Rätoromanische chrestomathie X/L. Justinian Lombardin/Seconda scena

Da Wikisource.
L. Justinian Lombardin - Seconda scena

../Dedicaziun ../Terza scena IncludiIntestazione 15 maggio 2023 75% Da definire

L. Justinian Lombardin - Dedicaziun L. Justinian Lombardin - Terza scena

[p. 267 modifica]

[p. 137] Seconda scena.

Lö: Un prá serrá aint da ats cripels et d’ün guad. Süls cripels sun truóis cun spaunguas e s-chalas, sün qualas sa veza pü tard gnir jo omens del pajais. A fond sa vezi il lai, sur qual stá ün son martín fuormà dalla glüna. Munts et vadrets seran jo il prospett. Sül teáter regna s-chüra nott. Lai et vadrets sun sclerits dalla clerglüna.

Persunas: Melchthal, Baumgarten, Winkelried, Meier da Sarnen, Burkhart sül Döss, Arnold da Sewa, Claus della Flüa et amó 4 aters patriots, tots armats.


Melchthal (amó invisibel).
Am seguì pür spert!
Il truói eis avert.
Qui la parai, a lá la cruschetta,
Patriots, la cuntrada eis la retta,
Nu eschen sül Rütli.
(Cumparan cun lanternas.)
Winkelried.
Quiet!
Arnold da Sewa.
Tot vöd,

Meier da Sarnen.
Non sa veza ningüns,
Nu da Sottsielva eschan ils prüms.
Melchthal.
10Las quauntas sarai?
Baumgarten.
Las duos, tenor il sbrai
Del guitàder da Selismunt.
Meier.
Quiet, las ureglas a munt!

[p. 268 modifica]


Burkhart.
In Sviz eis üna chapella
15In mez del guad,
Naun da quella
Cler et at
Suna jüst il zegnin
Del matutin.

Claus della Flüa.
20Cha aria fina et nettá!
Absaints ün’ ureta
Duldin nu quel sun.

Melchthal.
It e piglai ün tizun,
Cleai insemel fruos-chetta,
25Cha, cura cumpara il complott,
Ün bell et cler fö ardetta.
(Duoi omens vaun.)

[p. 138]     Sewa.
Cha bella clera nott!
Il lai eis tranquill dapertot.

Burkhart.
Cha bell bárchar sül lai!
Winkelried (mossond vers il lai).
30Pardiana, chüttai!
Non vezauat?

Meier.
Chai mainiauat?
Propi, a meza nott perfin
Ün son martin!

Melchthal.
35La clergüna eis, chi’ l fá.

Claus della Flüa.
Üna gronda raritá!

Sewa.
L’ eis dubel; ün sur l’ater stá.

Baumgarten.
Sott el via üna cilla marcha,

Melchthal.
Il Stauffacher eis cun sia barcha,
40Quel non sá ne da quiet ne da pos.
(Va cun Baumgarten sülla riva.)

Meier.
Ils Urnais sun adün’ils pü dós.

Burkhart.
Els stolan far stravías
Per non inscúntrar spias
(Intaunt eis fatt fö in mez il
prá.)

Melchthal (cloma dalla riva).
La parola! Chi ais?

Stauffacher.
45Amis del pajais.
(Tots vaun al bass per richaiver
ils vegnüts. Stauffacher, Itel
Reding, Hans sül Mür, Jörg
sül Bain, Conrad Hunn, Durì
il fáver, Jost della Villa et
amó 4 aters patriots, tots armats.)

Tots (cloman).
Bainvegnüts, omens da Sviz!
(Intaunt il aters restan al bass
et sa salüdan, s’ avanzan Melchthal
et Stauffacher.)

Melchthal.
Ach, Werner, ils öls sun stüzs
Da meis bab; el non veza plü
Ne sulai ne cler del dì.
50Ma con sanguinusa sai
Prol stüz sulai
Da seis öls jüretti
Da tor vendetta.

