De antiquissima italorum sapientia/Caput IV/VI. Motus incommunicari
 |
Questo testo è incompleto. | |
| ◄ | Caput IV - V. Extensa inquieta | Caput V | ► |
VI
Motus incommunicari
Motum communicari penetrati corpora est—Motus communicatio et attracco eadem videtur — Omnis motus impulsu nascitur— Deus omnis motus author—In nobis est motus determinatio — Communis omnium motuum machina aèris circutnpulsio—Motus communis aèris, ut evadit cuiusque proprius — Omnes motus ex impulsu locales, et unius modi. Motus nihil aliud est nisi corpus quod movetur; ac, si prò severiori metaphysica loqui velimus, non tam quid est, quam cuius. Nam modus corporis est, qui a re, cuius est modus, nec mente quidem secernitur. Quare tantundem est motum communicari, quantum corpora penetrari. Nec sane minori reprehensione dignum videtur hoc placitum, motum a corpore in corpus communicari, quam illud de attractionibus motibusque, qui ob fugam vacui vulgo Scholarum obtinet: nam tantundem mihi videtur corpus proiectum secum ferreomnem manus proiicientis impulsum, quantum aèrem in antlia haustum post se aquam sursum attrahere. Iam virtute physicae melioris per praeclarissima experimenta istae attractiones veri aèris circumpulsus comperti sunt: et in id placitum constantissime itur, motum omnem impulsu nasci. In hos scopulos impingit, qui extensa quaedam quiescere putet. Sed qui omnia perenni motu moveri, et nullam esse in natura quietem intelligit, is corpus, quod quiescere videtur, manus impulsu non excitari ad motum, sed ad alium motum determinari; nec nostrum esse movere quicquam, sed Deum omnis motus authorem, eumque excitare conatum; conatum autem incipere motum; motus vero in nobis esse determinationem; ac determinationes alias ex alio machinarum generi fieri; et communem omnium motuum machinam
aérem, et circumpulsionem esse sensibilem Dei manum, qua omnia moventur; singula vero quaeque aliter atque aliter moveri, peculiari machina quodque sua conficiet. Et si omnis motus localis est, et impulsu nascitur, nullum sane discrimen admiserit motum inter quo aqua syphonem subit, quae omni procul dubio aèris manu in syphonem eflertur, et quo proiecta per patentem aérem promoventur. Quin nec inter proiectorum motum, et motum quo fiamma ardet, pianta adolescit, bestia per prata lascivit, quicquam differre iudicabit. Omnes enim sunt aèris circumpulsus: et uti peculiarium ope machinarum communis aéris motus, motus flammae, plantae, bestiaeque fit proprius, ita evadit proprius proiectorum. Certe calor, quem pila prò motu concipit, ei non est a manu communicatus: et tamen is calor certo certius est pilae proprius. Quid autem calor nisi motus? Igitur manus est machina peculiaris proiectus, qua et determinantur nervi, qui sunt in motu ad manus intentionem; et determinatur corpus, quod est in motu ad aliter se movendum: et determinatur aér circumfusus, qui in motu quoque est, ad promovendum proiectum: et haec machina communis, nempe aéris circumpulsio, evadit propria corporis proiecti: quare proprius eius est calor, et saepe ignis.