Rätoromanische chrestomathie X/Sententia seguida tranter ils Vaschins da Sielva et Chiomp et il Comün da Müstair 1746

Da Wikisource.
Sententia seguida tranter ils Vaschins da Sielva et Chiomp et il Comün da Müstair 1746

../Decisiun & agiüstamaint segui tranter il Terzal sta. Maria ed il Comün da Valchiava, causa la reparatiun della Via dels Pantuns, sco eir la separatiun della strada in vau, nomna las Ruvinas 1738 ../Catechismus da Peder Canisius 1745 IncludiIntestazione 10 maggio 2023 75% Da definire

Sententia seguida tranter ils Vaschins da Sielva et Chiomp et il Comün da Müstair 1746
Decisiun & agiüstamaint segui tranter il Terzal sta. Maria ed il Comün da Valchiava, causa la reparatiun della Via dels Pantuns, sco eir la separatiun della strada in vau, nomna las Ruvinas 1738 Catechismus da Peder Canisius 1745

[p. 85 modifica]

SENTENTIA SEGUIDA TRANTER ILS VASCHINS DA SIELVA ET CHIOMP ET IL COMÜN DA MÜSTAIR.

[p. 215] Sententia seguida tranter ils Vaschins da Sielva et Chiomp sco incorporats con il Comün da Sta Maria, per üna, et il Comün da Müstair per lotra, in merito il pascolar in la Spinatscha et aqua Naira, sco eir il tagliar laina in l’alp Calcuoir. Fatta a°. 1746. die 5/16. July tras ils sigrs. Landama Scarpatet de Unterwegen, et Juncker Padrot Perin, sco Confidents, et il Bundschreiber Abundi Beelj de Belfort sco Obmañ. Vertida dal tudaisch in Romansch tras sr. Ml Linard Caratsch.

(Ineditum aus dem Cudasch del Chanzeler.)

Essendo l’honorat Comün da Müstair, et ils honorats Vaschins da Sielva et Chiomp incorporats con l’honorat Comün da Sta. Maria, tuots jacents in la Val da Müstair, ils quals supra dels instrumaints, spruchs et conventiuns fattas sub anno 1581. et anno 1673. danöefmaing sun in disparair concernente il vair sensu et contenuto da quellas’, et cò chia la fluor et paschg propriamaing sea dovrà eir ils guads in l’alp Calcuoir tranter els salvà et possedü, et dals menzonats honorats Comüns et Vaschins exequi, cun tuot, et our da quella causa, havess lur pendentias davü rivar a merit d’un Comün Dret: Schi our da buna affectiun a parte d’ün laudabel ultim Congress da Jener, per evitar tædiusas malevolentias, e gronds cuosts fuo cusglià, quella lur lite et differentia da ellegier svess duos confidents et sigrs. Sprechers, et laschar decider, cun adjuncta chia a quels duos sigrs. [p. 86 modifica]arbiters, als dess gnir ordinà et dats ün terz our della laudabla Lia Caddè nomnadamaing il sigr. Bundschreiber et OberZunftmeister Abundi Beeli a Belfort, quist cuselg a parte d’ün laudabel Congress ha operà taunt inavaunt pro las antomantovadas parts, chia subit ün honorat Comün da Müstair ha nominà il sigr. Ama Scarpatet de Untervegen, ils honorats Vaschins da Sielva e Chiomp il tits Juncker Padrot Perin per lur confidents, e preschainta ad üna [p. 216] lodabla sessiun, contuot non haun manquentà il sigr. Terz et ss arbiters sün il fixà termine, da s’ portar in la Val da Müstair, haviond admoni allas honoratas parts pro ün amicabile accord, non ais però accepta, dopo inded lur raschuns taunt a bucca co in scritt, documaints, visita locale, et tuot quai chia deng da considerar, et chi può servir pro la raschun, haun sopramenzionats sigrs. unidamaing recognoschü et jüdichià, recognuoschen et jüdichain.

Primo. Chia la usche nominada Spinatscha dagiò dapé, infina in il Bain da Terza dels Chiasparets, ingualmaing sco chia ün honorat Comün da Müstair l’ha tagnida et gialdüda, in quels mauns eir in l’avegnir propriamaing dess restar, mà perrò chia il paschg in il pé della menzionada Spinatscha, allas duos honorats Vicinantias Sielva e Chiomp dess aspettar, taunt inavaunt chi sastenda il plaun indisputabilmaing, chi possen gialdair il paschg tenor ais termi oura in Comuniun con quels da Müstair pari passa, et ais santà in termel, cioe il prüm in il plaun della Spinatscha, pauc distant della via chi s’ và in il Bain da Pütschai, in ün löe da Palü, et taglia agualif pro il seguond termel, et da quel pro il terz, et da lander sper il munt giò infina in dapé della Spinatscha; Plünavaunt ais ordinà chia essendo tras il tagliar giò legnia, il fuond da ambas parts stà in privel da Ruvina, et quatras pudess gnir causà ün doñ irreparabel, contuot veng affirmà le peravaunt concertada et publichiada scumondada tranter ils honorats Comüns Müstair et Sta. Maria, et quella dess restar in forza et valur, consequentamaing tuot tagliar giò legnia in quella multa ais scumondà et ils transgessours dessen suvainter il statut de a°. 1695. dals Cuvids da Sta. Maria gnir chiastiats et punits, però scha è fuoss chiassa, sün requisitiun dels da Müstair, haviond ils Cuvits da Sta. Maria fat visita locale, chi chiatessen legnia veglia dato giò, oder pudess gnir tagliada senza don, et chi pudess gnir a nüz da quels da Müstair, dess quella in temp dal scheet gnir tutta davent, et ater brichia.