Stauffacher.
Tor vendetta britscha,
55Laschai pósar il passá,

[p. 269 modifica]


[p. 139] Ma quai cha oss’ans squitscha
Et quai chi ’ns haun els minatschá

Non podain nu láschar lá.
Dit, in Sottsilvania cora
60Chai hauat rizá ora?
Co eis il pövel, co seis sentimaint?
Co scampettat vu al tradimaint?

Melchthal.
Sur las Sürennas muntognusas,
Sur glatschéras spaventusas,
65Cumpogná dal clótcher del jerún
Arrivá jau sun
Sün quella alp, sün quala
L’urnais’et svizera muaigla
Unida maigla,
70Et il paster unì paschainta;
Alá mia sai arsainta
N’hai stüz cull’aua del vadret,
Quala jo dals vas s-chimond sculet.
Téas vödas fon meis tett,
75Fev’ustér et jast sulet,
Fin jau vegn a baitas habitadas.
In quellas valls fon giá intradas
Totas noas, sco eir quella,
La quala fo la plü noella.
80Pro ogni üsch, pro qual clocceva,
Meis disaster conpaschun causeva,
Via da quista noa tiraunía
Dapertot il pövel sgrisch saintía.
Sco lur alps istessas erbas portan,
85Cun istessas auas lur bügls cuffortan,
L’istessa via vents et nüblas vaun,
Usché els ferms sülla vegla staun.

Els da cor il maun am devan,
Lur armas jo d’ parai tenschevan,
90Et anim grond lur öl sbrinzleva,
Cura jau ils noms nomneva,
Quals faun minch’om comoss,
Quel da Walther et il voss.
Quai cha vu da far stimauat
95Scha vu’ ls eir illa mort mainauat,
Schi jüran els da star da vossa vard.
Jau da bain in bain uschéa part,

[p. 140] Il dret da jast jaldond;
Et cura gnit sül aien fond

100Da mia parentela,
— Fitsch distais’eis quella —
Et chatt meis bab — ach, orb et sert
Sün paigla sott ün ester quert
Da buna gliout nutrì
105Da cordöli il cheau sbaschì —

Stauffacher.
O Diou del chel!

Melchthal.
Stet sütt meis öl;
Bitsch in flaivlas larmas
Svödet jau ora la dolur,
110Nascosta spetta sün laúr,
Decider ston las armas.
Tras munts et tras lur strettas
Tras totas valls suletas
Infin a pé dels scheds vadrets
115Cun pass dascús et quiets
Sun jau it et n’há
Dapertot chattá
Grond ödi vers la tiraunía
Et vers la ranvería

[p. 270 modifica]


120Dels chastlauns grondérs;
Meis pleds chads, meis pleds sincérs
Devan fö et devan fors,
Gudagnettan svelt lur cors.

Stauffacher.
In quist cuort termín
125Hauat grondas vu mainà a fin.

Melchthal.
Jau gujett amó da plü,
L’inimì da tots temü
Stá sajür sün seis chastés,
Rossberg e Sarnen s’ nomnan és,
130Et donnìza il pajais.
Jau n’ha damaja interprais
Da vezer Sarnen eir dadaint,
Et jau — sun stat eir quaint!

Stauffacher.
Hauat vis il tiger in seis cúel?

Melchthal.
135Schi — sott vestì et sott brastúel
D’ün pover pelegrin.
Pro maisa jau perfin
N’ha vis il podestà

[p. 141] Et non — il ha coppá!
140Ne’ l disturbet pro seis filöz.


Stauffacher.
Jau gratulesch a voss callöz.
(Intaunt s’avanzan ils aters et
sa prosman a quists duoi.)
Ils bravs omens ossa am nomnai
Ils quals a vu sequittan cun taunta fai,
Acció als omens d’alliaunza
145Riva il cor la confidaunza.

Meier.
Sco tots eir jau a vu confid;

Sun il Meir da Sarnen; quist
meis nev, Struth Winkelried,
Da pé in cheau ün galantom.

Stauffacher.
Cognosch quist nom;
150Fu ün Winkelried, il qual
A Weiler aint in ün uál
Il dragun coppet,
Et lapró seis saung laschet.

