Fraa Zenever

Da Wikisource.
milanese

Carlo Porta 1813 Poesie dialettali letteratura Fraa Zenever Intestazione 11 settembre 2008 75% letteratura

 
Bagaj che sii amoros, che sii intendever,
deggià che gh’avii gust de damm a trà
vuj cuntav on bell cas de fraa Zenever
ch’el ve farà restà de mascabà.
5Vel cunti senza franz nè saa nè pever
tal e qual l’hoo sentii anca mì a cuntà
l’ann passaa de sti dì da quell panscion
che predicava al Carmern la mission.

Avii donch de savè innanz a tuss coss
10che fraa Zenever l’eva on bon vivan,
tutt scisger e buell, tutt carna e oss
col medemm fondator di Franzescan,
e ch’anzi, quell beato requiepposs
che adess goden in ciel sti duu cristian,
15l’han quistaa insemma in l’istess loeugh tutt duu,
vun con l’offizzi e l’olter col cazzuu.

Ma per quant tutt e duu per santitaa
fudessen dò mosch bianch in religion,
impunemanch però voeuren che i fraa
20gh’avessen pussee amor per el ratton;
se seva fraa anca mì già sarev staa,
dighi el coeur, dell’istessa opinion,
perchè in convent almanca fraa Zenever
quajcossa el ghe portava per la fever.

25Deffatt, quand che lu el fava el cercador,
a furia de panzanegh e tabacch,
de coronn e maistaa coj pajett d’or
ogni esuss l’eva a cà a vojà i bissacch.
Sant Franzesch el podeva cantà in cor
30sira e mattina fin che l’eva stracch,
che fin che lu el batteva la cattolega
l’eva franch l’interess della buccolega.

Oltra de tutt i sloffi di cercott
l’eva anch famos per cent olter cossett,
35ciovè per giustà zent e braghee rott,
solassà, strappà dent, mett i coppett,
tajà caj, componn acqu, sugh e decott
per collegh, toss, bugnonn brusor de pett,
de moeud che i medegh per desperazion
40el ciamaven padrin rompacojon.

Ma i fraa che hin semper fraa, a come fraa
no se diletten tant de cortesia,
giust appont per sta pocca abilitaa
pondegh anca sul goeubb l’infermaria,
45e lu content e stracontent inguaa
che se gh’avessen daa la libraria,
el portava i duu pes con quell savor
che mì portarev quell de senator.

Oh chì inscì sì, el diseva el Missionari,
50besognava vedell sto religios,
con pù gh’eva occasion de vess in l’ari
pussee el pareva ch’el fudess a spos.
Lu el vojava spuvin, vas, orinari,
com’el vojass di impoll d’oeuli de ros,
55lu el nedrugava piagh, marsciur e crost
come el nedrugass quaj de coeus a rost.

Quand se trattava poeù de tend adree
a on ammalaa d’on maa de conseguenza
l’eva proppi offellee fa el tò mestee.
60Fraa Zenever dov’eel? con reverenza
el gh’eva saldo lì del pè di pee
tutta la santa nocc anca in sentenza
de restà in del patton di settimann
dritt dritt come el battacc in di campann.

65Ma el fà stringh della pell in di occasion
l’eva anmò direv squas on bescottin,
ch’el n’ha faa fin de quij, giurabaccon,
de fass cred sassinaa in di mezzanin!
E per quest sant Bernard el gh’ha reson
70là in dove el tratta dell’amor divin
e che el dis ciar e nett, ve zitti el test,
che Amor quaedam sancta insania est.

Adess mò i mee bagaj che cognossii
fraa Zenever con tutt i sò virtù,
75stee quiett, demm a trà che sentirii
quell fatt che v’hoo promiss de cuntav sù.
Col dà a scolt, chi sa fors che no podii
deventà tanc Zenever come lu,
se de nò restarii tanci Gervas,
80Baciocch, Michee, Pasqual, quell che Dio pias.

Ora sappiee che tra i tanc ammalaa
ch’el gh’ha avuu fraa Zenever per i man
gh’è capitaa ona voeulta on certo fraa
ch’el ciamaven fraa Sist de Fabrian.
85L’eva Sist in sul fior della soa etaa,
e se dis che on trattin quand l’eva san
l’avarav daa de fà a tendegh adree
a on para de bottegh de prestinee.

