Rätoromanische chrestomathie XI/Landwirtschaftsregeln
 |
Questo testo è completo. | |
| ◄ | Sprichwörter | Rätsel | ► |
Landwirtschaftsregeln.
1 Campagna fin ca l’oil po trer e ciesa tant cas posa stär.
2 Chi da Nadäl nu ha filä, drè ai toca du suspirä.
3 Incura c’al canta al merlo, sem ora dal inverno; in cur cal canta al cüc, sem ora dal tüt.
4 C’ur c’al cänta al cücc le al se da fä dapertütt, c’ur cal lascia da cantä, pur là le al see da fä.
5 Sa tücc i mot i fan rasdif tut l’an ciüca nu fan castegna.
6 Per ca vèda ben cun lan gallina la da essar er neira ent da mez.
7 Ün cuntadin patentà nu fa sü fen bagnâ.
8 Dre ūn gran caligh, vegn bel.
9 Sagher al fen in flur e al rasdif cun calur.
10 Rasdif tardivâ o marč o majâ.
11 Gran marciaja in boscaja, gran fenaja in Bergaja.
12 È lan profonda lan lumega sot al cispat vegn preist freid.
13 Si colar jen plen da niciola le’ n segn d’un invern bunurio.
14 Quel an ch’i ai fan sü tre pel vegn ün invern freid.
15 Avdeir üna serp pronostica ün grand sec.
16 Sa’ s sent la cornagia al temp as cambia; per al plü al vegn la neif.
17 La da brusčä i mot da Bragaja per fà ni bun al vin da Runcaja.
18 S’al fiocca sü la foja al fiocca senza döja.
19 Gran nevaja, gran fenaja.
20 Prümaveira tardiva mai falida.
21 Aign da musca, aign da brusca.
22 Incur’ cal piz Duan ha sü’ l capel, bütta lò la falc e čiappa al rastel.
23 Cur ch’al piz Duan a sü’ l capel via la falc e cia’ l rastel.
24 Sa la Bondäsca la sù al capell, davent la fälc e cià al rastell.
25 Sa lüsc i crep, vegn preist a bagner; sa lüsc lan plotta plöiva dirotta.
26 Cur cal boffa la breva della Bundesca, al bagna prest lan fresca.
27 Cur chi mascun i corran ent i cassott, al cambia al temp dabott.
28 Cur ca lan vacca len famanteda la spian al fred o lägua.
29 Quand cal cän al dorm in pè al vegn prest la plövgia al bagnä.
30 S’al boffa e lan quatar al vegn la ploiva preist dopo.
31 Boffa la breiva intorn l’an deisc, evant mez di al reista bel.
32 Sal truna inànz chi plövar, al susta inänz chi mövàr.
33 Al ross della sera, al vel cent feda nera, al ross della domän a nu vel un bacun pän.
34 L’üna rossa, la bagna ò la boffa.
35 Quand cal plöv àl boffa al vent, sera l’üs e sta dadent.
36 Quand ca in Bragaja al völ fà bun temp dal di al boffa la breiva e da nötsch al vent.
37 Sal plöv al di da San Barnabà, tö sü i frascun e va a cà; sal plöv al di da l’Ascena sci quaranta di i en esent.
38 Cur cal plöf da St. Barnabâ tö lan tè fresca a van a câ.
39 Sa’ l truna da St. Martin chi ca üna vacca mett’en er ün puscin.
40 Al vent da St. Burtulumê al fa curantina.
41 Al di da S. Agäda al sul al va per tutt la conträda.
42 Da Sant Simun e da Giüda lan räva l’en madüra; madüra o da
madürä, lè temp de lan cavä.
43 Sa’ l truna da Nadäl, chi ca üna vacca mett’ent er ün sterl.
44 Sa da lan feista da Nadäl as stà in plaza, da Pasqua sü la plata.
45 Nadäl in plazza, Pasqua sullan bräsca.
46 Pasqua tardiva, prümaveira tempurida.
47 Pasqua tumpariva, prümaveira tardiva.
48 Sa plöiv al di d’ l’Ascenz al plöiv 40 di.
49 S’al plöv al di d’ lascenz quaranta di as’han cunsent.
50 Sa ploiv da Gianair al bun vaccair al zopa lan brosca.
51 Gianer sücc, as carga tücc i cücc.
52 Sa da Favrair gota al cresc al rasdif in bocca.
53 März pulvrent segal e furment.
54 Sal Favrair nu favreggia al marz al marzeggia al avril tira la curegia.
55 März cagarz tü dall incantadur ti ha lan feda d’erba e flur; specia ca dui i n’ha mi dui im farà imprastée dal me cumpär avril et cociara lan te feda inchè d’ luvil.
56 Calenda märz calenda Vril, erba e föja senza fin, le da sparè ben uscia cal vegna a bütè i pign.
57 Incio l’el Calend da Marz i rapan jen scarz, al temp c’al ved’el vegna, um tö er lan castegna.
58 Cuntadin: Marz cagarz fü d’ün incantadur je ha lan mi norsa plena d’erba e flur.
Marz: Oben, tre je n’ha je e doi jen töi ed impreist dal me cumper
Avril e je cacc lan ti norsa ben entinicaa d’ l uvil.
59 Avril pulvril e Magg tampraa cárga e ciücc e er i praa.
60 April l’a trenta di, sal plöv trent’ün, nu fa mäl a nagiün.
61 Mag sücc, gran per tütsch.
62 Calenda Magg sciücg al cresc l’erba sün i ciüc.
63 Sal flurisch da magg, gerl e campatsch; sal flurisch da giügn, somma cul pügn; sal plöf da lüi, plen al büi.
64 Fin al quaranta da Magg nu trä fo i sdrac.
65 D’Avost giò ca l’è’ l sul, le fosc.
66 Da vùst giol sul e la fusc e la cega va pei busc.
67 L’an cega d’Avost la van par i bosc; lan cega da Stembar la van par i cembar.
68 Lan cega da Ciuar (Ottobre) la van par i luar.
69 Al sul da Stembar al fa culär al plomb.
70 Aign da musca, aign da brusca.
71 L’an furmiga la spian l’ägua, curca la lavuran cun grand bräša; al bel temp dell’ültima satmena da vušt è dalla prüma da stembar, le la clev dallan castägna.
72 Um canta cun plaseir, a sul um la anc’ d’avdeir, lan flur intorn la strèda bagnèda da roseda, al temp ca’ l ved’el vegna um to er lan castegna.