Gian Caldar: drama in 5 acts/1

Da Wikisource.
../

../ IncludiIntestazione 25 ottobre 2015 25% Da definire

Gian Caldar: drama in 5 acts Gian Caldar: drama in 5 acts

Gian Caldar : drama in 5 acts


GcIJLN CJLIjDJLR. Drama in 5 acts da Placid Plattner. ?— ¦•fl*» •»— Versiun rhàto^romanscha da J. A. Bühlcr.

II temps dell' acziun, successa alteriiativaiiicin a Trun, in Schons e ncl castê a Rhaziiu, croda nel aiin lls3/_,. Act prim. Scena prima. (Tegia; Curdin al föc. Notg.) Curdin. <poem> Chc Dcus protegi ils negoziants Fjt ils pnsturs, tgi questa notg returnan Da tal orcan a casa dalla fiera Da Glion! — Sclie nio daniaun negüiias novas Arrivan da disgrnzias; i'ma notg D'aiitun que eis zun trista, ct il suffel Tcrribcl sbrugia tras las veglias plantas, Caciantl ils nüvels stgürs sco tants phantoms Sur la vallada c dcls munts lur spundas. Quo eis iin' aura pcr bandits da strada \<) tcinps pcr acts d'invol c mazzaments, Ils quals sc ston zupar dal clar solcgl. — Jou auda iin clamar; probabel ven Vcrs la eamanna inzatgi, ün forsa, II qual so lin smarriu, it trutg non catta, t'n viandant, toc forsa da disgrazia? (I'igliu iina tcia nrdcnta e pas*-a alla sava della tcgia; da for Lombris. He, nus avri! Curdin. Tgci ha quei da muntar? Tgi von? Lombris (da fora). t'n bun amitg! Avri mo spcrt! Nus nus gia conoschein da ditg innà, Non ossan qua nus pcr la prima gada. — 72 — Scena seconda. (Curdin, Gian Lombris e Christoph da Signau.) Curdin. Mi seies beinvegnii, vus huiiions cars! Mi schei però, signur Lombris, pertgoi Zun aschi tard? Pertgei da notg, Cliristoph Er da Signau? Antruras non amava II nobel pietus la notg, el asca Da di e senza tema se mussar. Dintant uss vus accomodci al föc, Sco sche a casa fusscs; uss vus cssas In tegia de Curdin, vos bun amitg. 0 fussen nus a casa gia, pertgei Mi mauncan qua tot quellas bunas caussas, Ch'ün hosp amau podessen allegrar. Lombris. Per pauc nus vus rogein, per ün albiort, Per üna fascha da linzöl lavau, Podend faschar cun quel feridas novas E stinentar il lev torrent de saung. Curdin. Vus essas vulnerai? 0 Deus, mi schei, Tgei eis success Mirei, qua eis linzöl, E sche jeu non me sbaglia, eis er là Sün quella cruna ün flacun d'aschiu. Jeu vom per quel o bagna il linzöl In tal e metta quel in vossa plaga; Quci eis il meglier. Christoph da Signau. E quei bastcrà Por il inoniciit. Curdin. Ma uss mi raquintci, Mes humcns, tgci che vus eis incuntrau, Co qua vus essas arrivai, ct er Tgi vus ha assaltau; dintant vus vögl Fascliar vossas feridas. — 73 — Lombris. Nus essan Oz stai a Glion a fiera, e havend Fatg noss affars o che la notg da ditg Gia era arrivada, nus volevan A casa rcturnar. A poina nus Havevan nus formai sper la fontauna Da Tavanasa, ch'eis da qua distanta Üna mezz' ura, per aunc far ün paus, Nus vehement attaccan iina roscha Cavallorists brigants cun tota forza. Esscnd senza cavalls et cr armai Be malamein, resister non podettan's Als inimitgs cun tant surmaun. E stgiir Igl era, ch'ün a poina aunc vezeva Siu maun avant ils ögls. Cun granda stcnta 11 nus be reussit dad aunc fugir Dals nauschs ladruns. Spogliai da noss effocts, Müciai da quost pericul cun feridas, Nus non savevan, tgei che sei da far. Abbandunai miravan's nella notg; Cur nus inaspcctadamoin tochettan Tras questa nera eelva radis splendurents D'iina glüschina invitanta. Quolla Nus era üna steila dc speranza Fitg boinvegnida, e nus subit er La sequitettan; ella nus manet Or dalla selva sü per la muntagna A questa tegia, nella quala nus Cattein la cura d'ün amitg fidel. Curdin. Al cel