Fraa Sist, che a colezion, a disnà, a scenna
90e a tucc i marenditt, che inscì ghen fuss!
el ris’ciava là on stomegh de belenna
che l’avarav sbertii i ostregh col guss,
adess senza appetitt e senza lenna,
desf de stomegh e magher come on uss
95el deslenguava in man de fraa Zenever
senza on dolor de coo nè on fil de fever.

I medegh e i zerusegh della cura,
avend faa i soeu rifless che, a no toccall,
el se inviava al babbi per vicciura,
100e el marciava per posta a medegall,
han dezzis de lassagh alla natura
el scrupol de conscienza de coppall,
e se n’hin lavaa i man col streng i laver,
alzà i oeucc e scrusciass el coo in del baver.

105Ma Zenever, per quella cognizion
ch’el gh’aveva del stomegh de fraa Sist,
el s’eva tolt l’impegn in religion
de fagh vedè ai dottor che gh’han stravist;
Tutt stà ch’el aggradissa el primm boccon,
110el diseva, e vuj ess on becch fottrist
se adree vun l’olter nol redusi in cas
de mangiass i sciavatt in allabras.

E, lì allon, fa sù insemma in d’on fagott
polver, pinol, triacchi, elettuari,
115impoll, groppitt, tollitt, mestur, decott,
e giò per el condutt del nezzessari!
E poeù mettegh al post de sti ciappott
di bon peccher de vin vecc, ordenari,
de quell però che scuffien tra de lor
120quand fan capitol i definitor.

E poeù a furia de broeud e geladinn,
de rossumad leggier e de oeuv fresch,
de pantrid, de pappinn e de nozzinn
de zinivella fritta e pan todesch,
125te l’ha redutt a segn de sbalordinn
perfina l’istess Pader sant Franzesch,
ch’el sclamava dì e nocc: Integram horum
opto silvam habere juniperorum.

Ma fin chì gh’è nagott de stravagant,
130me dirii, perchè hin coss che al dì d’incoeu
senza dass a d’intendes de vess sant
i fan all’Ospedaa fina i pezzoeu.
Sì: bona! bravi! Me rallegher tant,
savii nanmò nagotta i mee fioeu...
135Ma basta... sentii questa, e sappiem dì
se i pezzoeu en fan anch lor de quist che chì.

Quand fraa Sist grazia al ciel l’è staa alla via
de fà ballà coj dent i duu polsitt,
Zenever saldo arent come l’ombria
140nol fava che inzigagh tutt i petitt,
e gh’je scodeva tucc, fuss sansessia,
come fan i mamm grand coj biadeghitt,
savend che quell che pias nol fa descapit,
e che el proverbi el dis Nutrit quod sapit.

145Ma a forza de fregagh el culisseo,
sur sì mò che on bell dì ghe solta in ment
de vorè on pè de porch a scottadeo!
E Zenever dolz dolz e compiasent
el ghe respond col solet Laus Deo,
150e poeù el corr come on matt per el convent
a cercà on porch de quij de quatter pè,
ma de quatter, sì adess! ciappa, ch’el gh’è.

El resta suj sò duu come de strasc,
come in att de dà a trà a on’ispirazion,
155poeù va in cusina, ranca on cortellasc,
regolzes fina al sedes el patton,
ciappa la straa pù curtaa on cassinasc,
solta foss, scarpa sces, sforza on us’cion,
branca on bell porch per on pescioeu dedree
160zanfeta! tajel vial e scappa indree.

I sguagn del pover porch, e quij d’on tos
ch’eva staa testimonni dell’azion,
desseden on vespee de curios
che van innanz indree come in fonzion:
165intant per el paes la corr la vos,
e la riva all’oreggia del patron
ch’el sent, e el ved el cas, e el buj e el fumma
come la birra che va tutta in scumma.

E inscì cold cold de rabbia el va sul fatt
170a cattà sant Franzesch proppi in personna,
e lì el comenza a scartagh giò bagatt,
disendegh adree robba bolgironna;
che ghe voeur olter che portà i zappatt,
el coo pelaa, el cuu biott e la coronna,
175che predegà el degiun scoeudend a ôff
tutt i petitt con la reson del lôff.

Ch’el vegniss, e el vedess che sort de spass
el s’eva tolt con lu vun di soeu fraa...
Ch’el vegniss, el vedess e el giudicass
180se no even canaj, lader de straa...
De moeud che a no sfondagh tutt dò i ganass
gh’è vorsuu la pascienza e l’umiltaa
d’onsant pazzifegh come on sant Franzesch,
se l’eva sant Ambroeus el stava fresch!

