Pagina:Vico, Giambattista – Il diritto universale, Vol. I, 1936 – BEIC 1960672.djvu/140

Da Wikisource.
130 caput cxxxix

Apud italos.

[7] Ita et apud romanos ea «regis» appellatio a iure gentium recepta est, ut Cicero vel suae reipublicae liberae consules, in legibus quibus eam ad romanae exemplum fingit, «reges» more spartanorum appellet. Sed, regno cum Tarquiniis degenerante in tyrannidem et, per stupri Lucretiae illati occasionem, libertate a Lucio Iunio Bruto romanis asserta, ea appellatio odiosissima fuit, ut eos, qui impune iniurias facere vellent, «regnium agitare» cum indignatione et stomacho dicerent. Sed, ut postea inter graecos regnum merum macedonum fuit, ita longe antea inter italos illud fuit ethruscorum.

Apud occidentales.

[8] Apud ceteros occidentales, uti Hispanos, Gallos et Germanos, Britannos, ex innumeris Titi Livii, Iulii Caesaris et Cornelii Taciti locis colligere licet respublicae per «principes» — ita eos isti vocant historici — iuxta heroicum, quem tradidimus, morem rectae sunt; et tanto odio habita regna seu dominatus, ut vel ingens Arminius, qui, cheruscorum princeps, fuerat germanicae libertatis contra romanos assertor, ob affectati regni suspicionem a suis occisus sit.

Regna mera in Oriente celebrata.

[9] Siculis autem «tyrannis» ita «regnum merum» signifícavit, ut «regnum» apud asianos «tyrannidem», quale etiamnum ab sua usque ultima antiquitate persae habent; qua acceptione Tacitus dixit «suetum regibus Orientem». Quare Augustus non «regis» nomine cum orientalibus, sed cum occidentalibus «principis» appellatione rempublicam accepit.

CAPUT CXXXIX

CUR TRES RERUMPUBLICARUM MERARUM FORMAE?

Cur autem tres, nec plures aut pauciores, sint rerumpublicarum formae merae, ratio ea est quia, ut Tacitus inquit,