Winkelried.
Stögn per ün’onur quai tégner,
155— Quel era meis babségner.

Melchthal (mossa sün 2 omens).
Ques duoi sun fittadins dels paders
D’Engelberg. Vu ’ls stimaut l’istess
Eir sch’els libers sco nu aters
Non jaldan lur possess;
160Del pajais amís els sun,
Da lur nom il sclinch eis bun.

Stauffacher (culs duoi).
Am dat la maun!
Fortüna eisi pell’umaun
Scha ’l há corp e fond in libertá;
165Peró eis ogni stadi bain stimá
Scha realtá el ama.

Conrad Hunn.
Qui eis Reding, vegl landamma.

Meier.
Il cognosch zond bain;
Per üna jerta nu ans litigiain
170Ser Reding, eisi? Avaunt jüdisch inimís,
In vista del pajais amís.
(Al squassa il maun.)

Stauffacher.
Omens da bain usché s’ contegnan.

[p. 271 modifica]


[p. 142] Winkelried.
Il chiern urnais! Els vegnan.
(Alla dretta et sinistra sa vezi
omens armats cun lanternas,
chi smuntan dals crípels.)

Jon sül mür.
Guardai! Il degn plavaun sa degna,
175Cha el pro nu in nom del Segner vegna;
La lunga et staintusa via,
La s-chüra nott no ’l stramainta mia!
Ün paster amuraivel et fidél
Piserús al pövel végnal el.

Baumgarten.
180Il caluóster et Walther Fürst cun el;
Ma nel tröp non vezi jau il Tell.
(Walther Fürst, Rösselmann il
plavaun, Petermann il caluóster,
Kuoni il paster, Werni il
chatcháder, Ruodi il pes-cháder,
et amò 5 aters patriots, insemel
33 omens sa prosman et
circundan il fö.)

Walther Fürst.
Schi stovain oz nu, ans radunár
Dascus, sco solan laders far,
Et sco jürats ad ün complott
185Faun raspada tard da nott
Sün noss fatt et aien territori!
— Il Rütli eis noss parlatori! —
— Il firmamaint noss tett —
Eschan qua, per chérchar sü
noss dret,
190Ün dret pü cler e vaira
Co ’l sulai da prümavaira.

Melchthal.
Laschai quai lá! Sajür,
Quai cha la nott et quai chal s-chür
Haun teschü sün lur talér,
195Metta l’animús sulai in cler.

Rösselmann.
Confederats, taiclai il pled,
Il qual sün mia liaunga il chel mettet!
Nu eschan quà sco foss visnaunca
D’ün pövel intér, pac chi maunca,
200Las veglas üsaunzas minchün rispetta,
Tegnín sco in dits da pasch dieta,
Et quai chi sbaigla dall’üsaunza,
S-chüsa il temp et sia pusaunza!
Mai il Segner bandunet
205La jüstía et il dret.
[p. 143] Sott seis chel serain
Raspats nu ossa stain.

Stauffacher.
Bain!
Alla vegla ans cusseglain!
210Scha ér nott ans querna,
Ans eis il dret lanterna!

Melchthal.
Sun eir blers absaints,
Cul cor sun tots preschaints,
La pitschna part, ma buna
215Eis preschainta in persuna.

Conrad Hunn.
Sch’eir pers ils cudeschs vegls sun its,
Els staun chauól in nossas ormas scritts.

[p. 272 modifica]


Rösselmann.
Sü svelt, et ün rudé fuormai,
Las spadas nel terrain saintai!

Jon sül mür.
220Il landamma s’ comodetta,
D’ ogni vard Waibel stetta!

Il caluoster.
Trai chantuns sun quà,
Chi eis quel, chi suprastá?

Meier.
Nu Sottsilvauns cedain,

Melchthal.
225Eir nu il simil fain,
Nu gnin ajüd roond.

Stauffacher.
Uri eis il plü pussont,
Cur il Kaiser cloma
Per far ün gir a Roma,
230L’ urnaisa bandéra
Saimper la prüma era.

