de schar era en libertat als tribunals en cass de delicts inferiurs … l' applicatiun de auters castigs. Co la commissiun hagi encoretg de applicar las maximas val pronunciadas … sin ils delicts specialmegn tractai en quest codex, ei reservau