I tré pomenaranza

Da Wikisource.
ladino

Anonimo Ernesto Majoni Coleto Fiabe Letteratura I tré pomenaranza Intestazione 13 novembre 2015 50% Da definire

I tré pomenaranza

na storia taliana Lea na ota un prinzipe che l no n aea chera de se maridà.

Anche se sa pare l ré l seguitaa a sostienì che l aarae abù acaro aé un neodo, el el no vorea gnanche in parlà.

Un dì che l ea drio a taià na puina sun toura, sò fiol del ré el s à taià un diedo, e su ra puina l é tomà su na joza de sango.

“Vé ca ce che vorarae!” l à dito l tos.

“Na pizora bianca come l late e rossa come l sango.”

“Fiol mè” ra i à dito sa mare, “se r é rossa ra no n é bianca, e se r é bianca ra no n é rossa.”

“Ma ió ra voi propio coscita: na pizora coi ouriei rosc come sto sango ca e ra pel bianca come sta puina ca. Voi vede se ra ciato.”

Coscita l é moesc, e l à caminà par vales e crodes. L é 'sù de galopo par prade e bosche. L é 'sù pa r aga, sui laghe e sul mar, fin che un dì l à darsonto un posto indalonse.

L é 'sù inze par el bosco e l à ciatà na veceta.

“Ce festo mo ca, pizo?” ra i damandà chera veceta. “Eh, ra storia r é longa, nona. Pa ra fei curta, son drio a vede de na pizora bianca come l late e rossa come l sango.”

“Pizo, chera rossa ra no n é bianca, e chera bianca ra no n é rossa. 'Sà che me par che te vienes da indalonse e te sos scanà, voi te donà algo. Eco tré pomenaranza. Magneti pura, ma solo co t aaras caminà par un dì intiero dal tò palazo, e pede un brento.

Recordete polito: solo pede un brento.”

El tos l i à dito gramarzé e l s à invià ves ciasa.

Pa r aga, de galopo e a pè, canche manciaa un dì a ruà dal palazo, curios de vede ce che ra i aea dà chera veceta, l à taià l prin pomonaranza: e l é vienù fora na bela pizora, bianca come l late e rossa come l sango.

“Oh bel prinzipe, bel cavalier, dame da bee, presto, par piazer” r à dito ra pizora.

LEl prinzipe l é coresc ves el brento pi pede, ma l no i r à fata: el brento l ea massa indalonse, e co l é tornà in ca ra pizora ra no n ea pi.

Restà de sas par chel che i ea suzedù, el prinzipe l aea chiza de proà danoo l miracol e, zenza tanto pensà sora, l à taià anche l secondo pomonaranza.

Anche sta ota l é vienù fora na gran bela pizora, co ra pel bianca come l late e i ouriei rosc come l sango.

“Oh bel prinzipe, bel cavalier, dame da bee, presto, par piazer” ra i à dito ra seconda pizora.

El prinzipe l é coresc dal brento, l à tolesc su r aga inze man, ma gnanche sto colpo l no i r à fata. Co l é tornà indrio par i dà da bee, ra pizora ra no n ea beleche pi.

“Ei da esse pi sbelto e no me lascià ciapà da r ajitazion. Sta ota taiarei l terzo pomo su par pede l brento.”

L à fato coscita: l é 'sù via dal brento, l à taià l pomonaranza e l é soutà fora na pizora ancora pi bela de ches outra does. “Oh bel prinzipe, bel cavalier, dame da bee, presto, par piazer” ra i à dito ra terza pizora.

El prinzipe l i à bicià aga inze el mus, e sta ota ra pizora ra no n é sparida. 'Sà che ra no n aea nuia inze daos, l i à dà ra sò mantelina epò l i à dito:
“Vatin su par sto brascion e speteme là. Vado a tuoi sarvije lujentes come te e na caroza par te menà inze l mè palazo, agnoche se maridaron.”

Ra pizora r à fato chel che i à dito l prinzipe; ra s à tirà su fin su in son del brascion e, sconduda intrà ra foies, r à spetà che l tornasse. El prinzipe l sin ea apena 'sù, canche l é passà da chera na massara negra, ch i ciamaa ra Burta Saracina; ogni dì da cher ora ra 'sia via dal brento a tuoi aga e, fin che ra broca ra se enpìa, ra se speciaa inze inze r aga. In chel dì r à vedù che inze l ea l mus de ra pizora sconduda sul brascion; ma ra cardea che fosse l sò e r à dito: “Ce na bela che son … E ió, che no son na zibioca, arae da tuoi r aga co sta broca?”

R à bicià 'sobas el vas e r é tornada a ciasa zenza nuia. Ra sò parona, a ra vede tornà zenza r aga, ra s à stizà, ra i à dà un outra broca e ra r à mandada danoo via dal brento.

Canche ra Burta Saracina ra s à specià inze inze r aga e r à vedù danoo chel bel mus, r à dito: “Ce na bela che son … E ió, che no son na zibioca, arae da tuoi r aga co sta broca?”

R à bicià danoo 'sò l vas e r é tornada a ciasa zenza nuia. Ra sò parona ra i à cridà e ra r à mandada danoo via a tuoi aga, e pa ra terza ota ra massara ra s à blagà de cuanto bela che r ea. Ra pizora sconduda su sul brascion, che r ea stada ceta a vardà 'sò, r é s-ciopada a ride.

Ra Burta Saracina ra s à voltà, r à vardà in su e ra r à veduda. “Ah, sé vos chera che vedee!” ra i à dito duta stizada.

“M aé fato ronpe tré broches. Ma ci seo?”

Ra pizora ra i à contà ra sò storia e ra Burta Saracina, che ra renjea da ra jelosia, r à pensà de ra mincionà. Coscita ra i à dito:
“Parcé no vienio 'sò, che ve peteneo chi biei ciaei?”

Ra pizora ra no n aea mia chera de vienì 'sò, ma ra massara r à tanto fato e tanto dito che a ra fin, duta parsuasa, r é vienuda 'sò e ra s à lascià petenà.

Fin che ra ra petenaa, ra Burta Saracina r à tolesc un tremol e ra i l à inpiantà inze inze ra testa.

Chel tremol l ea strionà, e canche l é vienù fora na joza de sango da ra testa, ra pizora r é sparida. Al posto sò l é ruà un colonbo bianco, che l é oujorà via alolo. Ra massara r é 'suda su su l brascion e ra s à scondù al posto de ra pizora.

Iusto adora, parceche in chera ruaa l prinzipe con daos dute i famesc.
“Vien 'sò, ra mè sposa” l i à dito l prinzipe.

Ce malamente che l é restà canche, a vardà in su, r à vedù l musato negro de ra Burta Saracina inveze de chera bela pizora che l aea lascià lassù!
“Ei lascià ca na pizora bianca e rossa. Parcé sosto deentada coscì negra?” l i à damandà duto zaarià.

Ra Burta Saracina ra i à respondù::
“L é stà l soroio, col sò calor, che l m à canbià de color.”
“Me par che t as un outro color, ma anche un outra osc” l à dito l prinzipe.
“ L é stà l vento che l sciubia e l sofìa che l m à fato vienì sta ojata catia.”
“Ignante te sees tanto na bela e ades te sos … te sos … un outra” l à dito l fiol del ré, duto avelì.
“L é stà l vento e chel cioudo porzel che i m à brujà duta ra pel.”

Coscita l prinzipe, che l mantienia senpre parola, l à cognù i dà a chera burta massara i sarvije da prinzipessa, ra menà inze l palazo e comandà de paricià ra noza.

Da canche ra Burta Saracina r ea ruada inze l palazo, duta ra bonores el colonbo l se poiaa su sul bancal de ra cojina e l zizidaa al cogo:
“Ma tu sasto ci che l é che marida ra fia del ré?” Fin che l cogo, a scotà senpre chera laira, l é 'sù dal prinzipe a i contà duto.

“Ben: doman bonora, co torna l colonbo, ciapelo e portemelo ca” l i à ordenà l fiol del ré.

Ra Burta Saracina r aea tirà ra rees, e r à pensà che chel colonbo l no i aarae fato de seguro del ben. De l indoman ra s à scondù inze cojina, e canche l colonbo l s à poià su sul bancal, fin che l cogo l ea drio a inpizà fo, ra l à inpirà con un brandol.

El colonbo l é morto, e dal sango gozà 'sò inze orto, su par pede ra funestra l é vienù su alolo un brascion de pomenaranza, ciarià de frute.

Ogniun de chi pome l ea miracolos, parceche ci che in magnaa i meoraa alolo de ogni maratia.

L ea senpre na gran fila de 'sente fora daante l palazo, che vienia a i damandà un pomonaranza a ra Saracina. Co l é ra fin, su su ra pianta in é vanzà solo un, che ra Saracina r à vorù se tienì par era.

Un dì l é passà na veceta, e ra i à dito.

“Me dajassao, par piazer, un pomonaranza? El mè òn l é fora in son.” “Min é vanzà un solo, e me l tieno par beleza” ra i à respondù zenza creanza ra Burta Saracina. Al prinzipe inveze ra veceta ra i à fato pecà, e l i à dito a ra Burta Saracina: “Por vecia, dài chel pomo”.

Coscita ra Saracina r à cognù i tienì brazo al prinzipe e i dà l ultimo pomonaranza a chera poranima.

