Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/311

Da Wikisource.
597 consumptio consurgo 598


totam in exinaniunda nave, Cic.: otium suum in historia scribenda, Cic.: dies in ea re novem, Caes.: aetatem in eo studio, Cic.: ingenium in musicis, Cic.: omne studium suum in Plancii honore, Cic.: omnes curas in alqo, Cic. II) consumando, distruggendo, a) per via di consumo consumare, usure, spendere, x) generic.: omnia tela, consumare, adoperare, Caes.: lacrimas, versare, Cic.: omnem materiam ficti languoris, Ov. 3) mangiando, consumare, mangiare, divorare, omne frumentum, Caes.: pabulum, Caes.: aprum vitiatum, Hor.: cibum, Cic.: angus (dell’ibis), Cic.: murem captum leniendae famis gratia, Val. Max. y) sprecando beni ed averi, consumare, dissipare, scialacquare, omnes fortunas sociorum, Caes.: patrimonia, Cic.: alqd per scelus, Cic.:e (riferito a ogg. che risulta dal contesto) sumat, consumat, perdat (sottint. divitias), Sall. 3) consumare, dissipare, sprecare, lasciar passare un tempo, passivo consumi = passare, otium, Cic.: annos suos, Ov.: magna diei parte consumpta, Caes.: diem ibi, ut etc., Cic.: aestatem in Treveris, Caes.: omne tempus circa Medeam, nella composizione dell (tragedia) Medea, Tac.: haud segne id tempus, Liv.: multos dies per dubitationem, Sall.: diem inter metum laboremque, Curt.: matutina tempora lectiunculis, Cic.: reliquum diei expediendis o apparandis armis, Liv.: biduum et tres noctes navigatione, Caes. e) impiegare, usare, spendere, consumare, esaurire, un mezzo, una attività, anche invano, senza risultato, ecc., omnia remedia, Sen.: multam orationem, Sall.: preces, Ov.: risus omnis paene consumitur, si è quasi sazi di ridere, Cic.: c. misericordiam, esaurire la misura della m., Curt.: ignominiam, godere sino alla feccia, Tac.: consilium, lasciar sfuggire il progetto, Ter.: multam operam frustra, Cic.: frustra verba, Curt.: quantum dicendo (nell’esporre) consumitur, tantum ex ultimo prorogetur, Quint. b) per via dell’annientamento, per lo più di sogg. inan. personif.: a) ogg. inan., di sogg. quasi rodenti, ecc., consumare, corrodere, rodere interamente, distruggere, divorure, consumit rubigo ferrum, Curt.: consumitur anulus usu, Ov.: nihil est opera factum, quod aliquando non conficiat aut consumat vetustas, Cic.: consumit vocem inetus instans, soffoc la voce, Tac.: spesso al passivo consumi flamma, incendio = venir divorato, consumato, distrutto dal fuoco, Caes., Liv. e Suet. ß) esseri anim., distruggere, tor di mezzo, ammazzare, uccidere, sterminare, mandare in malora, si me vis aliqua morbi aut natura ipsa consumpsisset, Cic.: multos autumni pestilentia consumpsit, Caes.: alqm miserabili morte, Curt.: se suspendio, Val. Max.: totidem plagis hostem, Hor.: scherz., garrulus hunc consumet, lo ucciderà, Hor.: spesso passivo consumi coll’abl., venir distrutto 0 quasi distrutto, essere rifinito, consunto, consumato, venir logorato, perire, fame, Caes.: siti, Hirt. b. G.: inedia, Cic.: morbo, Nep.: senio et maerore, Liv.: acie, Vell.: lacrimis, struggersi in lacr., Ov. c) per via del semplice allontanamento, far, lasciar sparire, editi montes, quorum altitudo totius mundi collatione (in paragone col mondo intiero) consumitur, finisce in un nulla, non viene punto considerato, Sen. nat. qu. 4, 11, 3. Forme di perf. sinc., consumpsti, Prop. 1, 3, 37: consumpse (infin.), Lucr. 1, 233.

consumptio, onis, f. (consumo), I) l’adoperare a q.c., spesa, Cornif. rhet. 4, 32. II) consumazione, sui, Cic. Tim. 6, § 18 M.

consumptor, oris, m. (consumo), matore, divoratore, (ignis) confector et c. omnium, Cic. de nat. deor. 2, 41: assol., consumptores veterani, scialacquatori delle loro sostanze, Sen. exc. contr. 3, 1, § 3.

con-suo, sui, sūtum, ere, cucire insieme, rattoppare, fig., alcjs os, suggellare, chiuder la bocca, cioè vietar di parlare, Sen. ep. 47, 4.

con-surgo, surrexi, surrectum, ere, raccogliendo tutto il corpo, sollevarsi, sorgere, alzarsi, levarsi, I) propr.: a di esseri anim.: a) di giacenti al suolo, consolatus (ad terram projectos) consurgere jussit, Caes.: dal letto dell’infermo, inde graves multi nequeunt consurgere, Ov.: dal triclinio, senatum eo die forte in Capitolio cenantem consurrexisse et petisse, ut etc., Liv. ß) di seduti (contr. sedere, residère), consurgite, juvenes! Catull.: senatus cunctus consurgit, Cic.: di uno, consurrexit consul, Liv.: con ex e l’abl., passivo impers., consurgitur ex consilio, Caes. - Partic., ax) di oratore, di chi riferisce in Senato, consurgit P. Scaptius de plebe, et... inquit, Liv.: c. ad censendum (in Senato), Pl. epp. 3B) di chi si alza in segno di onore, consurrexisse omnes et senem sessum recepisse, Cic.: passivo impers., honorifice consurgitur, Cic.: con in e l’acc., c. in venerationem alcjs, Plin. pan.: passivo impers., in plausus consurrectum est, Phaedr. r) di chi è in ginocchio, partic. dei triarii, assol., Liv.: subito ex insidiis, Caes.: consurgite nunc integri adversus fessos! Liv. d) di combattenti, nel ferir di punta e di taglio, per darsi maggior forza, ergersi, sollevarsi col corpo, sublatum alte c. in ensem, Verg.: c. ad iterandum ictum, Liv. b) di sogg. inan., sollevarsi, ergersi, innalzarzi, elevarsi, a) di aria, vento, flutti, ecc., unde consurgeret aër, Lucr.: vespere ab atro consurgent venti, Verg.: mare imo consurgit ad aethera fundo, Verg. ß) di luoghi, villa leniter et sensim clivo fallente consurgit, Plin. ep.: cautes ut gradus subinde consurgunt, Mela. y) di costruzioni, moenia pulchrioribus operibus consurgunt, Val. Max.: scandentis Asisi consurgit vertice murus, Prop. 8) di ogg. crescenti per natur, consurgunt geminae quercus, sorgono in alto, Verg.: non presso tellus consurgit aratro, s’innalza in solchi, Tibull. II) trasl.: a) quasi levarsi dal riposo ad una azione, a) di pers., in nostri curam tuendi, Ov.: in aemulationem, Justin.: partic. ostilm. per una sedizione, lotta, sollevarsi, insorgere, a tergo, Tac.: ad novas res, Suet.: in arma, Verg.: magno tumultu ad bellum, Liv. ß) di condizioni, sollevarsi, destarsi, rompere, bellum in media pace consurgit, Sen.: subito novum c. bellum Romulidis, Verg.: di affetti, debet docere comoedus, qua concitatione consurgat ira, Quint. b) sollevarsi ad un onore, ecc., elevarsi, innalzarsi, ad alcjs gloriam, Liv.: ad summam dignitatem, Val. Max. c) elevarsi spiritualmente, intellettual-