sci grazia, ch'et pro mei vus ha Manai. Lombris. E meglra accoglicn/.a cert Un nus ncgliur havoss concess; o grazia A vus, Curdin! La fascha serra bein, Et il torrent de saung returna in Siu ordinari vau. Daiuauii, cun l'alva Del di, volein partir ct ir plii lonsch. / — 74 — Curdin. Quei non fa prescha, bun amitg, jeu vus Uss porta latg; vus cert haveis bisögn Uss d'iin refresc; pertgei la tema et Un pau la perdita de saung vus ha Spossau. Signur Christoph attizerà Dintant ün pau il föc. (Curdin va nel cellèr de latg.) Christoph da Signau. Quei eis ün hum Da vera pasta veglia. Mintga gada Che ol in sia barba grischa e Cun ses ögls clars stat avant moi cun sia Prugina della vegliadüna sün la testa, Cun vistas cocnas della giuventüna, Mi para sco sch'avant iin spolm jeu stass, 11 qual, sclariu dals radis dcl solcgl Fugint, nel vont se pcrda dolla sora, Por cun las steilas aunc sc consigliar. Curdin (vegnind). Prendci, mes liumens, quest refresc de latg, 11 qual, surtratg cun fresca, dulcia grama Bein restaurescha figls dellas muntagnas. (II conta sün üna mcisetta. Lombris. Curdin, vus gia me conoscheis da ditg, Nus essan a Mustêr aunc stai insombel, Inua pietus conventuals D'iin tomps nus han mussau il nobel art Da scrivor e da legor, declaravan A nus historins tant fabuhisas Da pövels ostors in paes lontans. Nus ils tadlavan cun enthusiasmus, Cur ols nus da vegls iiorgamonts legovaii Blers plaids superbis dels antics Romans, Da Rhiitus e dal pövel siu sfrenau, 11 qual cun el l'ltalia bandunet, Cercand la Hbortad nellas muutagnas, La quala uss giaschova nclla fossa E pcrsa per la patria. — 75 — Curdin. Vus mi Fageis ils dis de mia giuventüna Uss indament; tot quei mi para sco Sche ier il fuss; suvent ciaiiQiavan nus Insembel tot senza mal' arca, et Er senza tala fin al di present Restai nus essan. Lombris. Vus il pövcl ama, E ses giavüschs, siu mal e siu sperar Vus quei annuncia; o mi confidei, Non sun fin ussa in nossas valladas Del Rhein anteriur aunc alla glüsch Vegnii zun negüns acts ardits, e stai Filai secrotamoin ncgüns plans de Vendetga? Et eis iin intenzionau Da tot soffrir, il marvalign dels comts, Er l'insolenta razza de ladruns E de brigants insembel cun las beffas Dcls castellans? Na, jeu non pos capir, Co tant il pövel po aunc surportar. Curdin. Indignaziun boin regia da pertot Secretamein; scodün però, temend Ch'ün plaid riscau solet podessi rcnder Pogiura sia posiziun, aunc tascha, S'inclina e I'insurportabel porta. Christoph da Signau. Ils humons da Valrhein e quels da Schons Sun implonii da memia granda gritta Vers quels tiranns do castollans, che quella Plü ditg aunc sc podoss laschar celar. Caldar il plü da tots zupenta da Contin ün odi zun amar nel cor. Inua eis il hum, tgi non finalmein Clamass vcndotga vors ils scolerai Da Bârenburg e da Fardün c vers Lur garmadis signurs de Wordcnberg? — 76 — Plü insolent sa negün diavel gnanc Far beffas ad ün pövel e cun leschas Divinas e humanas; el però Non eis plü il solet. Haveis vus er Audiu, tgei ois avant curt temps succcss Nell' Engiadina, co ün là se ha Deliberau dal giuf de tirannia? Curdin. Nus raquintei, donscholl, nus schci, tgei eis Là daventau! Christoph da Signau. Oz hai jeu incuntrau Ün hum dell' Engiadina — quel ha qua Affars et cr ncgozi in Surselva — Quel mi novellas ha comunicau, Ch'attestan vergognusa insolenza Dels castellans, ma che nus er confortan, Mussand nus la curascha d'ardits humens, Che tema ha negüna dels tiranns. Lombris. II castollan a Guardavall cis quc, II qual cuvau ha ün' acziun infama; El eis il