185Ma Franzesch mansuett come on agnell
el ghe lassa con flemma svojà el goss,
el compassionna el stat del sò porscell,
el confessa anca lu ch’el fall l’è gross,
poeù el le ruzza alla porta inscì belle bell
190promettendegh on mondo de bej coss,
e el se le cava infin dal brutt impacc
col saragh la pusterla in del mostacc.

A on pover capp de cà che gh’ha interess
de conservà i provecc d’ona fameja
195ghe lassi on poo pensà s’el ghe rincress
a Franzesch el trovass in sta boreja!
Intant, per medegà el maa ch’è suzzess
col pel de quell che ha avuu sta bella ideja,
Dio el ghe ispira de ciamà a rassegna
200tucc i fraa tant ratton che de colmegna.

Appenna sonaa el copp fiocchen i fraa
in di sal del capitol a ballocch,
chè quand se tratta de curiositaa
corraraven descolz suj articiocch.
205Se setten: stan lì zitt, che no tran fiaa,
a vardà sant Franzesche che in ton pattocch
el ghe squaquara giò con pocch paroll
tutta la relazion de sto bell noll.

Paricc a sta borlanda comenzaven
210a ninnà per la bila el taffanari;
paricc, inscambi, manch fogos tremaven
sulla cerca del vin che l’eva in l’ari;
paricc d’olter pù agher mormoraven
e faven di giudizzi temerari,
215quand Zenever a on tratt el sbalza in mezz
e el rezzita assa brutta sto bell pezz.

Se in d’on paes cattolegh e roman
se stima pussee on porch che nè on fradell,
se la var manch la vitta d’on cristian
220che ona strascia de gamba d’on porscell,
gh’avii reson, sont mì el razza de can,
sì, Reverendi Pader, sont mì, quell,
tajee giò pur allegher la sentenza,
chè s’hoo faa el maa, faroo la penitenza.

225Ma ve avvisi però ch’el fatt che hoo faa
l’hoo faa per scoeud i butti de fraa Sist,
per dà la vitta a on pover ammalaa,
a on omm similitudina de Crist,
l’hoo faa perchè el Signor me l’ha ispiraa,
230perchè la mia passion l’è a fann de quist,
chè infin m’en vanti, e che poss ben vantammen
se quell che hoo faa l’hoo faa ad Dei gloriam: Amen.

Ah Zenever! Zenever! Sti reson,
el sclama sant Franzesch, hin bonn, hin bej,
235varen di copp in sù di milion,
ma chì in terra no paghen i porscej.
Ora però che l’è staa faa el scarpon
besogna giustall sù alla bella mej,
e perchè mò te pais de parlà inscì
240fa on poo giust el piasè de giustall tì.

Fan l’ecco tucc i fraa alla provvidenza
e al mezz termen del Pader General,
e Zenever, che in punt de obbedienza
el corr ladin pussee d’on servizial,
245appenna l’ha sentii la soa sentenza
el va a cercà el patron dell’animal,
e el le catta suj oeuv che l’eva adree
a dinn di Franzescan tant che sia assee.

E lì allon vagh adoss saraa addrittura
250con di argument che tacchen alla pell,
con di pass de vangeli e de scrittura,
col paragon tra Sist e tra el porscell,
e el sa trovagh tant ben l’infilzadura
che d’on torrion che l’era del castell
255in manch d’on ave e on gloria el me deventa
ona torr de lasagn e de polenta.

E Zenever ch’el ved la mudazion
che suzzed in quell’omm a oeucc battent,
el tocca via de longh de l’istess ton,
260fin che tutt sbaguttii, tutt maccarent
el ghe se butta in terra in genoeuggion
e el le prega a aggradì e portà in convent
in segn de componzion vera e sincera
quell porscell de trè gamb tal e qual l’era.

265Zenever trionfant e glorios
l’entra in convent cont el porscell in spalla.
Ghe fan cortegg intorna i religios,
che in st’occasion no ghe n’è vun che calla;
se canta on bell tedeum a sett vos,
270e dopo in refettori la se scialla,
e se sent fina i fraa pù scompiasever
a sbraggià a tutt sbraggià: Viva Zenever!

Bagaj, ch’oltra a vess bravi e savi e bon
sii timoraa de Dio e sii devott,
275no lasserv vegnì in coo la tentazion
de imità al dì d’incoeu sto fraa cercott,
perchè col codez de Napoleon,
all’articol tresent e vottantott,
ve costarav st’ispirazion divina
280cinqu o des ann de ferr e la berlina.