Pagina:Garzoni - La Piazza Universale - 1593.djvu/144

Da Wikisource.
104 piazza.

il sangue piglia vigore. La seconda quarta è detta calida, secca, estiva, colerica, et giovenile, pche significa la giovẽtù, che comincia dal principio de' vintidue fino ai quarãtanno, dove la cholera scema. La terza quarta è chiamata frigida, secca, autunale, et melancolica: et significa quella età ch'è dal principio de' quarantadue anni fino ai sessanta, dove la melancolia s'augaumenta. L'ultima quarta è detta frigida, humida, hiemale, flemmatica, senile, e defettiva; et significa l'estrema vecchiaia, ch'è dai sessanta fino alla morte. Il principio di queste quarte, secondo la Chiesa, si trahe da questi versi.

Festum Clementis hiemis caput est orientis.
Cedit hiemis retro Cathedrato Simone Petro.
Ver fugat Urbanus: æstatem Symphorianus.
Id tibi quod restat, autumni tempora prestat.

Ma secondo gli Astronomi si cava dalle quarte del Zodiaco, secondo quei versi.

Zodiaci caput est Aries, et Veris, et anni,
Aestatis Cancer, Autumni pendula Libra,
Incipit ex imo plunialis Hiems Capricorno.

Ma in quai mesi, et in qual giorno ciascuna di queste quarte cominci, si comprende da quei versi.

Sextoidus Martis Versurgit, pridie Idus
Iuni Festas. ipsi Septembribus Idibus almus
Profer se Autumnus, Bis sena luce Decembri
Mortales stringunt hiemalia frigora prima.

La primavera adunque, et l'Autuno cominciamo, quando il Sole comincia agirare per il circolo equinotiale; il che avviene due volte l'anno: cioè a tempi nostri ai dieci di Marzo, dove principia la Primavera, et ai tredici di Settembre, dove hà principio l'Autuno. Ma l'Està, et l'inverno principiano subito che il Sole tocca i punti de' Tropici; il che avviene ai dodici di Giugno, et ai dodici di Decẽbre, et quei punti del Zodiaco son detti Solstitij, uno Solstitio estivo, et l'altro solstitio brumale. Ma in quali segni avenghino [Solstitij et equinotij quãdo avẽghino.] i Solstitij, et gli equinotij, lo dichiarano i seguenti versi.

Solstitia efficiunt duo, Cancer cum Capricorno.
Sed noctes æquant Aries et Libra diebus.

Bisogna anco sapere, che in queste quattro parti dell'anno si celebrano quei digiuni, che chiamiamo le quattro tempora, et quando avenghino questi digiuni, [Le 4. Tẽpora quãdo.] lo mostra il seguente verso.

Post pen, cru, ci fiunt Ieiunia trina.

Il che si dichiara cosi, che nell'està dopo la Pentecoste il primo Mercore è uno di questi digiuni nell'autunno la quarta feria dopo Sãta Croce di Settembre, nell'inverno la quarta Feria dopo Santa Lucia di Decembre. nella Primavera la quarta Feria dopo le Ceneri. Son anco da sapere i gioni, ne'