Pagina:Dizionario della lingua latina - Latino-Italiano - Georges, Calonghi 1896.djvu/922

Da Wikisource.
1819 obeliscus obitus 1820


ŏbĕliscus, i, m. (ὀβελίσκος), obelisco, Suet. ed a.

ŏb-ĕo, īvi e più spesso ĭi, ĭtum, īre, I) intr.: A) andare, venire a o verso o in q.c., donec vis obiit, finchè si interponga una forza, Lucr.: in infera loca, Cic.: ad omnes hostium conatus, andare incontro, Liv. B) andarsene == tramontare, sparire, a) propr., di stelle e costellazioni, Cic. Arat.: del sole, Cic.: di cose, che sono nell’acqua, Lucr. b) trasl., tramontare, andare in rovina, di città, Plin.: pregn., di pers., andarsene, partirsi == morire, Plaut., Hor. e Liv. II) tr., avvicinarsi a q.c., A) in gen.: a) propr.: tantum urbis superfuturum, quantum flamma obire non potuisset, raggiungere, Cic. b) trasl., sostenere q.c., intraprendere q.c., incaricarsi d’una cosa, attendere ad un negozio, legationem, Cic.: negotium, Cic.: munus vigiliarum, Liv.: bellum, Liv.: pericula, Liv.: hereditatem, Cic.: vadimonium (termine), diem (termine), presentarsi, Cic.: facinoris locum tempusque, cogliere, Cic.: diem suum, Sulpic. in Cic. ep., ovv. diem supremum, Nep., o sempl. diem, Suet., cioè morire == in questo senso anche obire mortem, Cic.: mortem repentinam, Suet.: inors ob rem publica obita, Cic.: mortes obitae, Tac.: mors obeunda, Cic. B) visitare, 1) propr., di pers., a) visitare, trascorrere, provinciam, Cic.: villas, Cic.: obire oculis, Plin. ep., ovv. visu, Verg., considerare: fig., omnes oratione suā civitates, passare in rivista, Cic. Verr. 2, 125. b) come partecipe, frequentare q.c., trovarsi a q.c., prender parte a q.c., cenas, Cic.: comitia, Cic.: nundinas, Liv. 2) trasl., di c. inan., girare, scorrere intorno a q.c., circondare q.c., chlamydem limbus obibat, Ov.: clipeum obit pellis circumdata, Verg.

ŏb-ĕquĭto, āvi, ātum, āre, venire, andare a cavallo verso ecc., a) ostilm., castris, portis, Liv.: Romanis, Liv.: moenibus, Curt.: assol., insolentissime, Val. Max.: satius esse obequitando agmen teneri, tagliando la strada colla cavalleria, Liv. b) amichevolm.: voces obequitantis (di colui che gli cavalcava al fianco) acceptae, Flor. 4, 2, 50.

ŏb-erro, āvi, ātum, āre, errare, vagare, davanti a, o in, o intorno ad un luogo, andare errando, vagando qua e là, tentoriis, Tac.: ignotis locis, Curt.: chordā eādem: sbagliare, Hor.: di c. inan., crebris oberrantibus rivis, Curt.: hanc imaginem menti ejus, hanc oculis oberrasse, Plin. ep.: tanti periculi imago oculis oberrat, Curt.

ŏbēsĭtās, ātis, f. (obesus), pinguedine, obesità, grassezza, ventris, Suet.: corporis, Col.: cujusdam, Suet.

ŏbēsus, a, um, agg. col superl. (da *obedo), obeso, pingue, grasso, corpulento, di uomini (contr. gracilis), Cels. ed a., di animali (contr. strigosus), Hor., Quint. ed a.: di parti del corpo, cervix, Suet.: venter obesissimus, Plin.: poet., fauces, gonfie, Verg.: fig., juvenis naris obesae, di naso non fine (== ottuso, tardo), Hor.

ŏbex, V. objex.

ob-f..., V. off...

ob-g..., V. ogg...

ŏb-haerĕo, ēre, essere attaccato fermamente in un luogo, aderire, Tiberino vado (di una nave), Suet. Tib. 2.

ŏb-haeresco, haesi, haesum, ĕre, rimanere attaccato fermamente in un luogo, aderire, in medio flumine, Lucr.: alveum obhaesisse ad arborem, Aur. Vict.: consurgenti ei lacinia obhaesit, Suet.: fig., utrisque pecunia sua obhaesit, è ad entrambi (ricchi e poveri) molto caro, Sen. de tranqu. 8, 3.

ŏbĭcĭo, jēci, jectum, ĕre (ob e jacio), I) gettare incontro, opporre, contrapporre, A) propr.: se copiis, Caes.: se telis hostium, Cic.: se hostibus, Nep.: obicitur monstrum oculis, Verg.: objectā re terribili, ad una spaventosa apparizione, Cic.: visum a deo objectum dormienti, Cic.: quo repentino objecto viso, Nep. B) trasl.: 1) rispondere, replicare, Cic. Phil. 1, 9 (cfr. § 8 opponere). 2) esporre, arrischiare volenterosamente e senza bisogno, consulem morti, Cic.: objectus fortunae, Cic.: calumniantibus, Quint.: con ad o in e l’acc., objectus ad omnes casus, Cic.: obicere se in dimicationes, Cic. 3) produrre, far nascere, cagionare, alci laetitiam, Ter.: eam mentem (pensieri), ut etc., Liv.: metum et dolorem, Cic.: spem, terrorem, Liv.: rabiem canibus, Verg.: alci errorem, abbindolare, Cic.: quindi al passivo obici == accadere, succedere, sopravvenire, malum mihi obicitur, Ter.: obicitur animo metus, l’animo s’intimorisce, si spaventa, Cic. II) gettare, porre innanzi, porgere, presentare, A) propr.: 1) in gen.: pabulum viride (sc. vitulis), Varr.: corpus feris, Cic.: objecta tela perfringere, Cic.: quindi objectus, di local., giacente innanzi a q.c., posto innanzi, insula objecta portui Brundisino, Caes.: silva pro nativo muro objecta, Caes.: objectis silvis, a motivo delle selve poste di fronte, Caes. 2) partic., gettare innanzi per riparo, difesa, opporre, porre innanzi, carros pro vallo, Caes.: Alpium vallum contra transgressionem Gallorum, Cic.: scutum, Liv.: nubem fraudibus, coprirle, Hor.: navem faucibus portus, Caes.: fores raptim, serrare, Liv. B) trasl.: 1) offrire, presentare, porgere, con dopp. acc., delenimentum animis Volani agri divisionem, Liv. 4, 51, 5. 2) presentare come esempio, porre innanzi, unum ex judicibus selectis, Hor. sat. 1, 4, 123. 3) rinfacciare, rimproverare, alci furta, Cic.: non tibi obicio, quod spoliasti, Cic.: seg. dall’acc. e l’infin., Cic. ed a.: alci de alqa re e de alqo, Cic. Partic. sost., objecta, rimproveri, Quint.

ŏb-īrascor, īrasci, adirarsi contro qualc., sdegnarsi, col dat., fortunae, Liv. e Sen. Cfr. obiratus.

ŏbīrātĭo, ōnis, f. (obirascor), ira, sdegno, Cic. ad Att. 6, 3, 7, dubbio (Baiter e Wesenb. leggono oratione).

ŏb-īrātus, a, um, adirato, col dat., fortunae, Liv.: potentibus, Sen.: ambitio obirata rebus parum sibi cedentibus, Sen.

ŏbĭter, avv. (ob), di passaggio, per incidenza, occasionalmente, Sen. ed a.

ŏbĭtŭs, ūs, m. (obeo), I) (secondo obeo nº I), caduta, tramonto, a) propr., delle stelle, del sole, della luna, Cic. e Verg. b) trasl., caduta, rovina, Caes., Cic. ed a.: obitus occasusque noster, caduta politica, scomparsa (nell’esiglio), Cic.: pregn., il partirsi, passaggio