Walther Fürst.
Sviz dess esser colonell,
El eis bab, nu figls dad el.

Rösselmann.
Jau jüstará la lita,
235Noss capo in guerra sita
Uri; in visniaunca Sviz.

Walther Fürst (sporscha a
Stauffacher las spadas).
Schi piglai la spada!

Stauffacher.
Mai plü. L’ etá sia honurada.

Jörg del bain.
Durì il fáber, meis vaschin
240Eis in etá
Il plü davanzá.

[p. 144]    Jon sül mür.
Ün brav om, ma fittadin,
In Sviz non das-ch’ün tal
Esser uffizial.

Stauffacher.
245Non eis Landamma Reding quá?
Invaun vegn ün pü degn cherchá.

Walther Fürst.
Ad el convegn la prüma plaza,
Chi chi é cuntaint, sia dretta daza!
(Tots dazan lur dretta maun.)

Reding (sa preschainta in mez).
Non po jürar sün ün cudesch vegl,
250Ma vers las stailas dazi oz meis öl,
Jür pro ellas, jür pro’ l chel,
Cha sará jüstissen et fidél.
(Duos spadas vegnan portadas
avaunt el. Intuorn el sa fuorma
il rudé; Sviz in mez, dalla dreta
Uri, dalla chaunca Sottsilvania.
El sta pozá sün sia spada da battaigla.)
Dit, qual’ eis la mira da noss viadi
Pro quist lai et lö salvadi
255A meza nott, et il cuntegn qual sia
Da nossa noa lia?

Stauffacher (vá in mez il rudé).
Bitsch ün patsch noell nu fain,
Il vegl dels babs nu renovain
Sappiat, chars confederats!
260Eschni eir tras lai e munts spreglats,
Sun eir ils chantuns da sai regnats,

[p. 273 modifica]


Quistas circumstaunzas quintan nüglia,
Nu eschan frars et members da famiglia,
Dall’ istessa patria emigrats.

Winkelried.
265Schi eisi propi vaira
Quai ch’ün chaunta mincha saira,
Cha d’ ün pajais lönschissen
Nossa schlattas gnissan?
Quai cha sauat, ans quintai
270Per pózar sülla vegla nossa noa lai.

Stauffacher.
Pásters n’ hai duldì quintond,
Chi sia stat ün pövel grond
In ün pajais vers meza nott,
Il qual spavent patía
275Da gronda charastía;
Quel s’ risolvet cuntot

[p. 145] Pro tala grond mancaunza
In publica visniaunca,

Cha la deschávala persuna
280Tras büs-cha il pajais banduna.
Usché devainti. Vers mez dì plonschond
Ün pövel numerús et grond,
Omens, donnas cun uffaunts
Sa fettan subit viandaunts,
285Aint in maun las dajas
Taunter mort et plajas
Sun tras Germania els passats;
Finalmainch sun els rivats
Nels salvadis los et guads
290Da nossas valls et munts,
Ninglur ne gliout ne punts,
Sülla sponda del lai stéa suleta
Üna baiteta;

Dad’or üsch ün om sezéa,
295Sün passants il qual spettéa,
Ma siond ün taimp terribel,
Fu il bárchar impossibel.
Frataunt els visitettan
Ils contuorns manivs et spera,
300Cun miraveglia els restettan
Vezond la quantità, chi era,
Da bella bos-cha, bellas plauntas,
Et chi dumbress bain, quauntas
Funtaunas frais-chas, cleras,
305Süllas alps bellischnas éras,
Lur patria in vairdá
Crajevan els da avair chattá.
Sün quai as suni convegnüts
Da star alá. Pubiettan Sviz,
310Quel gross e vegl comün,
S’ drüettan ora tot il guad
Cun blers süduors, cun grond ingign;
Et cura gnit il pövel massa lad,
Ed il fond früttaivel massa stret,
315Üna part dad els s’ rendet
Plü insü et vers mezdì;
Stanz et Altdorf els pubiettan sü,
Perquai vegn alá
Amó tudais-ch chaunchá.
320[p. 146] Vinvard ils munts da glatsch,
Sun atra gliout, ladin linguatsch.
Lur deriva tegnittan els a maint,
Perquai s’ cognoschi sül momaint,
Scha ün ün Svizer eis o ná,
325Sun tot d’ ün atra qualitá.
(Sporscha il maun da totas vards.)
Jon sül mür.
Schi, nu eschan fraunc
D’ün chocc, d’ün cor et saung.

