Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, IV.djvu/956

Da Wikisource.
948 Gion Antoni Bühler

ün patriarch nella canorta del president e çiançiava cun üna certa dignitad, sco sche siu discurs havess ün’importanza europeica. Gia allas 9 il signur scrivan s’elevet dalla tavla e jet in siu dormitori per se metter a ruaus (repos).

Fratant che il scrivan fa siu prim sön, nus volein aunc curtamein descriver l’urden, las reglas e la vita, che da quel temps regeva in noss bagns alpins del Grischun. Ils hosps fagevan bler plü paucas pretensiuns, che oz in di. Ils hosps plü paupers spendevan fitg pauca moneida per far üna cura. La granda part della vivanda, sco carn secca, caschöl, paun et aunc autras caussas els portavan cun se da casa. Dall’osteria els prendevan da rar auter che la suppa da cauld, per la quala els beinduras furnivan aunc sezs la farina rostida. Cur il podeva tanscher, els prendevan beinduras üna fracla vin valtellinès per haver üna gada inzatgei extra. Ils mistrals, güdischs (derschaders, giraus) e scrivants et auters benestants e humens da plü granda importanza furnivan ils hosps della tavla comunabla, nomnada oz in di „table d’hôte“, et eran generalmein humens circumspectus e da reflecziun. Lur pasts consistevan quasi exclusivamein, cun excepziun del vin, in products de nossa terra. Carn d’armal fümentada e schambuns formavan la principala pitanza u tratga sün lur meisa; nursas, las qualas ün mazzava tenor bisögn, furnivan la carn fresca per rosts e diversas autras tratgas. Per dar qualche varietad alla tavla, comparevan quasi mintga çiavèra (past) er las ordinarias tratgas da farina sco: maluns, pulzani (pultrostrida, taç) tastgets, furtadas, flutgets, [p. 242] tagliarins, patlaunas, uaçs, fuaçias e da quellas caussas. Sche tot quellas caussas dovevan plascher e bein gustar als hosps, ellas stovevan esser bein cuschinadas e grassas, per saver occupar sufficientamein ils stomis grischuns. Da caffé e dad extras delicatezias ün saveva da quel temps pauc. Las bevrandas furnivan las vaccas e cauras, la fontauna minerala e la Valtellina.

A meisa sesevan ils hosps tenor lur dignitad, offici e vegliadüna; se recattavan beinduras er mistralessas a tavla, ün las tractava cun tota galanteria e curtesia e las cedeva las meglieras canortas. Ün cattava suvent alla tavla del bagn intêrs magistrats; tot ils officis eran rappresentai cun excepziun forsa del saltèr, il qual non podeva sursèr (non haver ils mezs) da viver aschi splendid. La conversaziun alla tavla era ordinariamein ün’animada; ün haveva da quel temps negüns diurnals e negünas gasettas; ma mintga hosp portava las novitads da sia contrada e vischnaunca e las stoveva raquintar alla societad et era durant siu referat la plü importanta persuna della mesada. Ils discurs della societad ordinariamein se moveva in caussas d’öconomia, sco sur l’alevament de muvel, sur il traffic general, beinduras er sur affars politics del Grischun. Durant il di ils curants se