concurrent in crudeltad I. totas scrocarias al tirann Da Biironburg. Christoph da Signau. Qucl eis il tal, il Iium Raquinta, iin Adam da Camogasc, Ün vegl agricultur, jet üna «era Da curt per sias vias; ussa ven Annetgamein da quella a galopp 11 castellan da Guardavall, sco sch'ot Un cerv voless cagiar. „He contadin, Eis tia questa figlia?1* „Mia, schi!" - II vegl det per resposta,** — „ella sci Aunc oz la mia" - disch il castcllan, Ardend d'ün desideri vcrgognus. — 77 — Ün colp d'anguscha tocca ta giuvnetta Aunc casta, et il saung del Camogasc Bugliva in sgrischeivla furia, El respondet però tranquil, zupand 11 föc intorn, al castellan: „11 sei! Però, signur, be ün' urella mi Lnschei aunc mia figlia, sche vus plascha; Prest olla avant vus comparerà, Vestida et ornada sco da festas; Pertgei quei non deschcss da se mussar In vos castc' in habit da lavur." „Fagoi aschia**, schot il sclav carnal, „Però boin spert! damaun mamvegl Jeu gia l'aspecta nel castê.1* Els van A casa uss; Adam raquinta là L'incuntcr als amitgs e quels invita D'il di sequont raccompagiiar. E quei Er daventct. Adam in via se Mettct cun iina rosclia dcd ardits Vischins. Cun impazionza aspectava U castellan in siu solèr. Uss ven La processiun. „E tgei voleis vus auters?" — El sbragia — „hai jou vus er invitau?" Ft cl stendot la bracia vors la matta Per quclla imbra<*iar. Adam però Uss pigtia il stilet, che et zupau Portava nella rassa, cacia quel Nel sein del impudent voluptuus Chc subit quel schcmcnd crodet a terra. „Va ncl inficrn, ti't moiistrum1*, tot il pövel Gli acclamet, c prcst ol uss morit. Et uss il va spcrt al castc. 11 pövcl L'assalta cun tcrribla rabia et II sfracca, liber cis uss Madulein. Curdin. Eis quei verdad c na bc üna fama, Eguala al comot, il qual se aulza Rapid al firmament per prest svanir? Christoph da Signau. Schi, quei eis ver; il hum solemnamein Ha quei giurau, a ses plaids ün po crcr. — 78 — Curdin. Et er nos pövel uss se desda Da sia sön, e, conoschend la forza Ch'el ha, va'l all' acziun. II viva nel Human ün dretg et üna lcscha er, Ch'il creatur gli messa ha nel soin, In il creand tenor l'imatgna sia; Quest dretg non nus dovei rubar ün serv Del boja. Us probs Svizzers mussan, tgei Ch'il contadin sto far; il Rhiit ha prest Imprcs la valorusitad; il maunca Qua be aunc l'unitad e huinons er, Tgi cun curascha et arditamein Se mettan alla testa, cur la barca, Qüffada dallas orcanusas undas, Cun forza vers scrupusa spelma cacia. Christoph da Signau. Na, liumcns tals, pilver, a nus non mauncan, Por aschi ditg sco vus dus e Caldar Vivis. II pövel vus conoscha e Voss noms han bun credit in nossa terra. Jou sun aunc giuven, er mi maunca L'oxporienza e la madürezza Dels anns; però la buna voluntad, Na, quella non mi maunca, d'exsequir Quei che vus consiglieis. Jeu dun miu maun Da cavalier, che prompt jeu sun a tot Quei ch'util esser po a nossa terra. Curdin. Brav, vus haveis cian^iau da hum, donschell, Et er vos maun valur ha giust sco vos Discurs; sincor nus quei renconoschciii Et aultamoin stimein. Christoph da Signau. Tadlei, tgci mi Da tot il meglier para. Se*- amitgs Conoscha bein scodün da nus, ils quals, Sco nus, disprozzan questa tirannia — 79 — E pensan, co büttar quest giuf infam Dalla schuvella. E tals humens nus Volein uss anquirir et er cun els Madüramein nus consigliar, co rumper La garmischia dets signurs e co Da novamein fuss da restabilir II drotg ct urden. Curdin. U meglier cert eis quei. Schi, nus nus consigliein cun humcns bravs, Fidai, scodün dovei comuniear Als auters las ideas francamein; Ma