 |
Questa pagina è stata trascritta e formattata, ma deve essere riletta. | |
| Giovannes Mathis | 535 |
aunz giarsun, zieva soci, zieva patrun. Uschea la vita da Mathis ais üna vaira vita engiadinaisa. In quista sa vita vaiva ’l vis ed imprains e resentieu que cha taunts oters da sieus compatriots haun vis e resentieu eir els. Be cha ’ls oters nun eiran poets e nun savaivan s’exprimer da poets. Mentre cha el vaiva vis ed observo; e cunschand las chosas, e siand qualificho a ’nd discuorrer possedaiva auncha tiers il dun prezius da savair s’exprimer e scriver in ün möd cha sas ouvras meritan da dürer. Uschea Mathis ais dvanto il „Meistersinger“dell’Engiadina.
Vains ditt cha ’l eira qualificho lotiers tres sa vita e la profuonda cunschentscha della vita engiadinaisa. Ma queco nun vess basto per fer ün Giovannes Mathis. Per que voul que traunter oter ün temperamaint ed üna sensibilited superiura da poet ed ün grand dun d’observaziun. Difatti, il poet vezza chosas cha nus oters nun vzains; el oda vuschs cha nus oters nun udins; el ho ideas cha nus oters nun vains. E que cha ’l observa retegna ’l cun memoria da fier per anns ed anns e so reprodür cun vivacited, cun forza ed evidenza. Ch’ün legia be sa descripiziun da tscherts tips cha ’l poet ho observos in sia infanzia!
Mathis avaiva las qualiteds da poet. Ma que nun bastaiva. Perche quistas qualiteds eiran latentas, eiran zuppedas. Que eira necessari cha ’s manifestan, cha cumperan e ’s muossan alla glüsch del dì. Per que vulaiva que qualchosa chi sdasda our il poet, ün grand impuls, avvenimaints capabels da l’impressiuner profuondamaing e da ’l fer sentir il bsögn de creer ouvras poeticas. Che avvenimaints l’haun do quist impuls? Lossupra vains fingiò ditt noss idea: seguond nus, Mathis ho survgnieu quist impuls tres sieus viedis nell’ester.
El ho saimper amo profuondamaing l’Engiadina. E la sort ho vulieu cha ’l passa lungs anns dalöntsch da sa patria. Partenzas e cumgios al daivan mincha vouta ün sconquass al cour. E in terras lontaunas l’increschantüna l’assagliva, potenta, scu cha l’ho assaglieu il sudo schvizzer a Strassburg sülla schanza. Allura sieus impissamaints viaggiaivan sur munts e vals in patria, a Schlarigna; el revzaiva Schlarigna, sa chesa, ils sieus, ils amihs da sa bella giuventüna. E que cha ’l vzaiva cun l’ögl del spiert, cumanzett el a descriver — a descriver in sieu idiom, in noss cher rumauntsch. Que eira sieu refugi nellas uras d’increschantüna. Uschea Mathis ais dvanto poet tres l’amur da sieu pajais, amur affino tres lungias absenzas. Ma scha que ais vaira cha la dmura nell’ester ho do il prüm impuls a sa producziun poetica, schi dall’otra vart quista dmura ho bain eir ritardo sieu svilupp. Vains vis cha Mathis nun eira all’ester ne per spass ne per ludi; el eira all’ester per lavurer. E lavuro ho ’l indefessamaing. Uschea restaiva poch temp per otras occupaziuns,
