Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/926

Da Wikisource.
1827 obolus obscure 1828


ŏbŏlus, i, m. (ὀβολός), obolo, piccola moneta greca, la sesta parte della dramma == circa due soldi, Ter. Andr. 369.

ŏb-ŏrĭor, ortus sum, ŏrīri, nascere, spuntare, apparire, mostrarsi, oboriuntur tenebrae, Nep.: obortae sunt subito tenebrae, le tenebre mi copersero gli occhi, Sen. rhet.: lacrimis ita fatur obortis, con lacrime dirotte, Verg.: concrevit saxo oborto, per metamorfosi, in sasso, Ov.: vide quanta lux liberalitatis et sapientae tuae mihi apud te dicenti oboriatur, salga agli occhi, Cic.

obprobrium, V. opprobrium.

ob-rēpo, repsi, reptum, ĕre, avvicinarsi strisciando, di soppiatto, I) propr., accostarsi pian piano, spiare, sorprendere, Tibull. e Flor.: col dat., feles obrepunt avibus, Plin.: Cratippus inscientibus nobis obrepit, Cic. fil. in Cic. ep. II) trasl., avvicinarsi di soppiatto, insinuarsi, sorprendere, cogliere all’improvviso, ad honores, carpire dignità, Cic. nullae imagines obrepunt in animos dormientium extrinsecus, Cic.: operi longo fas est obrepere somnum, Hor.: senectus adulescentiae obrepit, Cic.: vitia nobis sub virtutum nomine obrepunt, Sen.: obrepsit dies, Cic.

obrētĭo, īre (ob e rete), irretire, trarre nelle reti, Lucr. 3, 384.

ob-rĭgesco, rĭgŭi, ĕre, irrigidire, intirizzire, I) propr., fisicam., a) di c. inan.: quod pars earum (regionum) appulsu solis exarserit, pars obriguerit nive pruiāaque, Cic.: e quibus (cingulis) duos obriguisse pruinā vides, medium autem illum solis ardore torreri, Cic. b) di ess. anim.: ita Sopater de statua C. Marcelli, cum jam paene obriguisset, vix vivus aufertur, Cic. Verr. 4, 87. II) spiritualm., di pers.: quid ergo? viro non vel obrigescere satius est? Sen. ep. 82, 2.

obrŏgātĭo, ōnis, f. (obrogo), proposta di legge; mediante cui un’altra legge viene annullata o mutata, Cornif. rhet. 1, 15.

ob-rŏgo, āvi, ātum, āre, I) annullare in tutto o in parte una legge precedente con una nuova legge, toglierle il suo pieno valore, anche se continua ad essere in vigore, huic legi nec obrogari fas est neque derogari aliquid ex hac licet neque tota abrogari potest, Cic.: obrogare legibus Caesaris, Cic.: lex nova antiquae obrogat, Liv. II) opporsi all’accettazione di progetti di legge, legibus, Flor. ed Aur. Vict.

ob-rŭo, rŭi, rŭtum, ĕre, coprire con una massa (di terra, abiti, ecc.), avvolgere, sotterrare, sommergere, seppellire, I) propr.: A) in gen.: se arenā, Cic.: aegros veste, Plin.: miles nivibus pruinisque obrutus, Liv.: obruere alqm vivum, Sall.: thesaurum, Cic.: quod superest tuā obrue dextrā, getta nel precipizio, Verg.: poet., terram nox obruit umbris, copre, Lucr. B) partic., sovraccaricare, se vino, Cic. II) trasl.: A) in gen.: testem omnium risus obruit, oppresse (== sconcertò), Cic.: obruimur numero, veniamo oppressi, sopraffatti, Verg.: obrui acre alieno, aver i debeti fino alla gola, Cic.: obrui negotii magnitudine, Cic.: obrutus criminibus, aggravato, coperto di, ecc., Cic.: deus me obruit, mi colma di sventure, Prop. B) partic. coprire, sotterrare, 1) oscurare, porre nell’ombra, annientare, far dimenticare, seppellire nell’oblio, nomen alcjs, Cic.: alqd perpetua oblivione, Cic.: ea quae decrevimus (le nostre deliberazioni), Cic.: Marius Catuli interitu sex suos obruit consulatus, oscurò la fama di sei consolati, Cic.: obruimur ambitione et foro, ci roviniamo nell’ambito e nei processi, Cic. 2) oscurare, porre nell’ombra == superares Tac. Agr. 17.