[p. 274 modifica]


Tots (sa dond il maun).
Ün pövel, üna schlatta
In pasch et in combatta!
Stauffacher.
330Aters sun sott juf da sclavitü,
Sottamiss a quel, ch’ils ha venschü,
I dá eir taunter nu da qués,
Chi portan esters jufs sün lur juvés;
Ma nu Svizers vegls
335Non jaldain nu libers chá et bröls?
Et cun libra voluntá
S’ mettain nu sott la ala
Dell’imperiala
Màjestá.

Rösselmann.
340Quai há er Kaiser Fridrich confermá,
Sco aint in veglas chartas stá.

Stauffacher.
Ningün po star sulet
Senz ün jüdisch sur il dret,
Senza ün, il qual cumonda,
345Regna confusiun profonda,
Perquai mettettan er noss vegls
Lur vita, bains et bröls
Sott las alas
Imperialas
350Cull’oblig d’al servir
In temps da guerra,
Plü inavaunt non das-chal ir,
Sco in aters los er saimper era.

Melchthal.
Tot quai chi’d eis daplü,
355Eis ün segn da sclavitü.


Stauffacher.
Sias battaiglas els battettan,
A Roma els il compognettan,
Cur’el gniva coruná;
[p. 147] Ma a chá
360Eran noss babuns
Sulets patruns,
Confuorm lur ledchas et üsaunzas
Jüstevni svess lur crötschs et aunzas,
Il rett et tort;
365Be sur vita e mort
Sentenzieva il Kaiser svess
Tras ün o l’ater da seis mess;
Quist ord’ pajais tegniva chá,
Infin el gniva dad els clomá
370Per jüdichár, sco’l pareva rett et bun,
Sün chastì o sün pardun.
Sch’ün ater ater sá,
Schi cha’ l discha oz aquà!

Jörg del bain.
Uschéa tot s’ contegna,
375Da jufs fu gnianc insegna.

Stauffacher.
Hain svess al Kaiser resistì
In quel dì,
Cha el noss dret,
Ils Paders favurind, storschet.
380Einsiedeln pretendev’il rett
Sün üna alp, chi era nossa,
Pas-chüra vegla per nossa scossa,
El ün scritt del rai ans mossa,
Als fond la alp per donaziun,
385Sco foss prövia quella da patrun.
Nu schettan: «Üna furbaría!»
«Il rai non das-cha chinchar via
«Noss retts et nossa roba.
«Sch’el istess vo far la prova,

[p. 275 modifica]


390«Ne rai ne Kaiser nu dovrain,
«Er sulets nu s-chaffeshain.»
Usché chaunchevan noss babuns;
Et nu non dessan esser buns
Da büttar jó quist juf turpiaivel,
395Ch’ ün da seis serviaints ans metta sü?
Ün pövel ingigniaivel.
Hain nu quist pajais s-chaffì,
Los salvadis hain nu viout
In abils loschimaints da gliout,
400Ingiu’ il uors avéa seis cúel
[p. 148] Parchüran pasters oz noss muel
Nu coppettan tössiaintats draguns
In foss e pozs cun noss zappuns,
Il grisch süstrom
405Da nüblas et chieróm
Dentont sur quist desiert
Hain nu pirtì et fatt avert.
Hain fess ils cripels dürs,
Fettan punts et piogns sajürs
410Sur flüms et chauolezas;
Quist pajais et sias bellezas
Hain nu possess da vegl innaun;
Et das-chair dess ossa ün tiraun
Ans tírar tras las ainas
415Et ans metter in chadeinas?
Eis ninglur ün mez
Cuntr’ ün tal dispretsch?
(Gronda commoziun nel rudè.)
Ün térmel sta sün mincha ur;
Scha’ l sguitschá non chatt’inglur
420Seis rets; sch’insurportabel vegn
Il pais, schi ha’ l amó il pegn
Cha ’l chel al jüdará;
Cha la jüstía
Inviolabla sia,
425Ha Diou d’etern jürá.

