Pagina:Decurtins - Rätoromanische chrestomathie, VIII.djvu/544

Da Wikisource.
534 Rudolf A. Gianzun

intelligenza e bunted. Nel 1870, Mathis as cumprett aint vschin da Schlarigna. Lò quintaiva ’l da ster definitivamaing, in pos. Ma que nun fütt pussibel. Nel 1877, muritt Sar Teodor Rocco, dschender da noss poet, stabilieu a Genova, inua el possedaiva duos negozis, ex Fonio. Quists negozis in seguit della mort da Sgr. Rocco vaivan pers lur direcziun. Uschea, in nom da Dieu noss Giovannes Mathis as deciditt da banduner aunch üna vouta l’Engiadina e dad ir cun sa famiglia a Genova a surpigler quella direcziun. A Genova rastett el fin als 1890, lavurand nels negozis, in „Fossetel“, — e scrivand vi da sas ouvras. Nel 1890, Mathis turnett a Crasta. Lò passa ’l sa bella ed unureda vegldüna, fras-ch da chüerp e da spiert, cunschieu da tuotts scu barba Giovannes, venero da tuotts chi ’l cunuoschan scu vair hom da bain e cour d’or. Lò viva ’l in sencha pesch. Parva domus, magna quies. La sted pigla ’l sa pas-cha e as parta per Spuondas u Charnadüra a cultiver sieu sport favorieu. La prümavaira, cur cha la val ais auncha tuott alva da naiv, vo ’l zieva las pochas terrenzlas a cler las prümas fluors. Mincha di cumpera’ l al cafè all’Hotel Murail. E saimper ho ’l per mauns qualche lavur, qualche scrivanda.

Beatus ille qui procul negotiis . . . . Ad multos annos, barba Giovannes!

Tela ais in pochs pleds la vita da Giov. Mathis. Que ais la vita classica, la vita tipica dell’Engiadinais da sieu temp.

Cun sosas larmas e cordöli il giuven Engiadinais abbanduna sa patria El vo nell’ester, tar compatriots; el fo il giarsun pastizzier. El lavura ferm e bain, anns ed anns; el spargna per pudair turner in patria a passer üna sted allegra. Pü tard scha que vo, bain evra ’l svess buttía u café. El marida ün’Engiadinaisa. E scha tuott vo bain, schi cun l’ir dels anns as fo ’l üna faculted, as retira in patria e viva in sencha pesch.

In generel Mathis ho fatt tres quista vita eir el. E quista sia vita al qualifichescha in möd excepziunel ad esser noss poet engiadinais. Nun ais bsögn da dir perchè; que ais cler. El ho vis l’Engiadina vegla. El ho vis la transiziun. El vezza l’Endina nouva. Daspö taunts anns ho ’l vis ed observo Engiadina ed Engiadinais cun sieus buns ögls chi vezzan cler. Ma per cunuoscher vairamaing Engiadina ed Engiadinais nun basta que da cunuoscher l’Engiadina svessa. Ün stu eir cunuoscher l’ester, las colonias d’Engiadina per il muond intuorn. E Mathis cunuoscha l’ester e las colonias engiadinaisas nell ester; scha ’l ais sto pü cu 3 anns a Bruxelles e 22 anns a Toulon e 13 anns a Genova! E nell’ester Mathis ho fatt il classic mister da noss emigrants: el ais sto pastizzier. Mincha Engiadinais, rich e pover, ot e bass, faiva il pastizzier; nun ais oter cu güst cha hegia fatt da pastizzier eir noss poet. E „von der Pike auf“: