Archivio Glottologico Italiano, vol. II, 1876/Lagomaggiore, Rime genovesi della fine del secolo XIII e del principio del XIV/XXXVIII.

Da Wikisource.
XXXVIII.

../XXXVII. De yeme estate ../XXXIX. Exemplum quenda ad instruendum se de alieno casu IncludiIntestazione 3 marzo 2014 75% Da definire

Lagomaggiore, Rime genovesi della fine del secolo XIII e del principio del XIV - XXXVII. De yeme estate Lagomaggiore, Rime genovesi della fine del secolo XIII e del principio del XIV - XXXIX. Exemplum quenda ad instruendum se de alieno casu
[p. 208 modifica]

XXXVIII (c. xlv).


.   .   .   .   .   .   .   .   .   .   

l un mania pim de beschizo,
l atro va fora a la postizo.
se per correnza o cun dinar
4eli se pon ben avinar,
da tuto tenne negao1
pam bescoto in vernigao:
a un traito lo bevem pim;
8parla gi fa greco e latim.
cevole e sar pestam asai,
donde li vermi sum corlai,
pu che la ventre pina stea;
12no g e forza2 che ge sea,
si lenti omor3 se ge tem.

[p. 209 modifica]

e se atrui roba gi vera a man,
15 de lo render no ve parlo4
.   .   .   .   .   .   .   .   .   .   
biasteme, asdeiti e vituperi
som lor liberi e salterj;
ma paternostri5 e missare
19 som bandezai de lor hoste.
e usage sorvesagenti
tuti afamai e si famenti6
che tuta la galea e soa;
23 corrando vam da popa a proa.
ma donde usam li segnor
no ossa usar alchun de lor;
e caschaun so remo tira:
27 De me guarde de lor ira!
bevenda g e monto encrexosa
d aigua spuzente e vermenosa,
chi manda for ruti pusor
31 per mantener lo re savor.
ma alantor aiai in cor
le fontanne de benimor,7
d aigue lucente fresche e fine,
35 freide brilente e cresteline,
chi corre con tanto asbrivo
che de lor exe un fossao vivo;
e se de zo v aregordai
39 voi n averei conforto assai.
quando homo va sote corverta8
se n apresenta una oferta,
che no vorea mai che tar
venisse offerta in me otar: 42
zo e gram scalma e calura
d asai gente, e de spesura
de monti arsnesi9 e cosse lor,
chi monto aduxe re vapor 47
de pan, carne, formaio, untume,
de gram suor e scalfatume.
de sota vem la gram puina
d aigua marza de sentina; 51
da la quar chi vol scampar
fazandose a li columbar,
semper oido10 troim e spuza grande
de qualcuna da le bande.11 55
si che, se per tormento assai
e per pur esser tribulai
se de salvatiom aver,
voi l averei, a me parer. 59
or no voio e tanto dir
c o ve deiai de zo scoi;12
e se pu voi vorei andar,
penssai voi de confortar; 63
alegar voio lo contrario,
quaxi vozando cartorario.
de, como el e bella cossa
a caschaun chi andar ge po e osa 67
en cossi bello armamento

[p. 210 modifica]

de tal e tanto fornimento,
si ben desposo e traitao
71 e de tute cosse si bem ordenao!
mai non vi stol si grande alcun
faito per rei ni per comun.
no so che ge manche niente;
75 tuto e armao de nostra gente
de citae e de rivera,
de cor fermo e forte ihera,
no de gente avegnaiza
79 chi per poco se scaviza.
ma som tuti omi si valenti
e de scombate si ardenti
e animai de venze tenza;
83 che tu an faito cognoscenza
andando compagnai in schera,
chi mostra la voluntae fera
d unitae chi ben s acorda
87 a tirar tuti a una corda,
de, como serea gram deleto
a caschaun chi g a eleto,
chi andar ge po e ossa,
91 per13 vei si bella cossa,
como e de gente tante e tae,
e de galee si armae
de gram conseio de segnor
95 chi tuti parem valvasor;
e de gram comiti e de noihe,
sorvesaienti e voghe
chi in mar ferem a rastelo
99 a un som de xuvorelo,
chi si forte fam szhumar
la gram pianura de lo mar,
che sbatando fam remorim
103 chi va como un xume rabim!
si grande e lo viazaigo,
che no g e ni gherego ni laygo
a chi no debia deletar
107ver la lor regata far.
barestre an e tante e tae
e in si grande quantitae,
e bon quareli passaor,
111dir no se po lo conito lor.
li barestrei son tar e tanti,
che, vegi mezam e faniti,
som de ferir si acesmai
115che lor par no ne vi za mai.
monto e bel ese14 in tar logo,
donde omo ve far tar festa e zogo,
vegando gram deversitae
119de terre vile e citae.
e se combate gi covem
un gram vigor inter lor vem,
fazando asbrivo de leom,
123ferando corpi de random.
e s o verei a quelo faito,
voi no osando dar gamaito
ni chi atrui ferir dovei,
127in pero che preve sei,
digando qualche salmi vostri
e De pregando per li nostri,
bem porrei porze e arme e pree
131a li omini de nostre galee.
ma quele che e pu dere15 creo
me parem quele da Cogoreo,
nigre sorie e manesche,
135d atra sum de che betresche.1617
e parme, se cossi farei,
a sam Pe semeierei,
chi per li soi e si defende

[p. 211 modifica]

139 e no lassase miga prender,
l arma soa trasse for
con tar vigor e tanto cor
che armancho taia l oreia:
143 doncha fa bem chi ge someia.
penssa si doncha far e dir,
pricar li nostri e resbaudir,
che venze possam con baodor
147 queli chi vorem venze lor;
si che De n abi loso e gloria,
e li nostri gram vitoria.
a De segnor ne fazo prego,
151 che d esta guerra sea mego.


Note

  1. XXXVIII, 5. tenne si legge, ma poco chiaro.
  2. 12. correggo: forzo (fortore).
  3. 13. ms.: silentio mor. -
  4. 13-15. qui deve mancare per lo meno un verso.- Il mo con sopra una cifra fatta male come è in foza del vs. precedente, in colai del 10.°, e in palo del 15.°. È quasi cassata. Nel 14.° potremmo leggere a man gi vem; e il verso mancante cadrebbe dopo il 15.°
  5. 18. il ms. pat con una cifra insolita e .
  6. 21. scritto: ; afamai si potrebbe correggere in afanai. Forse anche famenti è errore dell’amanuense; il senso, più che la forma, c’induce a rifiutarlo. Non so se frementi sarebbe di quel secolo. Io preferisco freventi o ferventi. Cfr. LIV, 115 (frevente); LVI, 129 (fervente); CXXVI, 23 (frevor).
  7. 33. cosi il ms.- de bon imor? o nome proprio?
  8. 40. il ms. ha sull’o di couerta la cifra che vale r. Leggi: coverta.
  9. 46. arsnesi; sotto il primo r potè esservi il punto di eliminazione.
  10. 54. oido: cosi il ms.
  11. 55. de le bande.
  12. 61. scoi ha nel ms. come un secondo s piantato sul c.
  13. 91. correggo: poer.
  14. 116. ms.: belese.
  15. 132. ms.: pudere; forse: pu drue. -
  16. 132-5. Questi quattro versi qui paiono fuor di luogo. E cosi pure più sopra i quattro dal 116 al 119.
  17. 134-5. così il ms. (però datra).