Nu vers chel stendain noss det,
Reclomain da là noss dret,
Qual eis da ferma taila
Et cler sco üna staila.
430Scha nügla plü ans jüda,
Scha la glüm, la ultima, sa stüda,
Illur’ans rest’amó ün mez,
— La spada bain jüzada,
La quala eis, sco vez,
435Da vossa maun alzada.
Units nu combattain
Pel pajais et public bain,
Per donna et uffaunts.

Tots (battond sün lur spadas).
Per donna et uffaunts!
Rösselmann (intrond nel rudé).
440Eis bod dit, alla spada ténscher,

Avaunt sa sto ün vénscher,

[p. 149] Rifléttar duos trais jadas,
Scha non podessan gnir jüstadas

Las fatschendas cullas bunas;
445Hauat letta taunter duos corunas;
Non fossi forsa bler pü scort,
Non fossla meldra vossa sort,
Scha al Kaiser vu disdisset
Et cull’ Austria vu s’ unisset?
Jon sül mür.
450Chai disch aquà quist prer?
Eis seis charvé amó intér?
Burkhart del döss.
Nul darai saintúr!
Winkelried.
Cussegl d’ün traditur!
Reding.
Omens svizers, sa calmai!
Arnold da Sewa.
455Nu star quiets?

[p. 276 modifica]


All’Austria nu servir, et quai
Davó taunts e taunts dispetts?
Claus della Flüa.
Co? Sforzadamainch ans láschar tor,
Quai cha saimper rebüttet noss cor?
Meier.
460Quell’ ura, schi, meritessni tots
D’ esser sclavs et galiots.
Jon sül mür.
Jau stim et stun sün quella,
Quel chi da resignaziun tavella
Non jald’il dret d’ün Svizer plü,
465El sia or pajais bandì;
Quista sia la prüma ledscha,
La quala nossa lía fetscha!
Melchthal.
Eir jau maniai et stim usché,
El sia sclüs dad’aua et fö!
Tots (dazond la dretta).
470Quai sia ledscha! Nu lain usché.
Reding (davó üna pausa).
Id è!
Rösselmann.
Tras quista ledscha, patriots,
Eschat larchs et libers tots;
L’austriác eis rebüttà
475Per quist’ et ogni atra já.
Josch della vill.
All’uorden del dì!
Reding.
Confederats, saintì!
Sun er proats tots mezs bandús?
Devainta forsa tot dascús,
480[p. 150] Uschè chal Kaiser gnaunca sà,

In qual möd il pövel vegn sguitschá?
Dovain quist ultim er impróar,
Al Kaiser plónscher et il róar;
Avaunt comaínzar guerra
485Sto’l savair la caus’intéra.
Er scha’ l dret eis tot plausibel,
Eis adün’ il sforz terribel.
Be cur sa jüdar svess non pó l’umaun,
Tenscha jó il Segner sia maun.
Stauffacher.
490I tucca oss’a vu, ser Hunn,
Da far la relaziun.
Conrad Hunn.
Nel palaz del Kaiser jau sun stat,
Per plonscher ils chastlauns et
lur misfatt,
Per richérchar la scrittüra,
495Cun quala mincha Kaiser jüra
Da rispéttar nossa libertà.
Chattet là mess da plüs cittats,
Et tots tuornettan containtats;
Ma voss mess? Jau gniva avisà
500D’am vólscher als ministers là;
Quels ma cuffortan alla vöda:
«Il rai non abbia peda.»
Jond illura tras las salas Imperialas
505Jau il Duca, Jon cul nom, vezet,
Qual cridond sül balcun s’pozet;
Duoi chavallieris il assistevan,
Ma clomond ils quals dischevan:
«As jüdai vu svess,
510«Ün saimpel om spettess
«Dal rai jüstía.
«Pella jerta sia