adascus dals castellans o comts Dovei quei daventar. Christoph da Signau. Divis il pövol Eis da pertot in nossas vastas valls, El sto s'unir et er s'associar, Sco tots auals de nossa bella terra Alpina er s'unischan in nos Rhein, E sco nel tcmps antic ün unic pövol Nus oran. Lombris. Nos babuns sur tot amavan La libertad e preferivan giust Per quella ün desert a totas torras, Er allas plü fertilas; schi, fortuna A ti, tü alta Rhâzia; tii portas Aunc humens, digns de tei, in tias bellas Muntagnas; lur franchezza non eis aunc Svanida. Et il spirt, il qual dal temps Dels vegls Romans det cor allas donnauns, Rabiusas d'odi, da slanciar lur teners Infants lactants feroce nellns langias Dels inimitgs, per ch'els servs da tiranns Mai non daventien, el viva aunc Oz in tiu pövel, üna segürtad Per sia libcrtad futura. — 80 — Curdin. Dcus, Me lascha vcr aunc quest' aurora, plü Non vögl jeu in quest mund; — allura vögl Bugen comgiau jeu prender dalla vita Et emigrar content pro nos babuns; Laschand la part terrestra inavos In questa terra libera, dovei Miu spirt dall' autra vart da vossa granda Fortuna raquintar! — La notg svanischa, E nova la damaun sur las muntagnas Prest mira alla bassa cun splendur; Un plaid, amitgs, avant che vus partis Per casa! Nella selva sper il vitg De Trun, be circa milh pass da quel, Là eis ün prau; in quel stat ün aschi Ramus cun ün grossisim büst; là sei Nel temps futur, sch'il plan so fa, il qual Nus fatg havein oz vers l'arbitri dels Tiranns, il löc de nossas radunanzas. Christoph da Signau. II soi aschia! Lombris. Nus rcstcin units, II po vcgnir giust quei che vol! Curdin. E nus Giurein quei in vos maun, Lombris! Lombris. Tü, bab Omnipotont, non nus banduneras! Christoph da Signau. Stei bein! Curdin. Deus vus pertgüri, mes amitgs! Mi salüdoi er il Caldar in Schons! — 81 — Christoph da Signau. Jeu prest l'incuntrerà e vögl bugen U saliidar. Lombris. Stei bein! Curdin. E bun viadi! — Scena terza. Nolla vall de Schons. Primaran cun bol prospect sur l'intêra vallada; ncl funds dclla sccna üna stalla et üna tegia. Damaun., (Ün signun e Gian, siu trosser.) Signun. Inua eis il Luci? Gian. El eis giust partiu Por spiunar, sch'il muvel non se hagi Dispers zun memia da lontan, e sch'ils Cavalls dol castollan aunc pasculeschan Noll' acla nossa. Quei, signun, pilver Non eis indretg. Fuss jeu ün hum, allura Cert questas bestias 11011 saglissen per Mos beins inturn. A tgi ven cun la forza Siu dretg rubau, quel l'asca er cun forza Puspci reacquistar. Signun (cun se sez). Ardit compagn! Ponsasscn tot ils vegls avertamein E libramein sco fan quei ils infants, Prost stass tot auter in noss' alta Rhiizia. (al trosser.) M va in tegia a nettar vaschella. (II trosser va.) (i — 82 — Scena quarta. (Signun e Caldar.) Caldar. Bun di, siginin! Signun. Bun di, Caldar! Vus gia Vcgnis cun il solegl, tgei dat il, schci! Culdar. U caciadur eis adüsau cun l'alva Da s'elevar. Ün po haver da vus Cert ün refresc? Cattau hai ils cavalls Del castellan in miu bel èr, la gritta Me superet, jeu hai tots dus copau, Neve, quei eis üna lavur da vaglia Gia la damaun mamvegl? Signun. Pilver, sche que Mo fuss ils castellans in po de lur Cavalls; totüna ün refresc haveis Vus meritau. (Signun s'absenta.) Caldar. Prest prendan üna fin Las beffas da quels castellans; cur l'arc Eis tes zun memia ferm, cl rumpa prest. E l'evla, sün la quala bcin drizau El era, svola vers l'altezza libra E mira cun disprez a bass sün il Nausch caciadur, il qual la ha fallida. (Cun üna gada se vezza Caldar circumdau dals castellans da