obrussa, ae, f. (affine a ὄβρυζον obryzum), prova dell’oro col fuoco, coppella, aurum ad obrussam, di coppella, cioè «di sedici carati», Suet. Ner. 44. — fig., adhibenda tamquam obrussa ratio, Cic.: haec ejus (animi) obrussa est, pietra di paragone, prova, Sen.: omnia argumenta ad obrussam exigere, sottoporre alla prova del fuoco (== provare esattamente), Sen.

ob-saepĭo, saepsi, saeptum, īre, assiepare, chiudere, rendere inaccessibile, hostium agmina obsaepiunt iter, Liv.: mox iter, apertis quae vetustas obsaepserat, pergit, Tac.: trasl., plebi ad curules magistratus iter obsaepsit, Liv.: adipiscundi viam obsaepiebant, Cic.

ob-sătŭro, āre, saziare, propediem istius obsaturabere, te ne sazierai quanto prima, Ter. heaut. 869.

obscēnē, avv. (obscenus), oscenamente, disonestamente, turpemente, obscenius occurrerunt litterae, con suono alquanto indecente, Cic.: natura obscenius excitata, Cic.: obscenissime vixit, Eutr.

obscēnĭtās, ātis, f. (obscenus), oscenità, laidezza, disonestà, impudicizia, rerum, verborum, Cic.

obscēnus, a, um (ob e caenum), sudicio, sozzo, stomachevole, sporco, I) propr., per il senso estetico, volucres, le Arpie, Verg.: cruor, Verg.: risus, Ov.: fetus, mostri, Liv. sost., a) obscenum, i, n., parti vergognose, membro, virile, Ov. fast. 6, 631. b) plur., obscena, ōrum, n., α) (sc. membra), deretano, Sen., o parti vergognose, Suet. e Justin. β) == excrementa, sterco, escrementi, Ov. e Mela. II) trasl., A) per il senso morale, osceno, sudicio, turpe, indecente, laido, impudico, disonesto, triviale, verba, Varr.: sermones, Hor.: versus obscenissimi, Cic.: illud est obscenius (dictum), Cic.: verbo obsceno uti, dire delle oscenità, Sen.: gestus, Tac.: voluptates, Cic.: flammae (amore), Ov.: adulterium, Ov.: viri, lascivi (pathici e sim.), Liv.: così greges, dei sacerdoti di Cibele, Ov.: vita obscenior, Val. Max. Sost., obscena, ōrum, n., oscenità, α) == atti osceni, Sen. rhet. β) == parole oscene, canti osceni, oscenità, Ov. e Quint. B) che dà un cattivo presagio, infausto, malaugurato, omen, Cic.: fames, Verg.: canes, volucres (nottole), Verg.

obscūrātĭo, ōnis, f. (obscuro), oscurazione, oscuramento, I) propr.: solis, ecclisse, Cic.: in illa obscuratione, oscurità, Auct. b. Hisp. II) trasl., Cic. de fin. 4, 30 e (plur.) 4, 32.

obscūrē, avv. (obscurus ), I) oscuramente, cernere, Cic. Ac. II, fr. 9 (10). II) trasl.: oscuramente; a) == indistintamente, confusamente (contr. plane), Cic. b) == nell’oscurità, inosservatanente, segretamente (contr. aperte, perspicue), Cie.: alqd non obscure ferre, Cic., o gerere, Suet., non tener q.c. segreto, lasciar scorgere. c) == oscuramente, senza fama, regnare