[p. 277 modifica]


«Roa il Duca dits e dits,
«El havess ils onns complits,
515«I foss il temp da régnar svess
«Sur sia gliout et seis possess,
«Ma cha pled duldiva el?
«Il Kaiser disch: Ün juvenchell
«Cun rösas sa corunni,
520«Quist rajnóm da duni!»
[p. 151] Jon sül mür.
Hauat saintì? «Ün narr spettess
Dal rai seis dret. S’jüdai vu svess!»
Reding.
Non vá, meis omens, atragnín.
Ossa dat cusegl,
525Co prudaint et a bell- bell
Alla fin dels fatts nu gnin.
Walther Fürst (intrond nel rudè).
Cuntra sforzs, ils quals odiain,
Cun aters sforzs ans párar nu stovain,
Ils drets da noss babuns artats
530Lain nu cha’ls sian conservats,
Davent cun totas noitats!
Impéri et Imperatur
Abbian, quei chi nomnan lur;
Minchün cha’l paja pür pulít,
535Scha’l eis nel ester ailch debít.
Meier.
Fond dell’Austria n’hai a fitt.
Walther Fürst.
Schi paja quel, meis figl!
Josch della villa.
Jau stuóir a Rapperswil.
Walther Fürst.
Il stuóiri ha da gnir pajá!
Rösselmann.
540A Zürch in clastra suni obbiá.

Walther Fürst.
Schi dà in clastra!
Quai chid eis da clastra!
Stauffacher.
Bé dal Kaiser n’hai jau a fitt
Walther Fürst.
Minchün cha’l paja seis debít —
545Ma da plü inguotta!
Nu chaplain illur’ ils chastellauns
Ord’pajais cun üna botta,
Lur chastés grondérs et vauns
Smiclaini nu dafatt insemel
550Sco foss stat ün terratrémbel,
Ma senza saung — schi vá.
Illur’il Kaiser vezará,
Cha be sforzats
Nu s’ hain parats,
555Scha nu tegnin masüra
Survenscha’l forsa sia ira.
Ün pövel vegn d’ognün stimá,
Il qual sa moderond in armas stá.
Reding.
Oss’as declerai,
560Co finín nu quai?
[p. 152] Er l’ inimì sa ha armá,
El sajür in pasch non cederá.
Stauffacher.
El sto surprais all’ inprovista gnir,
Avaunt el chatta temp da sa furnir.
Meier.
565Dir eis lev, ma far staintús,
Ques duoi chastés sun stramantús,
Daun ün quern sajür al inimì,
E pür scha’l rai havess ün dì

[p. 278 modifica]


Da gnir cun grond’armada!
570Perquai avaunt co trar la spada
Sto Sarn e Rossberg absolut
Da nu gnir tut.
Stauffacher.
Il plan eis da massa blers savü,
Scha tardivain, l’inrescha l’inimì.
Meier.
575Traditurs non dai
Ne in muntogna ne al lai.
Rösselmann.
A tradimaints pussont
Eis er ün zelo massa grond.
Stauffacher.
Surtrain nu la squassada
580Massa lunga peza,
Schi vegn ad Altdorf la forteza
A temp amó glivrada,
Et in tuórs cun ferma müra
Intaunt il Gessler sa sajüra.
Meier.
585Be per vu portauat chüra.
Caluoster.
Quai eis ün pled ingüst.
Meier (saltond sü).
Ingüst?
Et ils Urnais ans dischan quist?
Reding.
Pro voss seramaint
590S’ cumondi posamaint!
Meier.
Scha Sviz et Uri sun incletts,
Eschni bain al pos costretts.
Reding.
Lasch decider la visniaunca,
Scha causa vu la pasch ans maunca.

