Tradizioni popolari abruzzesi/Novelle/Ortona a Mare/I

by Gennaro Finamore

Ortona a Mare - I. La Bbèlla Mandùche

../ ../II IncludiIntestazione 1 marzo 2023 75% Da definire

Questo testo è completo.

Gennaro Finamore - Tradizioni popolari abruzzesi (1882-1894)

Ortona a Mare - I. La Bbèlla Mandùche

◄

Novelle - Ortona a Mare

Novelle - II

►

I.

LA BBÈLLA MANDÙCHE¹

'Na mámme tené tré fijje fémmene. ’Na matine, je fa la mamm’ a la prime: «Nen denéme nijènde ògge; jìešce pe’ ffóre; va rdunènne du’ cépp e ddu’ fòjje, ca ze l’ ’uléme magná’ massére». Chestjìe² èšc’ e vva pe’ ccépp’ e ppe’ ffòjje. É rjit’, e ha rpurtête fòjj’ e ccéppe — L’âtra surélle je disse: «Che è ’sse fojje bbrutte che šcî rpurtête? Dumáne ce vájje ji’, e l’arpòrte le fojje cchiù mméjje». E cc’è jite ésse lu ggiòrn’ apprèss’, e ll’á rpurtête cchiù mmijjarjìelle — Ha fatte la cchiù ppeccerélle: «Dumáne ce vajje ji’!...» C-i-á jìte éss’, e³ ttruvête le fojje cchiù mméjje. E ttruvête ’na rêpe; ha streppête cla rêpe, e jje c’è ’šcìt’ apprèsse ’n òmene (sic) gròsse, e zze chiaméve la Bbèlla Manduche. Sendènnese streppá’, j’á détt’: «O bbèlla fijjóle, se ttu û⁴ menì’ ’ngni⁵ mmé, mo’ te djìenghe ’na bbórze, e l’arpùort’ a ttua mêtre; e ttu arvjìe ècche llá». Cla ggiuvenétt’ á rpurtête la bborz’ a la mamm’, e è rjìt’ andó’⁶ stattéve custù. J’á détte custú: «Tu⁷ da fa’ tutte quélle che tte diche ji’. Quande tu da mangiá’, me l’á’ dì’⁸ mmé; quande tu da véve’, me l’á' dì’ mmé; quande t’á’ da jì’ ddurmì’, me l’á’ dire pur’a mmé», e tutte quélle che jj’accurré.

Dópe, nu ggiòrne va⁹ ccàcce lu fijje de lu rré, e ppiuvéve. Tòzzel’ a ’stu purtóne; e cchestjie che ssendé tuzzelá’ je dice: «Bbèlla Manduche, ’n ómme tòzzele». «Vide chi jè, bbèlla fijjóle», j’á rspòste Bbèlla Manduche. «É lu fijje d’lu rré». «Fàlle sàjje, bbèlla fijjóle». Ha sàvete custù, e zz’è mméss’ a pparlá’ tutt’e ddu’. Déndr’a lu descórse che ffacéve, je disse lu fijje de lu rré ca le vulé. J’á rspòste la bbèlla fijjóle: «Hajj’ ’a cercá’ l’órden’ a la Bbèlla Manduche». E jje l’á cerchête. La Bbèlla Manduche j’á détte: «Dijje de scì, bbèlla fijjóle».

Dunghe chist’è rmást’ apparulête ca lu tale ggiòrne le jav’ a ttòjje’.