Ra femena r é tornada a ciasa massa tarde, e coscita r à ciatà l sò òn ormai morto. “Vo dì che me tienarei sto pomo par recordo” r à dito par se consolà. Ogni bonora, canche ra veceta ra 'sia a Messa, dal pomonaranza vienia fora ra pizora bianca come l late e rossa come l sango. Ra fejea fo, ra spazaa su, ra fejea da magnà e ra pariciaa ra toura. Epò, fenì i laore, ra tornaa inze inze l pomonaranza.

Canche ra veceta ra tornaa a ciasa, ra ciataa senpre duto in ordin. El prin colpo r é restada de stuco, ma pò pian pian ra s à deboto usà. Un dì i é vienù in mente che fosse calche stria che fejea duto chel ordin; r é 'suda dal pree, ra i à contà duto e el l i à dito: “Saeo ce che aé da fei?”

“Pariciave come ogni bonora e fejé finta de vin 'sì. Scondeve inze calche cianton e vedaré ci che vien a fei dute i laore de ciasa.” De l indoman, ra veceta r à fato chel che l i aea dito l pree. Ra s à viestì, r é 'suda fora, r à fato finta de bete l ciadenazo e ra s à scondù inpó porta.

Ra pizora ra cardea de esse sola: come ogni bonora, r é vienuda fora dal pomonaranza e r à scomenzà a netà su.

Fin che ra betea legnes inze l fornel, de colpo da inpó ra porta l é soutà fora ra veceta.

Ra pizora ra no n é 'suda adora a sin tornà inze inze l pomonaranza. “Ci sosto, e da agnó ruesto?” ra i à damandà ra veceta. E cher outra: “Ve l digo ben, ma ve preo, no me fejede del mal!” “No zerto, no te fejo nuia, voi solo saé cemodo che te sos ruada ca” ra i à dito chera bona femena.

“Stago inze inze l pomonaranza ...” r à scomenzà ra pizora e ra i à contà a ra veceta ra so storia: da canche r ea vienuda fora pa ra prima ota dal pomonaranza pede l brento fin canche, gouja chera Saracina catia, r ea deentada un colonbo, epò un pomonaranza, senpre gouja chera femenata. A ra veceta chera storia i à fato pecà, e r à pensà alolo cemodo fei parceche ra pizora e l prinzipe i se podesse ciatà. Prin de duto ra i à dà a ra pizora sarvije da strapazo da se bete, epò duta does es à spetà de l indoman. Alolo bonora, es é 'sudes a Messa insieme.

Inze l paes l ea festa granda, parceche in chel dì se maridaa l prinzipe e ra Saracina.

Ra veceta e ra pizora bianca come l late e rossa come l sango es s à calumà intrà ra 'sente e es é 'sudes adora a se scentà daante dute. Là daante es à spetà ra portiscion.

Ra cianpanes es sonaa con dutes; scomenzaa na gran noza. L é ruà i pize, i musicantes, epò ra Saracina, co ra sò zefa sconduda sote un velo bianco, a brazeto col ré. Daos de lore l ea l prinzipe, a brazeto de sa mare ra rejina, e ra portiscion con dute i nobiles. Ruade inze jeja, i a scomenzà a 'sì su ves l altà. Canche l prinzipe l é stà daante ra veceta e ra pizora, el s à fermà. L aea daante ra medema femena che r ea vienuda inze l palazo, e pede era na gran bela tosa, bianca come l late e rossa come l sango. Agnó aeelo vedù na tosa coscita?

I é vienù alolo in mente l brento agnoche l aea ciatà ra pizora coi pomenaranza.

“Da agnó ruera sta tosa, nona?” l i à damandà a ra vecetà. “Elo vostra neoda?”

“R é vienuda fora dal pomonaranza che m aé donà par el mè òn” ra i à respondù ra veceta.

“Anche era da un pomonaranza ...” l à pensà l prinzipe e l i à damandà a ra tosa:
“Par cioide saao propio inze inze un pomonaranza?”
Era ra i à contà ra sò desgrazies, de canche r aea ciatà ra Burta Saracina, che ra r aea fata deentà un colonbo par i tuoi el posto.

El prinzipe l à fato fermà alolo ra noza. Daante dute chi da nozes l i à sbreà 'sò l velo a ra Burta Saracina e l i à dito: “Son massa contento par te augurà de morì. Ei ciatà danoo ra tosa bianca come l late e rossa come l sango. No te castigarei par el mal che t as fato. Vatin da ca e no stà mai pi a te fei vede.”
Coscita ra Burta Saracina ra se r à caada, el prinzipe l s à maridà co ra tosa bianca come l late e rossa come l sango, e da incraota i à vito dute contente beate.