595Non s’impegnain sco patriots
Pel medem disegn nu tots?
Winkelried.
Schi spettain infin Nadál s’avanza
Ingiú confuorn a vegl’üsanza
[p. 153] Mincha fittadin sa renda
600Al chasté del Podestà,
Et divers regals al spenda,
— Quai straungladürá vegn clomá —
Desch o dudesch omens polan,
Ils quals prus sa móssar stolan,
605Cun garbo et cun cor
Sa sfúlschar in la tuór
Fiérs da piz cun sai piglond
Et süls bastuns quels lá fitschond.
Aters omens staun zopats
610Nels prossims fops et guads,
Et cura quels casü
La porta haun rivì,
Et daun cul chiern ün clom,
Dalunga suonda om ad om,
615Et in fazila maniera
Sará la tuor a terra.
Melchthal.
Sül Rossberg rivi jau la strada,
La serva eis per mai s-chaldada,
La persuad zond facil, cha nel s-chür
620Ell’am tenscha jo dal mür
Üna s-chala, Sün la quala
Nu desch omens ascendain.
Sun tots cuntaints, cha nu spettain?
(La mera part daza il maun.)
Stauffacher (dumbra las vuschs).
625Ott guschs majoritá!

[p. 279 modifica]


Walther Fürst.
Quaunt prüm nel dì fixá
Las fortezas crodan
Et lur mürs sbodan
Dain nu da lö in lö
630Il signal cul cler del fö;
Sün quella leva tot il pövel
Dal murdióu infin sün nöbel,
Ils chastlauns sün tala noa
Non ardiraun da far la proa,
635Cuntaints da réstar vivs süll sütt
Azettaraun bain jent il salv condütt.
Stauffacher.
Be dal Gessler suni jau temioc,
El metta jent taglós sül choc,
[p. 154] Senza battaigla saunguinusa
640Non mainain a chasa nu la spusa;
Er s-chatschá et er dalönch bandì
Ans sará el saimper inimì;
Meglier eis, sco el meríta,
Cha’ l piglain a temp la vita.
Baumgarten.
645Ingiú il callöz avrá da cuóstar,
Allá, as rov, a mai da póstar.
Tell salvet la vita mia,
Et pel pajais la dun jau via,
Siond l’onur in salvamaint
650Am eis la mort ingün stramaint.
Reding.
Cul temp cusegl. As rasegnai,
Et il momaint propósit aspettai!
Ma chai vezi? Süls munts pü ats,
Abbain ans hain da nott raspats,

655Sa mossa giá briclond il dì,
Omens, alla svelta sü!
Piglain cumiá nu vicendaivel,
Avaunt chal dì vegn splenduraivel!
Walther Fürst.
Adagi! Il sulai sun sias dondas
660Sa sfulscha tard in valls profondas.
(Tots havean indettamainch tut jo il chapé et contaimplan cun spiert racolt l’alba del dì.)
Rösselmann.
Pro quista glüm,
La quala al prüm
Da tot ils pövels ans salüda,
Jürain nu tots cun vusch unida:
665«Ün pövel accord da frars
«In tots basögns, in tots affars
«Lain nu esser!»
Tots
(Jüran quists pleds cun detta stendüda, et mettan pro.)
Frauncs et libers sco noss babuns
Sia er nu et noss chantuns!
670Pütost morír
Co liats servir!
Sco supra.)
Sün Diou mettain
Nu nossa spraunza,
[p. 155] Nu non temain
675Ne l’ om ne sia pussaunza.
(Sco supra; tots s’imbratschan.)
Stauffacher.
Minchün sa metta oss’in via
In seis comün et chasa sia;
Il paster dess intaunt
Seis muel in ripos invérnar,
680Et quiet et sottamaun

[p. 280 modifica]


Novs amís as chérner,
Et quai cha fin alà
Vegn suffert et vegn trondü,
Laschain nu crescher sün quel dì,
685In qual ogni quint gnirá jüstá.
T’impaisa, tü tiraun,
La vendetta vegn a bella maun!
As recomond be quella chüra

Da survenscher la privata ira,
690Il public bain patescha,
Scha ün sulet la taila tesscha.

(Il omens partan da trais vards in tota quieteza. L’orhéster sa svöda in sun majestús. Il teater resta amó üna peza avert et mossa la levada del sulai sur ils pizs dels vadrets.)