Fardün e Bârenburg e da lur trabants.) Scena quinta. (Caldar, il castellan da Fardün e quel da Bârenburg cun intgüns trabants.) Castellan da Fardün. Tü es il Caldar? — 83 — r Caldar. Schi, giust quel jeu sun; E tgei voleis Castellan da Fardiin. Tü es quel tal, il qual Oz in damatin ha mes cavalls copau? Caldai: Hai mia proprietad mo protegida. Ün irabant. Tü riscas aunc del alv nel ögl nomnar Tiu propri Caldar. Er il pugn, tü scroc infam! Castellan da Fardün. Tii aunc affruntas? Caldar. Drctg ot er giustia Mi sto valer. Castellan da Fardün. Ün tal non conoschein Por toi e quels do tiu paregl. Caldar. ¦ Ma vus L'iinprendor da conoscher aunc stoveis. Castellan da Fardiin. Pigliei quost nausch tcstard ot il manoi Nol carcor suterran de miu castê, Inua il solegl il mai, mai plü dovei Sclarir; là sa'l allura affruntar. (Ils trabants improvan da l'arrestar. Zieva curta ma ferma resistenza el sto suceumber. El eis straschinau daven dals trabants. IIs — 84 — castellans van dad üna vart nel prosceni. Davos pro la togia ün vezza la fameglia dell' alp.) Signun. 0 Deus in cel! El eis daven! Là ün II ten! Quels nauschs scudiers! — el cis mcz mort... In quella tur terribla... o amitgs, Vendetga a quest cuvi infernal! (Saglia daven.) Scena sexta. (Ils castollans da Fardün c Biircnburg.) Castellan da Barenburg. Mirei, il furibund gli sequita. Castellan da Fardiin. Be lascha currer quel, el catta giust Per via ils dretgs schanis. Castellan da Barenburg. Caldar dunquo Havcin nus in noss mauns! Castellan da Fardün. Schi, schi, et el Cert non mi mücia asclii facilmcin! Castellan da Barenburg. Jeu hai uss üna supplica a Ti. Castellan da Fardün. E quella fuss? Castellan da Barenburg. Conoschas forsa Tü Victoria, la figlia de Caldar? Castellan da Fardün. Ei, mira I'urs! co quel cuveidas ha! — 85 — Casteltan da Barenburg. Da totas la plü bella ella eis In quosta vall! Castellan da Fardün. E Tü es aunc adüna L'amitg dc bols infants! Nove, hi, hi, II vegl furbun, jeu il fitg bein capischa! Castellan da Barenburg. In qitest rapport conoschas schalusia Ncgiina. Castellan da Fardiin. Quei non sai jeu dir; il ha Er datt ün tomps, che jeu per la bellezza Indifforont non era. Uss però Eis l'ossa davontada rigida E scnta pauc plii il tormont d'amur; Sco camerad jeu ti vögl cedor e Non far ti conciirrenza. Castellan da Barenburg. Jou scrà ti Rceonoschcnt per quei, tü lauderas Miu capo d'ovra. Castellan da Fardün. Tgei intonzioneschas Da far? Castellan da Uarenburg. Scho taidla, il t'allegrerà. Castellan da Fardün. Jeu sun dcsiderus d'audir tiu plan. Castellan du Barenburg. Jeu vom a visitar l'infant, il qual Siu bab plü ama, che il mund intêr. — 86 — Jeu la descriva il terribel carcer De tiu castê, nel qual siu pauper bab Languischa, e siu senn jeu implenischa Cun trids imatgs e cun la pallida Umbriva dell' immensa aftlicziuii. Allur' la dun jeu d'intellir, quant facil II fussi uss per ella, da siu bab Deliberar. Schi jeu l'amur indrida, La filiala, conter l'innocenza In ün combatt e ^erca da turbar Ad ella la raschun, aschia che L'infant finahnein creia cert da far Ün' ovra buna, da mi se romctter. Casteltan da Fardün. Bein, bein, quei eis diabolic fin, signur Fortuna jcu giavüscha a Tiu plan Per la conquista. Sch'el ti reussischa Dovei il Caldar esser liber. Jeu Voless che jeu proscnt fuss al combatt, Quei fuss iin dretg spectacul giust tenor Giavüsch del cor. Castellan da Barenburg. Jeu ti raquinterà Exactamein, co tot quei eis passau. Et uss all' ovra! Casteltan da Fardün. E jeu resta in Aspectaziun, be va uss inavant! —