Pro secundo. Concernente l’agua Naira, vegnen ils termels de a°. 1673 tras ils sigrs. Comissaris da quel temp santats aint plü inavaunt confirmats et per sufficiaints recognoschüds ma stante chia il terz il qual mossa a gualif prò quel sot la Chialchera ais de facto rot giò et non cognoschaint, ais in löe de quel santa aint ün ater, sco eir similmaing per via creschü [p. 87 modifica]errur, et quant inavaunt las duos Vicinanzias Sielva et Chiomp lur paschg sulets possen gialdair, ais ordinà chia al avegnir dessen quellas schivir dal plü sü som termel [p. 217] chi muossa atraviers, la apparenzia dal qual sün il Döss dadour l’agua ingiua quels da Santa Maria mainen aint lur agua del Bülg, ais tut per effetiv termal, et miss in pé, et taglia da quel prò ün ilg plaun, et da quel a traviers giò pro il supra menzionà terz termel, ils quals in lingia in sün l’ater taglien, et dadaint quels ils da Sielva et Chiomp sulets haun il paschg, dadour quels, tenor conventiuns veglias dess gnir salvà.

Tertio. Circa l’alp Calcuoir la quala propriamaing pertucca a Sielva, Chiomp, et aters plüs bains, in la quala ün honorat Comün da Müstair ha pretais in comuniun con ils possessuors insembèl sovainter velg uss da pudair tagliar gio legnia, ais recognoschü chia tenor decleraunza della d’ vantada partitiun dellas alps della Val Müstair fatta in l’anno 1556. e scodün honorat Comün, Vicinanzia et Bains, ais laschà tuot et impertuot, sea legniom, herba, et guads taunt inavaunt, sastenden ils confins, senza far da quellas parts expressa mentiun, et quai ais lascha infina il datum preschaint, senza minima contraditiun, con tuot eir quaistas duos plü menzionadas Vicinanzias Sielva è Chiomp. Simils Dretts possen gialdair, e còncioe tuot legniom chi s’ chiatta dadaint ils termals santats aint, tenor ils instrumaints et Conventiuns de a°. 1581. et a°. 1673. in l’alp Calcuoir, a quels sulets pertucca prò, et aigien lur dess restar ultra quaists trais santats pünchs dessen.

Quarto. Tuots peravaunt accords fats, spruchs et contraventiuns, eir quaista vouta sean in valur, eir a scodün chè ha Drets, chi flüssaien our da quellas, veng laschà non perturbà, cuntuot il sigr. Terz et confidents, non volen als Drets, godimaints, dels honorats Comüns, Vicinanzias, et Bains, chi our talas als pertucca pro, sea in guads, paschüras chi haun sulets, od in Comuniun cun aters, havair ne prejüdichià, ne impitschni, mo bain in particolar, quel cert, Instrumaint latin, il qual in il Spruch de a°. 1581. ais motivà, mo fin ora non ais gnü a glüm, veng quel in natüra resservà, inua chia sül cuort, oder lung tal gniss ad apparair et aprofit dad’üna vel da l’atra, eir contra le sententia hoz indi fatta, qualchiosa compigliess, ad ingiüna part quatras la minima chiassa non dess esser prejüdichiada et finalmaing.

Quinto. Üna lodabla comissiun, our d’ambas parts avaunt preschaintats quints, et doeglianzas in resguard da lur spessas paravaunt fattas spaisas, tardivanzas, et cuosts, ha bain observà, chia [p. 218] tuot quaistas incomoditats, la major part, tras aignas peravaunt fattas intrapresas, et landrora ais creschü quellas inconvenientias, schi aisi recognoschü, chia [p. 88 modifica]tuots cuosts insembel con ilg salari dad üna lodabla Commissiun iminchia part dess portar gio svess. Eir plü inavaunt ün honorat Comün da Müstair als attinents da Sta Maria, et tals l’incontra à quels da Müstair la retgnida legnia, Camergeld, et la levada sal, l’ün à l’ater viceversa sean tenuti et obligats da s’ dar aint a maun et restituir, nel rest.

Sexto. Vegn laschà ad ambas parts statas in lite la libertat in caso üna oder l’otra part crajess tras quaist Spruch desser agravà tala puo amò sun la prossima Diēta comparair avaunt üna lodabla Lia Caddé, et ha authoritat, et da lander Spettar il plü propi, doppo passà quel temp sean 10 obligats tottalmaing da salvar quai chi es in quaist comprais.

Data in Müstair in la Val da Müstair adi 15/16 — July a°. 1746. Et dopo con il sagié della laudabla Lià Caddé sün la intera Dieta corroborà, die 1. rbris anno at supra.