 |
Questa pagina è ancora da trascrivere o è incompleta. | |
Perfecisse auctorem animadverti quod Cicero libris De legibus desiderabat. Non ille ex Duodecim Tabulis, ut Sextus Aelius aliique superiores, neque a praetoris edicto, ut plerique suo aevo, sed altius, et, ut ipse ex persona Pomponii Attici, a capite ius civile accersivit disciplinamque eius ex intima hausit philosophia: quod profecto munus est optimi iurisconsulti; et qui aliter ius illud tradit, in tenui iurisconsulti officio versari ait. Verum, hoc neglecto munere, ad altiora maioraque aspirans, auctor illud longe praestantius inire voluit promittitque ipsa libri inscriptione: De uno universi iuris principio et fine uno. Quam longe lateque pateat haec suscepta provincia in universali occupata iurisprudentia, vel ipso libri titulo animadvertis, quo idem pollicetur quod sic eo loci Cicero: «Sed nobis ita complectenda in hac disputatione tota caussa est universi iuris ac legum, ut hoc civile, quod dicimus, in parvum quemdam et angustum locum concludatur». Intra hos romani iuris cancellos angustiasque ille se continere noluit; non quod ius istud aliis aliarum civitatum iuribus collatum minime amplum magnumque sit, sed quod, collatum cum iure universo, maximi et amplissimi iuris quota sit portio, quemodmodum respublica romana universali mundanaeque comparata reipublicae (0. Audi Senecam: «Duas respublicas animo complectamur: alteram magnani et vere publicam, qua dii atque homines continentur, in qua non ad hunc angulum respicimus aut ad illum, sed terminos civitatis nostrae cum sole metimur; alteram cui adscripsit nos conditio nascendi». Magno animo auctor magnani hanc complectens rempublicam, magnitudinem eius legis ac iuris contemplatur admiraturque. Nihil enim contemplanti admirabilius, testimonio Manilii:
Nec quicquam in tanta magis est admirabile mole,
Quam ratio et certis quod legibus omnia parent.
(1) Cuius cotnmunionem in prima universae tractationis parte, libro i, p. 15, demonstratur esse «conimunionem veri, qua homo cum omnibus intelligentiis communicat». Unde codem libro demonstratur capite xliv: «ius esse in natura» et capite sequentis «Hominem esse natura socialem» [V.].
