Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/761

Da Wikisource.

Il Novellist II 753

Grischun. Savens (sovent) giucavan vehements orcans cun la nêv e formavan insurmontabels cuflaus sin vias e trutgs (truochs) de nossas montagnas. Que era ussa gia vargau (passà) calonda d’Avril et aunc voleva l’inviern prender negina fin; novs orcans e novas cufflas vegnittan in pe della primavèra, sin la quala tot che spetgava cun granda impazienzia. Ils contadins comenzavan a temer che els stoppien laschar perir lur muvels, essend che lur fein mava a la fin. Mo quei era stau ils ultims sforzs del criu inviern; ils vehements suffels septentrionals comenzettan ussa a çessar et il Favugn intraprendet a mez Avril sia difficultusa lavur; mo el sufflet cun tanta vehemenza, che nagut gli (al) podeva resister. In circa otg dis havet el consumau la név nellas valladas bassas et in otg auters dis haveva el terrènau las spundas dellas montagnas tocan lunsch si sur las aclas. A quest serveçeivel figl del desert, che fa a nossa terra alpina la primavèra aschi buns serveçs, seguitet immediat ina buna plievia (plövgia) caulda et il effect che quella faget sin la campagna, era miraviglius. Mintga crest e mintga foppa se ornet cun il bel vestgiu della primavèra et in paucs dis era l’intêra cultura surtratga cun ina zun plascheivla cozza de bellas flurs. Da quella midada nella natura savettan ils contadins grand grau; lur muvels eran ussa or’del perigel (prievel) de stover perir per caussa de mancanza de pavel; pertgei las pastiras (pasculs) nutrivan ussa sufficientamein la muvaglia pintga e grossa.

Sin la campagna regeva ussa granda vivacitad. Ils contadins eran occupai cun lur lavurs campestras; qua vegniva ladau (biagià), la vegniva arau, semnau, arpagau cun la pli granda diligenza e l’intêra cultura simigliava in formiclèr. Sin ils pasculs (pastiras) resonavan las canzuns dels pasturs, ils penetrants accords dellas stgellas accompagnai dallas melodias della tiba. Et in quest tumult ramuravan allura aunc las valls, che tramettevan lur furiusas auas a la bassa prr per las derscher nel majestus Inn, che passava a tunant tras la bella vallada. Quella bella scena vegnit sclarida dad in bel solegl de Matg e l’aria savurava lunsch inturn dallas flurs dels praus e dallas flurs dels çerschèrs, ils quals la bun’aura del Matg haveva mess ils ultims dis in fluriziun. La sera tenettan allura ils lavurèrs (lavurants) della campagna et impau pli tards era ils muvels lur intrada nel vitg e que durava ditg avant che la canera et il tumult çesset et il silenzi nocturn prendet possess dallas stradas della vischnaunca. Quella vita lavurusa duret pliras emdas consecutivamein, infin che la granda part dellas lavurs del funds eran glivradas (finidas) e che ils muvels vegnittan caçiai nels culms.

[p. 50] Durant quest temps de granda lavur regeva per il di ora grand silenzi nel vitg de Sent. Cun excepziun d’inquala femna e d’infants

Romanische Forschungen XXX 48