Menute lu ggiòrne, la Bbèlla Manduche z’á mésse déndr’a ’na cašcétte, e j’á détt’ a la bbèlla fijjóle: «Quande tu te mitt’ a la carròzze, mìtteme sótt’ a le pjìede tue». Chestjìe, pe’ la gram brujènże¹⁰, ca le sté ’spettá’ la carròzze, z’è scurdête de pijjá’ ’sta cašcétt’, e dde méttezele sótt’a le pjìede. Dóp’, è ’rruuête¹¹ mmèżża strêde, e zz’è rcurdête de ’sta cašcétte. J’á détt’ a lu marite: «Arturnémez’, arturnémeze, ca m’ájje scurdête de ’na cašcette». J’á détte lu marite: «Cóma è ’ssa cašcétte? D’óre? D’argènde? Ca te l’arfàcce ji’; ’ndiáme, ’ndiáme». La spóse j’á détte: «No, nno; nen è nné dd’ore né dd’argènde, ma me vuojj’ arturná’». E zz’è rturnête, e á chiamête la Bbèlla Manduche, ch’ô¹² cche j’avesse dête la cašcétte, ca ze n’avé scurdête. La Bbèlla Manduche j’á rsposte: «Vàttene, bbrutta bbarbute!». Chestjìe z’á pijjête la cašcett’, e zze l’á mésse sótt’a le pjìede.

Lu marite, vedènn’ a ccóma jéve, e a ccóme z’avé fatt’ accuscì bbrutte, che jj’avé cresciùte la bbàrb’ a mmèżże pètte, decé: «E ccóme dàjj’¹³ ’a fa’ a rpurtarl’ a mmija mêtre?». Ha pijjêt’, e l’á méss’ a nu munastére; e zz’è mméss’ a ffa’ l’amore ’ngni ’n’ âtra ggióvene, che jjéve fijje de rré.

La reggine dapù mannì a ffa’ nu lavór’ a cquélle che stév’ a lu munastére, e nu lavor’ a cchell’âtre che cce facé l’amore lu fijje. Quande è cche jj’arjé ’ste lavure, quélle de la Bbrutta Bbarbute jéve bbèll, e cquélle de la reggenèlle jéve bbrutte. La reggine ha viste ògge, ha viste dumane, l’á spremendêt’ a ttande cos’, e jj’á fatt’ a lu fijje: «O bbèll’ o bbrutte, puort’ a lu palàzze la Bbrutta Bbarbute». Lu fijje l’á mannêt’ a ddì’ a la Brutta Bbarbute se vvulé ji’ a lu palazze. Quéll’ á cerchête l’órden’ a la Bbèlla Manduche, e jj’á détte: «Bbèlla Manduche, Bbèlla Manduche, o bbèll’ o bbrutte, ha détte sòcereme ch’ô cche vvàjj’ a la chêse. Ò cche ce vàjje?». La Bbèlla Manduche j’á rsposte: «Dijje de scì, bbèlla fijjóle». E rduvendête bbèlle come jév’ apprime — Dópe, chesté, ’sta cašcétte, è jjìt’ a la chêse de la sòcere, e zze l’á mésse vecin’a lu llètte. S’avé da ji’ spasse ’ngni lu marite, je le decé; se ddavé da ji’ ’mmangiá’ ’ngni lu marite, je le decé; se zz’avé da ji’ ddurmì’, pure je le decé. E ccuscìnde stétte sjìembre felic’ e ccundènde.

Pel principio (uscita del mago) cfr. Pitrè, i^a parte delle Novelle XVIII, XIX, XXXII e LII — Per l’orditura di tutta la novella, Comparetti, III, La Barbuta; Nerucci, XXX, Collo di pecora, e XXXVII, Testa di bufala.

Note

1. Manduco, onis, apud Apul., mangione. Manducus, i, apud Plaut., orco; pacchione.
2. Costei.
3. Sott. ha
4. Vuoi.
5. Con. Cfr. Nghe = in con = ’n ghe.
6. Dove, in dove.
7. Sott. hai. Senonchè, il da che segue potrebb’essere contrazione e metatesi di hai da; ovvero, sinfisi di devo ed aggio = ajo = ajje.
8. Sott. a.
9. Sott. a.
10. Fretta
11. Sott. a.
12. Vuole, Vuo’. Vuoi. Riempitivo frequente in questa ed in altre parlate.
13. Ved. nota. 2.^a a pag. 5.